Braziliaanse universiteiten, verbonden met de maatschappelijke realiteit
Ik ben net terug van een tournee door Brazilië. Het was even wennen: de nieuwe context met een extreemrechtse president Jair Messias Bolsonaro. Blij verrast was ik dat de meeste universiteiten sterk geëngageerd blijven, ondanks de druk en de besparingen die hen worden opgelegd.
Uitnodigingen kwamen binnen van de federale universiteiten van Goiânia, Salvador da Bahia, Recife, João Pessoa en Chapecó.
Even enkele impressies. In Goiânia mocht ik twee keer in gesprek gaan met studenten. Een derde keer waren studenten op een boerenmarkt uitgenodigd, waar we een gespreksronde hielden met boeren, studenten en bezoekers van de biomarkt. ‘Bio’, niet onbelangrijk in dit gifland: Brazilië is sinds 10 jaar wereldkampioen in het gebruik van landbouwgif. Gemiddeld gaat dat om 5 liter/persoon/jaar. In de marge van deze conferenties had ik het geluk om een ontslagen professora over de geneeskracht van de Cerrado bezig te horen.
organiseerden een gespreksronde over de verdediging van slachtoffers van landgrabbing
Na Goiânia werd de volgende universiteit de federale van Salvador da Bahia in het noordoosten. Hier waren het de geografen die een gespreksronde organiseerden. Blijkt dat ze intens betrokken zijn bij de verdediging van slachtoffers van landgrabbing. Zo zijn er honderd advocaten die traditionele volkeren verdedigen; volkeren die opgejaagd, vergiftigd en vermoord worden.
een groots opgezet congres gehouden met 2000 professoren sociale wetenschappen en gezondheidszorg uit heel Brazilië
Van Salvador met de nachtbus naar Recife. Hier organiseert de universiteit, samen met andere partners, een internationaal symposium over voeding en duurzaamheid. Vervolgens wordt dit symposium doorgetrokken naar de federale universiteit van João Pessoa. Ik reis van Recife naar João Pessoa en kom tot mijn niet geringe verbazing terecht in een groots congres van 2000 professoren uit heel Brazilië. Professoren sociale wetenschappen en gezondheidszorg. Zie het verslag.
Van João Pessoa ging het naar Chapecó. Daar kwam ik in de ‘gemeenschapsuniversiteit’ Unochapecó terecht en wel in een driedaags internationaal colloquium over interculturaliteit. Cimic ten top! “II Seminário Internacional Diálogos Interculturais na América Latina: Saberes populares e do IV Congresso Internacional Pluralismo Jurídico, Constitucionalismo, Buen Vivir e Justiça Ambiental na América Latina” (Tweede internationaal seminarie over interculturele uitwisselingen in Latijns-Amerika: volkswijsheden en het Vierde internationaal congres over juridisch pluralisme, respect voor de grondwet, buen vivir en milieurechtvaardigheid in Latijns-Amerika).
In Chapecó was het bijzonder sterk om te zien hoe inheemse volkeren (Kaingang en Guarani) en MST (de organisatie van landloze boeren) bij de mística en de inhoudelijke invulling van de driedaagse betrokken waren. Die ‘mística’, hun ‘ziel’ is een mengeling van theater, symboliek, zang en dans. Telkens bijzonder ontroerend en inspirerend om mee te maken.
Tegelijk vond het congres van Fetraf-Santa Catarina plaats met 800 boeren en boerinnen. Op dat congres waren dan weer heel wat professoren van de plaatselijke federale universiteit aanwezig. Deze universiteit is dan ook 10 jaar geleden gegroeid uit de synergie van de diverse sociale bewegingen uit de regio. Normaal gezien moest ik op de drie campussen van deze nieuwe universiteit spreken, maar dat ging niet door wegens staking van studenten en professoren. Staking tegen het beleid van president Bolsonaro. De regering erkent namelijk het democratisch proces niet dat plaatsvond om een nieuwe rector te kiezen. Een rector uit de ‘stal’ van Bolsonaro wordt opgelegd en dat al in negen Braziliaanse universiteiten …, maar het verzet is groot. De inheemse volkeren gaan universiteiten en sociale bewegingen hierin voor. The Polar Project getuigt ervan.
Tot daar dit kort overzicht. Vraag aan onze Vlaamse universiteiten: “Hoe zit het hier met de betrokkenheid bij sociale bewegingen en maatschappelijke vraagstukken?”
Ondanks de huidige moeilijke situatie in Brazilië blijft er voor ‘onze Alma Mater’ in Leuven en voor de federale universiteiten van ons land heel wat om op te steken.
Luc Vankrunkelsven
Luc Vankrunkelsven is auteur van ‘De kikker die zich niet laat koken. Klimaat in beweging’
* Een interessante aanvulling biedt deze link. Het gaat om een interview met een inheemse leider uit de Cerrado uit het VRT-nieuws van 5 november:
Inheemse leider: “Eet lokaal en voer geen Braziliaanse soja in, want die is gedrenkt in ons bloed”
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/11/05/inheemse-leider-eet-geen-soja-meer-uit-brazilie-die-is-gedrenk/
