Tunesie: Tien jaar na Sidi Bouzid: het begin van wat bekend zou worden als de ‘Arabische Lente’
Op 17 december 2020 was het precies tien jaar geleden dat er zich in het stoffige Tunesische provinciestadje Sidi Bouzid (35° 2′ NB, 09° 30′ OL, op 260 km ten zuiden van Tunis) een dramatische gebeurtenis voordeed die grote gevolgen zou hebben. Al kon uiteraard niemand op dat ogenblik ook maar vermoeden hoe groot de impact zou zijn…
Die gebeurtenis was de zelfverbranding van Mohamed Bouazizi, een 26-jarige groente- en fruitverkoper die uit pure hopeloosheid en frustratie op die manier wilde gehoord worden door de lokale autoriteiten. Eerder die dag had een politievrouw zijn informele handelswaar in beslag genomen en hem beledigd. Hij wou klacht indienen bij de gouverneur, maar werd weggestuurd.
Zijn wanhoopsdaad was beslist niet de enige in die dagen. Maar zijn actie zou – onbedoeld – wel grote gevolgen hebben. Al op 18 december waren er over het hele land betogingen van vooral jongeren en vakbondsmensen die vaak gewelddadig door de beruchte geheime politie onderdrukt werden.
Op 4 januari 2011 overleed Bouazizi aan zijn verwondingen in een ziekenhuis. En op 14 januari moest de machtige dictator Ben-Ali als een dief in de nacht op de vlucht slaan voor de aanhoudende volkswoede. Ben-Ali die zich kort voordien nog verzekerd wist van de steun (onder meer voor de levering van materieel voor politierepressie) van de toenmalige Franse president Nicolas Sarkozy.
Het was het onverwachte begin van een opstand die in de loop van 2011 niet alleen zou leiden tot de val van het regime-Ben Ali in Tunesië, maar al snel uitbreidde naar Egypte, Libië, Jemen, Syrië, Bahrein, …
Wat in het Westen bekend zou raken als de ‘Arabische Lente’ was echter veel meer dan een schreeuw om vrijheid tegen de dictatoriale regimes. Menselijke waardigheid, de strijd tegen de corruptie van een kleine elite en het recht op een fatsoenlijk inkomen uit reguliere jobs waren minstens zo belangrijke drijfveren van de Arabische bevolking.
Ik heb daar toen (27 & 28 december 2010) twee artikels over geschreven voor DeWereldMorgen.be, vooral gebaseerd op vakbondsberichtgeving uit Tunis en reportages van Al-Jazeera. Dat was zowat de eerste persbelangstelling bij ons voor wat er zich in december 2010 in Tunesië voordeed. Vooraleer we in januari 2011 overspoeld zouden worden met beelden van de vlucht van Ben Ali en de plundering van zijn paleizen…
Tien jaar later blijken de artikels nog altijd van toepassing op de huidige situatie. Hier zijn de URL’s naar de artikels op de website van DeWereldMorgen.be:
https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2010/12/27/sociaal-protest-tegen-werkloosheid-breidt-nog-uit-in-tunesie/
https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2010/12/28/tunesie-de-verworpenen-der-aarde-zijn-de-werklozen-van-vandaag/
Toch is Tunesië momenteel zowat het enige land van de ‘Arabische Lente’-reeks dat moeizaam experimenteert met meer democratie en politiek-pluralisme. Egypte is onder Al-Sissi verworden tot een harde militaire dictatuur waarbij de repressie tegen opposanten en de schendingen van fundamentele mensenrechten meer regel dan uitzondering zijn. Syrië, Libië en Jemen kampen met aanhoudend oorlogsgeweld en totale chaos.
Maar de sociaal-economische grondoorzaken van het diepe ongenoegen van tien jaar geleden zijn beslist nog niet weg. Integendeel, de armoede en werkloosheid in het vergeten Tunesische binnenland zijn nu erger. De frustratie over het gebrek aan daadkracht van een politieke klasse die meer met haar eigen overleven bezig is, heeft velen doen afhaken. Ook president Kaïs Saïed, die in oktober 2019 werd verkozen met de slogan ‘wat het volk wil’, heeft al veel krediet verspeeld. Sinds de zomer van 2020 heeft Tunesië een nieuwe regering o.l.v. de jonge premier Hichem Mechichi, de negende regeringsleider sinds de revolutie…
Sommigen verwachten een nieuwe opstoot van sociaal ongenoegen. Nieuw is dat alleszins niet, want de voorbije tien jaar waren er regelmatig uitbarstingen van sociale en politieke onvrede. Naast geweld dat werd toegeschreven aan kleine salafistische groepen die ijveren voor de sharia als enige bron van wetgeving.
De bevolking is sinds de val van de dictatuur alvast wel bevrijd van angst om voor haar rechten op te komen. De civiele samenleving is vandaag een heel stuk mondiger en beter georganiseerd dan tien jaar geleden en vooral de vakbonden (onder meer de machtige Union générale tunisienne du travail, UGTT) hebben daarbij het voortouw genomen, gebruikmakend van de ‘democratische opening’. Als Tunesië op één vlak het verschil kan maken in de Arabische wereld dan misschien wel hier.
Jan Van Criekinge
Voor wie graag wat meer achtergrondinformatie wil over wat er zich momenteel afspeelt in Tunesië: een selectie van tien heel lezenswaardige online stukken.
Tunisia is often viewed as the one bright story, with democratic transfers of power and increased freedom of speech. But while Tunisians are able to vote for their leaders, the economic hardships that drove the uprising remain.
– Tunisie : les dernières heures de Mohamed Bouazizi
https://www.jeuneafrique.com/1091945/politique/tunisie-il-sappelait-mohamed-bouazizi/
– Tunisie : les prémisses d’une nouvelle révolution ?
https://www.jeuneafrique.com/1091391/politique/tunisie-les-premisses-dune-nouvelle-revolution/
– Tunisie : peut-on construire une démocratie sans démocrates ?
https://www.jeuneafrique.com/1092984/politique/tribune-tunisie-peut-on-construire-une-democratie-sans-democrates/
– ‘Tunesische politievakbonden willen straffeloosheid’ – Tien jaar na de Arabische Lente verzetten jonge Tunesiërs zich nog steeds tegen politiegeweld
https://www.mo.be/analyse/tien-jaar-na-arabische-lente-tunesie-politiegeweld
– ‘He ruined us’: 10 years on, Tunisians curse man who sparked Arab spring
Thanks in part to Mohamed Bouazizi’s self-immolation, Tunisians are freer than before, but many are miserable and disillusioned, by Michael Safi in Sidi Bouzid
https://www.theguardian.com/global-development/2020/dec/16/he-ruined-us-10-years-on-tunisians-curse-man-who-sparked-arab-spring
– Tired of waiting’: Corruption, economic crises linger a decade after Tunisia’s Arab Spring
https://www.france24.com/en/africa/20201217-tired-of-waiting-tunisians-protest-corruption-economic-crises-a-decade-after-revolution
– ‘Tired of waiting’: Tunisians mark decade since Arab Spring. Economic hardships and widespread corruption grip Tunisia 10 years after an uprising that spread across the Arab world
https://www.aljazeera.com/news/2020/12/17/tired-of-waiting-tunisians-mark-a-decade-since-revolution
– Remembering Mohamed Bouazizi: The man who sparked the Arab Spring
On this day, 10 years ago, a Tunisian fruit and vegetable vendor set himself on fire in the town of Sidi Bouzid and triggered the Arab Spring. His cousin, Ali, reflects on that day and the days that followed
https://www.aljazeera.com/features/2020/12/17/remembering-mohamed-bouazizi-his-death-triggered-the-arab
– What happened after the Arab Spring? Video Al Jazeera (17 December 2020)
https://www.aljazeera.com/program/start-here/2020/12/17/what-happened-after-the-arab-spring-start-here
– How economic hardship fuelled the Arab Spring 10 years ago. Protests against joblessness, corruption, inequality in Tunisia in 2010 sparked a regional explosion of popular anger
https://www.aljazeera.com/news/2020/12/17/bread-and-gas-economic-boost-needed-after-arab-spring
