FC United: een driedelige documentaire over racisme en diversiteit in het voetbal

Het EK voetbal is eindelijk van start gegaan. Dit is het moment van het jaar waarop de Belgen samenkomen om de Rode Duivels te steunen en om de diversiteit te vieren van ons Belgisch elftal. Voetbal kan helaas ook mensen uit elkaar drijven, namelijk door het racisme dat nog steeds aanwezig is in de sportwereld. Daarover gaat de VRT-reeks FC United. Spelers, beleidsmensen, coaches en anderen nemen het woord om hun ervaringen te delen over racisme en het tekort aan diversiteit in de voetbalwereld.

Waarover gaat FC United?

FC United is een driedelige documentairereeks van de VRT waarin het racisme in de voetbalwereld wordt besproken. Naast het racisme wordt ook het tekort aan diversiteit en de gevolgen daarvan belicht. Verschillende spelers, coaches, voetbalenthousiastelingen en anderen nemen het woord in deze reeks om hun ervaringen te delen en op die manier een beeld te schetsen van de problemen die leven in de voetbalwereld.

Bananenvreter, mak*k, vuile n***r, we gaan haar (hoofd)doek afpakken

Ja, dat heeft u inderdaad juist gelezen. Dit zijn de uitspraken waarmee vele jonge voetballers geconfronteerd worden. In FC United getuigen diverse spelers over hun ervaringen met racisme in het voetbal tijdens hun jeugd.

Dit zijn woorden die inderdaad kunnen kwetsen, maar het is ook belangrijk om in te zien wat de effecten op lange termijn kunnen zijn van zulke woorden op jongeren. Wat vaak terugkomt in de getuigenissen van de spelers zijn anekdotes waarin gevoelens zoals verdriet en frustratie centraal staan. Kinderen die regelmatig te maken hebben met racisme zijn soms kinderen die uit heel moeilijke sociaal-economische situaties komen en bovendien met zulke uitspraken geconfronteerd worden. Dit zorgt voor een opeenstapeling van negatieve gevoelens die dan leiden tot prikkelbaarheid en agressief gedrag.

Jongeren zijn hierbij dubbel slachtoffer omdat ze agressief reageren op de uitspraken waarmee ze geconfronteerd worden en daardoor gestraft worden voor hun agressief gedrag. Dit geeft hen het gevoel dat hun situatie niet serieus wordt genomen en dat ze er dus alleen voor staan, wat nog meer voor frustratie zorgt.

Zowel jongens als meisjes ervaren racisme in de voetbalwereld. Het is belangrijk om het hier te hebben over vrouwen, want ze worden in het algemeen minder in het licht gezet dan mannen en dit kan als gevolg hebben dat men zich niet buigt over de problemen die zij ervaren. Vrouwen met migratieachtergrond ervaren hetzelfde als mannen wanneer het aankomt op racistische uitspraken. Bovendien kampen ze met extra discriminatie omdat ze vrouw zijn. Voor moslima’s geldt nog bijkomend dat ze gediscrimineerd worden op het voetbalveld vanwege hun hoofddoek en hun religie.

“Iemand zei eens in het Nederlands: we gaan haar doek pakken”. (Asmae Essarhdaoui, RWDM Girls)

“Hun ouders riepen: voor de terugmatch op ons terrein, gaan we ze een armband omdoen van varkensvlees. Jullie, moslims, eten geen varken, dus met zo’n armband zullen jullie van hen afblijven”. (Imane El Rhifari, RWDM Girls)

Racisme en taal

Het racisme zit diep in de voetbalwereld. Het gaat niet enkel over de scheldwoorden of oerwoudgeluiden. Het gaat ook over uitspraken die onschuldig lijken en die toch problematisch zijn.

In de documentaire vertelt Romelu Lukaku, de Belgische spits, zijn ervaring in de media: meer bepaald hoe er naar hem wordt verwezen. Men spreekt altijd over de snelle, krachtige, grote, zwarte Lukaku. Hij vindt het jammer dat er nooit over hem wordt gesproken als de technische of intelligente Lukaku. Een ander voorbeeld dat hij aanhaalt is dat hij ‘Belg met Congolese roots’ wordt genoemd wanneer hij slecht speelt en enkel ‘Belg’ wanneer hij goed speelt.

“Ik ben alleen krachtig en snel. En niet alleen ik. Andere spelers met dezelfde sculptuur die technisch nog beter zijn dan ik, nog steeds: kracht en snelheid. Niet intelligentie of zo”. (Romelu Lukaku, Belgische spits bij de Rode Duivels)

Dit is een woordenschat die commentatoren vaak hanteren wanneer ze een opmerking maken over spelers met roots in Sub-Sahara Afrika. Vanwaar komt deze gedachtegang? Hoe komt het dat deze spelers vaak geassocieerd worden met kenmerken als kracht, snelheid en een atletische lichaamsbouw?

Het antwoord zit volgens prof. Jeroen Scheerder, sportsocioloog aan de KU Leuven, in de ‘slaventheorie’. Slavenhandelaars en slavendrijvers waren ervan overtuigd dat mensen die de bootreis van Afrika naar Amerika hadden overleefd wel fysiek sterk moesten zijn. Deze slaven werden vervolgens verplicht om op de plantages het zwaarste werk te doen. Hieruit is het beeld ontstaan dat tot op vandaag mensen uit Sub-Sahara Afrika reduceert tot mensen die fysiek veel aankunnen, maar weinig of niets kunnen verwezenlijken op intellectueel vlak.

Diversiteit ontbreekt ook in hoge posities

Hoe komt het dat de situatie zo ernstig is? Daarvoor moeten we ook gaan kijken wie in de hoge posities zit van de voetbalwereld. In de reeks worden er statistieken weergegeven over de diversiteit in raden van bestuur en management van Belgische clubs.

Volgens FARE, dat onderzoek deed naar diversiteit in hoge posities in het Belgische voetbal, blijkt dat raden van bestuur voor 86 procent bestaan uit witte mannen, voor 3 procent uit witte vrouwen, voor 10 procent uit mannen van een etnische minderheid en helemaal geen vrouwen van een etnische minderheid. Voor het management is het verhaal ongeveer gelijk. 83 procent van de kaderfuncties zijn ingevuld door witte mannen, 10 procent door witte vrouwen, 6 procent door mannen van een etnische minderheid en geen door vrouwen uit een etnische minderheid.

Dit wil niet zeggen dat de witte mensen die aanwezig zijn in die hoge functies het probleem niet willen aanpakken, maar door dit gebrek aan diversiteit zullen ze minder gevoelig zijn voor bepaalde zaken die voor etnische minderheden wel van belang zijn.

Wat kunnen we doen om de situatie te verbeteren?

– Alles begint bij de jongeren. Ze zijn de toekomst en worden beïnvloed door wat volwassenen zeggen of doen. Die jongeren zijn dan ook onze toekomstige voetballers en mensen die in de voetbalbonden zullen zetelen. Het is dus essentieel dat ze zich bewust worden van het belang van de diversiteit rondom hen, wat dat met zich meebrengt en daarmee leren omgaan.

– We kunnen ook wetten invoeren die mensen sanctioneren bij het uiten van racistische commentaren in stadions. Dit zou een positief teken zijn voor fans en andere voetballiefhebbers. Tot nu toe bood artikel 23 van de voetbalwet daar een oplossing voor, maar het is nog onvoldoende gericht op racismebestrijding.

– Scheidsrechters en stewards beter opleiden en voorbereiden om in te grijpen bij racistische incidenten die plaatsvinden tijdens wedstrijden zou ook kunnen helpen. Door hen hierover gericht te sensibiliseren zouden ze tijdens wedstrijden meer attent kunnen zijn voor racistisch gedrag en er gepast op reageren. Niet alleen tegenover uitspraken van supporters, maar ook op de frustraties van spelers die racisme ervaren.

– Bonden, raden van bestuur en andere structuren meer divers maken. Hoe kan je weten welke problemen iemand die anders is dan jou, meemaakt, als je die persoon er niet bij gaat betrekken? Daarom is het noodzakelijk dat raden van bestuur en bonden aangevuld worden met mensen die uit diverse achtergronden komen, die competent zijn en dus inhoudelijk iets kunnen bijbrengen.

Waarom moet u deze reeks bekijken?

De reeks is een reminder dat racisme nog steeds een probleem is in onze maatschappij en dat we diversiteit meer moeten omarmen in de voetbalwereld. Wat niet wil zeggen dat diversiteit dé oplossing is.

We moeten allemaal bewust zijn van onze vooroordelen, van ons taalgebruik en bereid zijn om de nodige inspanningen te leveren om voor verandering te zorgen.

Joël Ndombe

Bekijk de reeks FC United op VRT-NU:

– trailer: https://www.youtube.com/watch?v=ICCimmrpulI&t=17s

– volledige driedelige reeks: https://www.vrt.be/vrtnu/a-z/fc-united/1/fc-united-s1a2/

Artikel 23 van de Belgische voetbalwet is nog niet voldoende gericht op racisme:

http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&cn=1998122140&table_name=wet

Meldpunt Discriminatie & Racisme van de Pro League:

https://www.proleague.be/nl/pl/meldpunt-racisme-en-discriminatie