Het lerarenberoep: één jaar later

Vorig jaar werkte ik aan een project genaamd ‘diverse leraarskamer’. Dit was een project van ORBITvzw en het stadsbestuur van Antwerpen dat ondersteund werd door het ESF. Dankzij mijn werk als projectcoördinator ben ik tot het besef gekomen dat mijn plaats in het onderwijs is. Daarom heb ik toen besloten om toch voor leraar te gaan en in dit stuk ga ik vertellen wat ik allemaal heb meegemaakt en wat ik meeneem uit mijn eerste jaar als leerkracht.

De eerste dagen

Mijn eerste dag in het onderwijs is niet op de eerste september gestart, in tegenstelling tot wat velen denken. Neen, het begon een paar dagen ervoor tijdens de maand augustus. Zo zie je al dat leerkrachten geen volle twee maanden vakantie hebben. In augustus gaan we al voor een deel terug aan de slag om het schooljaar voor te bereiden.

Ik werd dan ook eind augustus onthaald om mijn collega’s te leren kennen, de school en alle elektronische toepassingen die nodig zouden zijn om mijn werk als leerkracht tot een goed eind te brengen. Het was veel informatie om in een keer te krijgen.

Er waren veel vragen die door mijn hoofd gingen zoals: ga ik het wel kunnen? Was dit wel de juiste keuze? Ik dacht toen dat ik hiervoor gekozen had en dat ik mij wel door de verschillende struikelblokken zou wringen zoals ik altijd doe. Dit was het begin van het schooljaar en ik was niet van plan om op te geven.

Het echte werk begint

En daar stond ik dan. Het was 1 september en ik mocht toen al meteen lesgeven. Uiteraard was de eerste les veeleer een kennismaking dan wat dan ook, maar het gaf mij toch een beetje ademruimte om niet meteen aan de echte lessen te moeten beginnen en wat meer tijd te nemen om me voor te bereiden.

De dagen gingen voorbij, ik probeerde mij aan te passen aan alles. De leerlingen, hun vragen, hun gedrag (aangenaam of storend), de administratieve taken, kortom het schoolleven.

Wat mij vooral veel aanpassing heeft gevraagd, was het administratief werk en de balans vinden tussen mijn werk en mijn persoonlijk leven. Ik was dat niet gewoon om werk terug mee te nemen naar huis. Dit zorgde er echt voor dat ik soms het gevoel had dat ik heel weinig tijd had voor mezelf na school. Maar opgeven zat er niet in.

Ik heb gesproken met verschillende collega’s om te weten hoe zij een balans proberen te vinden tussen hun privéleven en hun werk, ik heb mij proberen te organiseren en mijn ritme te vinden. Ik had er geen twijfel over dat zodra ik het administratief gedeelte van het werk onder de knie zou hebben, dat de rest gewoon zou volgen.

Leren omgaan met de leerlingen

Ik had pas in het midden van het schooljaar mijn draai gevonden met mijn administratie. Ik kon dus beetje bij beetje beginnen te focussen op andere zaken. En toen kwam een andere uitdaging op mijn pad, namelijk de leerlingen zelf.

Aan het begin van het schooljaar leer je hen kennen en doorheen het jaar leer je met hen omgaan. Ik weet wat je nu denkt: die leerlingen zijn best pittig. Dit is ook meestal waaraan mensen denken wanneer ze het hebben over jongeren in het onderwijs.

Ik zat niet altijd in de meest gemakkelijke klassen en het was inderdaad een uitdaging. Als leerkracht ben je niet enkel leerkracht. Je bent ook een opvoeder, een sociaal werker, soms ook een vertrouwenspersoon en ook een tweede ouder, wat volledig steekhoudt aangezien ze meer tijd spenderen met jou dan met hun eigen familie. Je moet kunnen omgaan met storend gedrag, maar ook flexibel zijn om ze kansen te geven, maar ook weten wanneer je assertief moet zijn.

Zoals eerder gezegd, men denk vaak aan het storend gedrag van jongeren wanneer men het heeft over het onderwijs. Ik vind het jammer, want leerkrachten doen meer dan omgaan met storend gedrag. Jongeren hebben ook problemen in hun persoonlijk leven en daarmee moet je ook omgaan en sommige problemen zijn ernstiger dan andere.

Leren omgaan met jongeren is ook leren omgaan met hun onzekerheden. Sommigen zijn ervan overtuigd dat ze niks kunnen. Het is dan jouw job als leerkracht om hen tot het besef te laten komen dat ze veel meer kunnen dan dat ze zelf denken. Als leerkracht speel je een belangrijke rol in de ontwikkeling van jongeren, zeker tijdens hun jaren als puber.

Soms is het ook genieten. Het is zeker niet altijd negatief. Tieners kunnen ook onverwacht positief uit de hoek komen. Ik zou meerdere handen nodig hebben om te tellen hoe vaak ik niet gelachen heb tijdens mijn lessen. Zo laat je ook zien dat je als leerkracht een mens bent en dat appreciëren ze ook.

En zo zie je dus ook dat het lerarenberoep niet altijd negatief is zoals men het laat blijken in de media. Uitdagingen zijn er, dat kan men niet ontkennen, maar soms zijn er ook heel mooie momenten.

De laatste spurt voor de zomervakantie

Het jaar zat er dan bijna op. Het zonnetje kwam terug en dat heeft ook een invloed op de leerling en de leerkrachten. Wat ik onthoud uit die periode is dat ik minder werk had naarmate het einde van het jaar naderde, maar dat werk voltooien, was ook niet evident gezien de stijgende temperaturen en de verleiding om het werk wat langer te laten liggen. Het jaar afsluiten vraagt dus ook heel wat organisatie en is niet te onderschatten.

Het einde van het jaar is niet enkel synoniem voor zomervakantie. Die tijd van het jaar is ook het moment waarop je als leerkracht moet beslissen over de toekomst van een leerling en dit gebeurt allemaal via deliberaties. Het was mijn eerste deliberatie ooit.

Soms was het evident om een leerling erdoor te laten en soms was het echt zoeken. Maar wat mij vooral bijblijft, is hoe leerkrachten een leerling niet willen buizen of een jaar willen laten overdoen. Als leerkrachten willen we altijd zoveel mogelijk kansen geven aan een leerling om zich te bewijzen en toch nog het jaar succesvol af te sluiten. Soms lukt dat niet omdat de punten voor zichzelf spreken.

Tijdens die periode kijk je ook terug naar jezelf. Je stelt jezelf in vraag, jouw stijl van lesgeven, jouw manier van evalueren, wat je beter had/zou kunnen doen enzovoort.

Het is meestal op dat moment dat je denkt van: ok, ik ga dit en dat beter doen volgend schooljaar. Volgens mijn collega’s is dit heel normaal, maar je gaat de volgende jaren nog veel zaken leren over jezelf en het beroep. Dus, relax is hier de boodschap.

Conclusie: wat heeft het lerarenberoep mij bijgebracht?

Wanneer ik terugkijk naar het voorbije jaar is het moeilijk om te geloven dat ik het allemaal overleefd heb. Het lerarenberoep bood zowat alles wat ik ervan verwachtte (zowel negatief als positief), maar gelukkig heb ik toch ook mijn draai kunnen vinden.

Het is een van de moeilijkste jobs ter wereld, maar, moet ik eerlijk zeggen, het is ook een job die ik heel graag doe. Het contact met leerlingen en collega’s is wat ik het leukst vind. Ik zie mij momenteel niet iets anders doen dan het lerarenberoep.

Dit heeft bij mij ook voor veel positieve zaken gezorgd. Door assertief te zijn met jongeren heb ik ook geleerd om assertief te zijn in mijn persoonlijk leven. Mijn geheugen werkt ook veel beter. Als leerkracht moet je ook veel organiseren en onthouden.

Zoals je kan lezen, is dit eerste schooljaar voor mij eerder een positieve ervaring geweest. Ik wou dat dit soort verhalen meer naar buiten zouden komen zodat we een beter beeld krijgen van het lerarenberoep.

Het is belangrijk dat deze verhalen ook verteld worden. Het lerarentekort in Vlaanderen is heel groot. Dit komt onder meer door de slechte ervaringen, door jongeren die minder gemotiveerd zijn om het beroep uit te oefenen, maar ik denk ook dat de negatieve uitspraken over het beroep in de media daartoe bijdragen.

Daarnaast merk ik dat het beroep heel wat uitdagingen kent (klasmanagement, administratie, …), maar ik denk dat als de overheid meer middelen zou geven aan leerkrachten en ook het beeld van het beroep zou veranderen dat we zeker een stap in de juiste richting kunnen zetten.

Wat mij persoonlijk betreft: het beroep heeft op mij een positieve invloed gehad. Sinds een paar maanden ben ik weer aan de slag om te proberen van dit schooljaar een nog beter jaar te maken. Kortom, ik geef weer blij les.

Joël Ndombe

Lees verder (inhoud oktober 2023)