Korte keten is geen snelweg
Als ik aan vrienden vertel dat ik rond agro-ecologie werk, reageren ze meestal enthousiast: “Amai, goed bezig!” Daar komt meestal meteen achteraan: “Wij kopen onze aardappelen ook rechtstreeks van de boer, in zo’n automaat om de hoek. Lekker lokaal!” En ja, ik snap het enthousiasme. Rechtstreeks van bij de boer kopen voelt goed. Dichter bij de bron. Minder kilometers. Meer vertrouwen. Alleen… wat veel mensen niet beseffen, is dat ‘lokaal’ niet automatisch ook ‘duurzaam’ of ‘gezond’ betekent.
Die aardappelen in de automaat? Die zijn vaak gewoon op gangbare manier geteeld, met pesticiden en kunstmest. Terwijl er, een paar straten verder, een (bio)boer is die werkt volgens agro-ecologische principes. Die zorgt voor de bodem, voor biodiversiteit, voor eerlijke verhoudingen met zijn omgeving – én die zelf zwoegt om een relatie met zijn klanten op te bouwen.
De korte keten is een fantastisch idee: voedsel dat rechtstreeks van boer naar bord gaat. Zonder tussenpersonen. Zonder verborgen kosten. Het verbindt mensen opnieuw met het land, met de seizoenen, met de mensen die hun eten telen, met de manier van voedsel telen.
Maar tegelijk is korte keten ook een term die stilaan uitgehold raakt. Want iedereen wil ‘korter’ zijn. Grote spelers springen mee op de kar. Je kan de televisie niet opzetten of de catchy slogan ‘Is het van bij ons? Check!’ van de VLAM zit in je hoofd.
Supermarktketens haken hier handig op in en voorzien ‘lokale’ rekken in hun winkel. En ook wie aan grootschalige en intensieve landbouw doet, kan perfect een automaat aan de weg zetten en zich korte keten noemen.
Boeren die het anders willen doen, botsen op een muur. Voor agro-ecologische boeren is het geen evidentie om hun plek te vinden in dit landschap. Ze werken vaak op kleinere schaal, vanuit de natuurlijke vruchtbaarheid van hun land en omgeving, met meer variatie op het veld, zonder pesticiden of schadelijke synthetische stoffen.
Ze nemen het risico van mislukkingen op zich, want ze werken samen met het ritme van de natuur in plaats van ertegenin te gaan. En tegelijk moeten ze hun eigen marketing doen, sociale media onderhouden, klanten zoeken, transport regelen, administratie in orde brengen…
Toch krijgen ze nauwelijks erkenning of aangepaste ondersteuning van het beleid. Terwijl gangbare landbouw gesubsidieerd wordt op basis van volume en oppervlakte en de meeste (melk)veebedrijven vandaag overleven puur op Europese subsidies, vallen agro-ecologische boeren vaak uit de boot en redden ze het op zichzelf zonder structurele steun.
Alsof het systeem hen niet echt ziet staan. Wij stellen ons de vraag of het beleid echt wil verduurzamen of vooral grote, gangbare bedrijven in Vlaanderen wil houden.
En ondertussen worden ze ingehaald door greenwashing: boeren of bedrijven die zich duurzaam noemen omdat het goed klinkt, niet omdat ze het ook echt zijn.
De aankoop van een nieuwe, iets meer ecologische installatie geeft vaak de indruk dat ze daarna tot ‘de goeie’ behoren. Maar het gaat om het bredere plaatje. Je bent niet ‘groener’ of ‘duurzamer’ door een kleine aanpassing te doen aan je boerderij. Duurzaamheid is een mindset.
Als we echt werk willen maken van een rechtvaardige voedseltransitie, dan moeten we durven benoemen wat er scheef zit. Niet elke automaat aan de weg is een toonbeeld van duurzaamheid. Niet elke ‘korte keten’ is automatisch een goede keten.
We hebben behoefte aan duidelijke definities, eerlijke ondersteuning voor wie wérkelijk duurzaam werkt en beleid dat het verschil durft te maken tussen schijn en wezen. Dat begint bij transparantie: heldere etikettering, eerlijke prijzen, en échte erkenning voor boeren die zorg dragen voor mens en milieu.
Want als we niet opletten, verliezen we net datgene wat de korte keten zo waardevol maakt: het vertrouwen.
Als consument is het niet altijd makkelijk, dat geef ik toe. Maar het helpt om iets verder te kijken dan het bordje ‘van bij de boer’. Stel vragen. Ga op zoek naar initiatieven waar je de mensen achter je eten écht leert kennen.
Boerenmarkten, CSA’s, zelfoogstplekken, Voedselteams, pakketsystemen, … daar groeit niet alleen je eten, maar ook een gemeenschap.
En als je zo’n bioboer kent, enkele straten verder? Vertel erover. Deel het. Want de korte keten heeft geen snelle reclamecampagnes nodig, maar mensen die bewust kiezen om impact te maken door hun koopgedrag.
Kevin Vits
Dit opiniestuk verscheen op 19 mei 2025 op de website van Wervel vzw – Werkgroep voor een Rechtvaardige en Verantwoorde Landbouw. Met dank voor de overname: https://wervel.be/uncategorized/korte-keten-is-geen-snelweg/
Een Wervel-video: Maak als consument het verschil https://www.youtube.com/watch?v=q8ZrcffuC2s&t=6s
