Over reuzen die vallen of blijven staan
De imposante Cotton Tree viel tegen de grond. Tijdens een korte, maar hevige storm op de vooravond van 24 mei rukte een krachtige windstoot het grootste deel van zijn kruin naar beneden. Het werd wereldnieuws dat ook op het VRT-journaal te volgen was.
De immense, want 70 meter hoge kapokboom, is een historisch symbool van Freetown en spreidt al honderden jaren zijn takken over het hart van het centrum. Bestond hij al toen de Portugezen tegen het einde van de 15de eeuw voor het eerst voorbijvoeren en het land de ‘leeuwenbergen’ noemden naar de dieren die ze in de vorm van de heuvels aan wal ontwaarden?
Bij de stichting van Freetown in 1792 stond er alleszins al een volwassen boom en nu, exact één maand voor de verkiezingsdag, braken zijn takken af. Dat is reden genoeg om er voortekens in te zien: een grote reus zal vallen, de laatste dagen van de uittredende president, Julius Maada Bio (Sierra Leone People’s Party, SLPP), zijn geteld.
Het had gekund, de werknemers hier waren niet meer te spreken over de man. In de hoofdstad is het merendeel van de inwoners, die dagelijks te kampen hebben met de aan een onwaarschijnlijke snelheid voortschrijdende inflatie, de niet te volgen stijging van de prijzen van basisproducten en de voortdurende elektriciteit- en waterpannes, de situatie beu. In gesprekken op straat of in het openbaar vervoer hoorde ik zelden Maada Bio verdedigd worden. Kwamen zijn dagen ten einde?
Ruim een jaar geleden echter werd een volkstelling georganiseerd door de heersende SLPP die beweerde dat ze anomalieën had ontdekt bij de vorige census in 2015, toen de oppositie (All People’s Congress, APC) aan de macht was en door hun groot verlangen naar geloofwaardige data voerden zij nu deze (vroegtijdige!) census uit.
Tijdens de volkstelling van 2015 telde Freetown een bevolking van 1.055.964 inwoners die nu zakte naar 606.701. Een merkwaardige daling van 43 procent in tijden van voortschrijdende plattelandsvlucht. De provinciestad, Bo, bijvoorbeeld, gelegen in Mende-gebied waar ook Maada Bio vandaan komt, met een bevolking van 575.478 in 2015, telde in 2021 plots 756.975 inwoners. Maada Bio is trouwens een Shebro, één van de etnische minderheden die zijn ondergebracht bij de grotere Mende-groep in het zuidoosten van het land.
Meer inwoners betekent meer stemgerechtigden en omgekeerd. De census werd al vlug beschouwd, en niet alleen door de oppositie, als het begin van frauduleuze verkiezingen.
De politieke soap die we sindsdien voorgeschoteld kregen in de media werd verder gevoed door ontelbare onheuse praktijken aan verschillende kanten van het circus.
Zaterdag 24 juni gingen de stembureaus dan eindelijk open, zij het veel te laat. Om 8 uur kon men beginnen stemmen, maar in heel wat bureaus kon dat om logistieke redenen pas vanaf 14 uur. Ook werd gemeld dat sommigen aankwamen om te ontdekken dat iemand al in hun naam had gestemd. Om maar een paar euvels te noemen.
Het werd een merkwaardig stille dag. We wonen op de flank van een heuvel, en waar we op een gewone zaterdag van beneden autogeruis en getoeter horen opstijgen van een nabijgelegen drukke rotonde, bleef het de hele dag onwerkelijk rustig.
Foto’s doken op van een totaal verlaten binnenstad. Naast de organisatorische uitdagingen op zaterdag, werden intimidaties, niet zelden door het leger, gemeld. Op zondag vuurden ze kogels en traangas naar het APC-hoofdkwartier. Binnen was iedereen op de grond gaan liggen en voor even kon niemand naar buiten. Eén vrouw verloor het leven. Dat we tegen elkaar zeiden dat het over het algemeen kalm was gebleven, zegt iets over de verwachtingen.
Maandag ging men stilaan weer de straat op en dinsdag 27 juni werd onverwachts aangekondigd dat het resultaat zou worden bekend gemaakt, al om 16 uur. Een uur later was Julius Maada Bio ingezworen en begon zijn tweede vijfjarige mandaat. Dat is wat men noemt, er korte metten mee maken.
De grote vraag die over het hele land hing en eerlijk gezegd nog steeds hangt, is: is dit het nu? Nationale en internationale instanties publiceerden nog bevindingen over onregelmatigheden die te opvallend zijn om aan voorbij te gaan. Elk stembureau bijvoorbeeld dient 300 stemgerechtigden te ontvangen en bij de telling bleek dat het totaal van de stemmen in behoorlijk wat bureaus dat getal oversteeg.
Gaat de APC-oppositie naar het Hooggerechtshof stappen om de uitslag tegen te spreken? Is er werkelijk nog iets te doen nu de president al ingezworen is? De felicitaties van Afrikaanse staatshoofden alsook van de Turkse president komen binnen.
Hoe zullen westerse landen en hun organisaties reageren op dit bedenkelijke verloop, een democratie onwaardig? Welke beslissingen zullen worden genomen over de fondsen die Sierra Leone niet graag zal verliezen?
Het gejuich en het vuurwerk dat we op dinsdagnamiddag in de straten hoorden, was frustrerend voor de ontevreden mannen van het team die net zoals de meerderheid van de Freetonians voor verandering hadden gekozen.
Opmerkelijk was dat ik op woensdag tijdens een rit door de stad enorm veel groene T-shirts zag met het logo van de oude en nu ook weer nieuwe president: ‘tok n do’, ‘zeggen en het doen’. Ik vermoed dat een deel van hen die dag een rode T-shirt zou hebben aangetrokken mocht APC gewonnen hebben. Dikwijls wordt gewoon met de flow meegegaan en dat hoeft niet altijd veroordeeld te worden.
Een jonge student die met overtuiging en veel interesse de gebeurtenissen volgt en helemaal ondersteboven was op dinsdag, zegt dat het verschrikkelijk is, maar dat we het nu beter zo laten. De spanning in het land is nog niet weggeëbd. Wat als APC de overwinning van SLPP zal gaan aanvechten? Hij kiest voor vrede en voor zijn toekomst. Laten we dit vijf jaar dragen.
Het is een woord dat ik veel hoor en niet alleen tijdens de verkiezingen, en het is sprekend. Het kan neigen naar gelatenheid en als behoorlijk frustrerend ervaren worden, maar het houdt ook de kracht van aanvaarden in, een eigenschap waar veel Afrikanen zo in uitblinken.
Er is ook onze buurvrouw. Zij is eveneens voor vrede, maar verwacht opstanden, sancties opgelegd door het Westen en raadt me aan voedsel op te slaan en het huis niet meer te verlaten. Ik begrijp haar reactie, het is een legitieme, alleen al omdat ze de burgeroorlog hier heeft meegemaakt. Dat nooit meer, zegt ze wel eens.
Daarenboven staat ze open voor de massale aanvoer van fake news die al het hele jaar onderdeel is van de soap. SLPP heeft ‘huurlingen’ ingehuurd die nu overal in de stad aanwezig zijn. Mijn werknemers hou ik beter binnen, want groepen wilde jongens kunnen elk moment de straten onveilig maken en nemen de mannen mee.
De ‘huurlingen’ kunnen alvast niet gaan chillen onder de Cotton Tree, hoewel die nog wel in leven is. De dikke stam bleef overeind en stut nog één grote tak. Stemmen gaan op om nieuwe scheuten te laten groeien, ik ben voor. Tijdens de laatste dagen van zijn eerste mandaat echter maakte Maada Bio de zorgwekkende belofte dat er een nieuw, even majestueus monument zal komen met restanten van de boom. Ik ben bevooroordeeld.
De West-Afrikaanse hoofdsteden winnen geen harten met de artistieke uitstraling van hun openbare standbeelden, hun sociaal-realisme dient vooral om de boodschap over te brengen. Ik denk onder andere aan het Martelarenmonument in Bamako op de Square Lumumba net voor de ‘Pont des Martyrs’, overtuigend in zijn uitdrukking van lijden, minder in zijn esthetiek.
Ik had in de val graag een teken van hoop gezien. Weg met dat oude en eerlijk gezegd vieze gebladerte. De boom was de favoriete stek van vele vleermuizen, die zorgden voor het tapijt van uitwerpselen errond. Die viezigheid had kunnen plaatsmaken voor nieuwe, frisse, groene blaadjes.
In het politieke leven zal dat de eerste vijf jaar niet het geval zijn en misschien gaat de houten reus wel helemaal tegen de grond. Dus kiezen we voor vrede en aanvaarden we dat waar we geen controle over hebben, een vak dat ik hier na 20 jaar met veel interesse blijf volgen.
Anna Van Malder
Anna Van Malder woont en werkt in Freetown, de hoofdstad van het West-Afrikaanse Sierra Leone. Zij bericht op regelmatige basis voor deze nieuwsbrief. Zij woont al twintig jaar in West-Afrika. In Mali runde ze een reisbureau en een B&B. Tien jaar later trok ze met haar kinderen naar Guinee, waar ze Engelse lesgaf. Daarna trokken ze verder naar Freetown, waar ze nu lesgeeft én mensen van overal ontvangt in gastenkamers.
Eerdere bijdragen van Anna Van Malder voor CIMIC-Nieuwsbrief:
- Slachtoffers en zondebokken: https://cimic-npo.org/2022/10/31/36-003/
- Grimmige tijden: over bang zijn, liegen en drugs https://cimic-npo.org/2022/12/27/38-006/
- Over verkiezingen, hiërarchie en het gemak van loslaten: https://cimic-npo.org/2023/04/30/42-007/
Als uitsmijter nog een zomerleestip van Anna:
The Granta Book of the African Short Story (Helon Habila, ed), Londen, Granta Anthologies, 2012, 400 p. ISBN 978-1-8470083333
Deze bloemlezing van Afrikaanse kortverhalen schittert in zijn verscheidenheid. Auteurs uit verschillende delen van het continent en met verschillende leeftijden leggen elke hun eigen accenten.
Jonge schrijvers krijgen er een plaats naast gevestigde waarden als de Guinese Camara Laye, de Brits -Sierra Leonese Aminatta Forna of de welbespraakte Frans-Senegalese Fatou Diome. De verhalen zijn gerangschikt van jongere schrijvers naar oudere.
Eén van de jongste, Olufemi Terry, ook afkomstig uit Sierra Leone, maakt indruk met zijn rauwe verhaal over straatjongens die competitieve stokgevechten organiseren, soms op leven en dood.
Helemaal anders, etherisch bijna, vertelt Mansoura Ez-Eldin over geesten die ronddwalen over de Nijl. Uwen Akpan laat je in het krot kruipen van een familie die op straat woont en wiens 12-jarige dochter voorgoed het eigen pad kiest. Niet alle verhalen gaan over armoede, ze gaan ook over avontuur en zeker over overleven.
Lees verder (inhoud juni 2023)
