Duurzame exportlandbouw? Niet hier, niet in Brazilië

Terwijl Boerenforum, in samenwerking met diverse organisaties, de internationale Boerenstrijddag (17 april) in Vlaanderen/België vaste grond doet krijgen, doen de supermarkten in samenspraak met de Belgian Feed Association nog eens een charme-offensief i.v.m. ‘duurzame soja’.

Terwijl zaterdag in Oosterzele de focus vooral lag op ‘toegang tot grond’, was de actie van zondag 18 april aan de aardappelfabriek van Clarebout Potatoes in Frameries (nabij Bergen) gericht op export, gestuwd door de agro-industrie versus boerenlandbouw en agro-ecologie.

In Frameries was het alsof ik me aan de Amazonerivier in Santarém (Pará) bevond. In Santarém pootte Cargill illegaal een sojafabriek neer om de soja sneller op de schepen richting Rotterdam en China te kunnen laten vertrekken.

Cargill spreekt over ‘duurzame’ soja, zoals Delhaize & co het over hun ambities van zogenaamd duurzame soja hebben. De megafabriek van Clarebout in Frameries werd ook oorspronkelijk zonder vergunning neergezet. Maar zoals in Brazilië wordt dat achteraf wel … geregeld.

Silo’s aan beide kanten van de oceaan

In Brazilië zie ik nu bijna in heel het land immense sojasilo’s staan. In Frameries staan ook enorme silo’s om aardappelen op te slaan en een fabriek waar de diepgevroren aardappelproducten voor de export zitten te wachten.

Het is weekend en toch staan er drie diepvriesmastodonten van vrachtwagens: uit Italië, Roemenië en Polen. Dat is nog wel in Europa, maar er heerst al jaren een frietoorlog tussen België en Brazilië; tussen België en Colombia.

Toch verhinderde dat de Vlaamse en Waalse ministers van Landbouw niet om met de coronacrisis de gedupeerde aardappelsector ieder 10 miljoen euro toe te schuiven. 20 miljoen samen dus.

Vlaams minister Hilde Crevits (CD&V) gaf zelfs nog 1 miljoen euro om een nieuwe aardappelfabriek van Aviko Belgium in Poperinge te bouwen. Deze fabriek zal een jaarlijkse productiecapaciteit hebben van 175.000 ton diepgevroren frieten en 11.000 ton aardappelvlokken.

België voert 90 procent van zijn aardappelproducten uit en bedreigt zo kleine familiale boeren, bijvoorbeeld in de Andes, waar nota bene de aardappel oorspronkelijk vandaan komt. Onze Noord-Zuidrelaties worden door deze praktijken verziekt, maar ook de relatie met duurzame boerenlandbouw in België/Europa, de relatie met een gezonde bodem, volksgezondheid, (agro)biodiversiteit, etc.

Is dit de landbouw die we nodig hebben, in tijden dat we dringend actie moeten ondernemen om de extreme opwarming van de aarde tegen te gaan? Diepvriesproducten naar Brazilië of Roemenië vervoeren, hoort daar niet echt bij.

Reconversie mijnen?

Voorlopig worden de frieten van Clarebout Potatoes nog in Komen geproduceerd en in Frameries opgeslagen en geëxporteerd. De bedoeling is om er nog een grote fabriek naast te zetten om de frieten daar ter plekke te produceren. Dat zou 2.800 ton per dag meebrengen en een veelvoud aan vrachtwagens.

We zitten in de Borinage. De terrils van de voormalige mijnindustrie zijn nog goed zichtbaar. Het industrieterrein ligt tussen deze historische heuvels. Het is goed dat er reconversie kwam voor de teloorgegane mijnbouw, maar hoort zo’n megapatattenfabriek daarbij? De plaatselijke bevolking verzet er zich alleszins heftig tegen.

Zoals de fabriek in Santarém de ontbossing van Amazone en Cerrado aanzuigt voor sojamonocultuur, zo hypothekeren deze en andere fabrieken onze Vlaamse en Waalse akkers. Het zwengelt de vernietigende, veel gif gebruikende monocultuur van aardappelen in ons land aan.

Samen met de diepvriesgroenten jagen ze mee de grondprijzen op. Moeten we met zijn allen trots zijn dat het kleine België de number one is in export van aardappelproducten? Wie wordt in Brazilië beter van de (duurzame) sojawaanzin? Wie wordt in België beter van deze friethistorie? Of van de diepvriesindustrie in West-Vlaanderen?

Duurzaam met geweld en gif

Hoe kan de overzeese soja ooit ‘duurzaam’ genoemd worden, als het om gebieden gaat die vijftien jaar geleden nog illegaal ontbost werden en waar volkeren verjaagd en vergiftigd worden?

Vliegtuigen spuiten landbouwgif, dat in Europa geproduceerd wordt, maar waarvan het gebruik op ons eigen continent verboden is. De soja wordt vervolgens soms 2.000 km per vrachtwagen over het land vervoerd en dan 10.000 km met erg vervuilende zeeschepen naar onze voedertroggen gebracht.

Is deze energiebalans ooit gemaakt? Wordt deze CO2-uitstoot in al de schakels meegeteld bij de uitstoot van onze zó geroemde Vlaamse landbouw(export)?

Er zijn hoopvolle initiatieven. Omdat de sojaprijs, vanwege de groeiende vraag van China, structureel hoog blijft, begint dezelfde Vlaamse minister van Landbouw onderzoek te stimuleren naar eigen eiwitbronnen voor onze Vlaamse akkers.

Misschien kan ze ook eens onderzoek financieren naar agro-ecologische aardappelteelt. Momenteel worden in de supermarkten vroege aardappelen uit Spanje en Israël aangeboden. Want, ja, onze Belgische aardappelen staan vooral in dienst van de exporterende frietindustrie.

Luc Vankrunkelsven

De auteur werkt voor wervel.be en schreef de laatste 20 jaar elf boeken over het sojathema en Brazilië. Het laatste werk luidt: ‘Een wereld van verdoken slavernij. Impressies onderweg’.