Interview met Philippe Vandevorst, coördinator Timotheus Project

Hoe ben je ertoe gekomen om het Timotheus Project op te richten?

Toen we meer dan 30 jaar geleden met het Timotheus Project begonnen, hadden we een droom. We waren toen sterk geïnspireerd door een uitspraak van Einstein, die in zijn dagboek schreef: “We cannot solve our problems with the same thinking we used when we created them”. Problemen kan je niet oplossen op het niveau van waaruit het probleem ontstaan is.

Het project ontstond in de lente van 1993. Een aantal mannen – ondersteund door hun echtgenotes – startten toen een zoektocht met centrale vragen als: wie zijn we eigenlijk als mens? van waar komen we? waar gaan we naartoe? Vooral: hoe vinden we op een nieuwe manier creatieve antwoorden op de grote uitdagingen van deze tijd?

Sri Aurobindo en het ‘supramentale bewustzijn’

Vanuit het gezamenlijk dromen, mediteren en uitwisselen, begon voor ons in 1993 een wonderlijk avontuur. De ontdekking dat in ieder mens een enorm potentieel schuilt, een levenskracht die wonderen kan verrichten, een creatieve genius die antwoord kan geven op onze diepste vragen en oplossingen, heeft voor onze grootste problemen een liefde die alles kan helen, een vrede die alle grenzen en vormen van afgescheidenheid trotseert.

Dit is wat Sri Aurobindo, één van de grote wijsgeren uit India, het ‘supramentale bewustzijn’ noemde. Een kracht en inspiratiebron die het mentale overstijgt.

Ratio en wetenschap

Sinds de 16de eeuw hebben we als mensheid onnoemelijke stappen voorwaarts gezet met Newton, Descartes, Spinoza. Zij leidden ons in de eeuwen van de Verlichting en de wetenschap. De ratio, het denken en de wetenschap zouden ons eindelijk bevrijden van al onze fundamentele problemen. Wat een prachtig nieuw perspectief!

De op Newton geënte mechanistische visie op het universum die ons denken vandaag nog steeds sterk bepaalt, is in deze tijden van onderlinge afhankelijkheid en verandering wel steeds disfunctioneler geworden. “De wereld die we hebben geschapen is een product van onze manier van denken”, zei Einstein. “Niets in de toekomst zal veranderen zonder fundamenteel nieuwe denkwijzen. We gaan er niet geraken door steeds meer van hetzelfde te doen”, schrijft hij.

David Bohm

David Bohm (natuurkundige) vertelt over het fenomeen gedachte en hoe we de gevangene kunnen zijn van onze gedachtepatronen. “De gedachte creëert de wereld en zegt dan: ik heb het niet gedaan”, zegt hij. Bohm spreekt over ‘De generatieve orde’ waarin we afhankelijk van onze staat van bewustzijn, kunnen participeren in de wijze waarop de realiteit zich ontvouwt.

Onderzoekers zoals Einstein, Bohm, (natuurkundige), Reich (lichaamstherapeut), Steiner (antroposoof) en Bateson (grondlegger van het systeemdenken) gooiden het rationele denken uit de 16de eeuw grondig overhoop. Zij waren de pioniers op weg naar een nieuwe stap voor de mensheid in de 20ste eeuw.

Er is iets dat al deze pioniers met elkaar gemeen hebben. De vaststelling dat hun individuele uiting van bewustzijn bepalend is geweest voor de geschiedenis en de mensheid een ander aanzien heeft gegeven.

Hoewel iedereen dacht dat hun dromen een onmogelijkheid waren, hebben ze door de kracht van hun bewustzijn het onmogelijke mogelijk gemaakt. Niet wat ze deden maakte het verschil, maar wie zij waren. Ze waren niet slechts een deel van de oplossing, hun bewustzijn was de oplossing. Hun bewustzijnskracht op zich verrichtte wonderen.

Mahatma Gandhi was onwrikbaar in zijn overtuiging dat zijn land vrij kon worden door mededogen en geweldloosheid. Door de kracht van dat bewustzijn werd hij de belangrijkste katalysator voor India’s bevrijding van de Britse overheersing. Gandhi was een levend voorbeeld van zijn eigen woorden: “Wees zelf de verandering die je in de wereld wilt zien”.

De droom van Timotheus

Met de droom van het Timotheus Project, dat ontstond in 1993, plaatsten we ons in de voetsporen van deze pioniers. Doorheen onze gezamenlijke zoektocht ontdekten we dat onze bevindingen ook sterk resoneerden met de laatste nieuwe ontwikkelingen in de wetenschap, vooral dan in het hersenonderzoek en de kwantumfysica.

Iemand zoals Jacques Fradin (Franse arts die het ‘Institute of Environmental Medicine and Neuroscience’ opstartte) spreekt over de ontwikkeling van het prefrontale bewustzijn. De bevindingen van de neurogenese, waarin men het concept intelligentie ook verbindt met het hart en de buik, zijn baanbrekend en verwijzen naar aloude wijsheden van het boeddhisme of zelfs onze eigen westerse oude wijsheid.

Wat houdt het Timotheus Project in?

In de laatste 30 jaar hebben meer dan 12.000 cursisten de vormingscyclus ‘intuïtieve ontwikkeling’ gevolgd. Basisidee bij de start was dus een beweging te worden die spiritualiteit verbindt met menselijke groei en maatschappelijke vernieuwing. Letterlijk betekent ‘Timotheus’ ‘ere aan het goddelijke’; wij noemen het een ‘project’ of zoektocht die zich inspireert op de levende bron van de grote wijsheidtradities en religies, voorbij de grenzen van godsdienst en ideologie.

Vandaag vormen de educatieve activiteiten de kern en het belangrijkste actieterrein van Timotheus. Er wordt een gevarieerd programma aangeboden van vooral langlopende cursussen intuïtieve ontwikkeling- maar eveneens kortlopende cursussen, workshops, voordrachten en eenmalige projecten. We zijn al vele jaren erkend en gesubsidieerd als erkende sociaal-culturele vereniging.

Je hebt nu het boek ‘De HOPE methodiek, transformatie naar innerlijke vrijheid en harmonie’ uitgebracht. Wat zijn – in het kort – de krachtlijnen van die methodiek?

Wat ik de HOPE-methodiek noem, is het resultaat en een synthese van ongeveer dertig jaar onderzoekswerk binnen het Timotheus Project. Maar de methodiek in de vorm die ze vandaag heeft, ontstond pas in 2014.

Tijdens een stilteretraite in de heuvels van Bourgondië werd de kracht van het supramentale bewustzijn me weer overduidelijk. Ik merkte dat het de hoeksteen was geworden van mijn zoektocht van de laatste jaren, maar iets bleef me dwarszitten. Allemaal goed en wel om elke dag de diepte en genoeglijkheid van het supramentale veld te ervaren in meditatie, maar dat veranderde niet direct iets aan mijn dagelijkse beslommeringen.

Mijn kernvraag in deze retraite werd: “Hoe kan ik de stukken in mezelf die ongelukkig zijn, die het niet zien zitten, die eenzaam en gefrustreerd zijn, verbinden met de supramentale werkelijkheid zodat er bij mezelf iets duurzaams gebeurt?” Dat betekende de start van een boeiende zoektocht in mezelf en ver daarbuiten.

Tijdens die stilteretraite liet ik me inspireren door twee boeken: de dagboeken van Mirra Alfassa, de spirituele partner van Sri Aurobindo, en het boek Thuiskomen in jezelf van Hal en Sidra Stone. Die invloeden zijn fundamenteel geweest om tot de huidige vorm van de HOPE-methodiek te komen.

Mirra Alfassa en het diepgaand gevoel van vrede

Wat me in de dagboeken van Mirra Alfassa heel erg boeide, was vooral de beschrijving van haar persoonlijke ervaringen en processen, veel meer dan alle metafysische theorieën over het leven. Ik wilde weten of wat zij beschreef als verlichting of ontwaken overeenkomsten had met mijn ervaring.

En als dat niet zo was, of er in haar dagboeken aanwijzingen te vinden waren die me konden helpen. Ik herinner me passages waarin zij het heeft over een diepgaand gevoel van vrede, over vervulling en genoeglijkheid. Ze vertelde dat de veranderingen die ze meemaakte niet met woorden te beschrijven waren.

Mirra Alfassa nodigde me telkens uit om naar de directe ervaring te gaan. De meesten van ons leven vooral in de wereld van betekenis en interpretaties. Ons hele leven zijn we getraind om dat te doen, en we denken dat we dat nodig hebben. De meeste veranderingsmethoden werken ook op dat niveau van denken, en daarom zijn ze vaak traag.

De betekenissen en interpretaties die we geven aan onze ervaring kunnen in één zin waar zijn, maar ze brengen altijd een zekere mate van vervorming met zich mee. We zijn ons daar niet van bewust, maar het zijn die vervormingen van de werkelijkheid die ons veel leed berokkenen.

Een ervaren inzicht, geen mentaal inzicht

Bij HOPE gaat het om een ervaren inzicht, niet om een mentaal inzicht. Via de omslag van het denken naar de zintuiglijke ervaring leren we onze interpretaties om te zetten in een directe energetische beleving.

Met welk levensprobleem mensen er ook aan beginnen, als ze dit proces eenmaal kunnen hanteren, krijgen ze vaak nieuwe inzichten, die verder gaan dan woorden. Een deel ervan kan weliswaar worden verwoord, maar veel ook niet.

HOPE is een methode voor persoonlijke transformatie, die gekenmerkt is door eenvoud, zachtheid en effectiviteit. Het uitgangspunt is dat alles energie is, ook onze emoties, gedachten of gedragingen.

Als we dus iets willen veranderen in onszelf, pakken we het op het energetische niveau aan. Dat ligt onder het niveau waarop de dingen zich zichtbaar, tastbaar of voelbaar aan ons voordoen.

Kunnen en mogen we bij het tegemoet treden van de werkelijkheid “betekenissen en interpretaties achterwege laten”? Ik vermoed dat het niet de bedoeling is om de dagelijkse ‘harde’ werkelijkheid of het macrogebeuren en de strijd om te overleven op de planeet te negeren.

Hoe meer je aan jezelf begint te werken, hoe meer je merkt dat je kleine ik almaar meer een wij wordt. Dat betekent dat je eigenlijk niet alleen voor jezelf aan het werken bent, maar ook voor de gemeenschap waar je deel van uitmaakt, en zelfs voor de mensheid als geheel.

Het effect hiervan is niet te onderschatten. De vibratie die je uitstraalt in je huis, in je straat, in je omgeving, begint almaar groter te worden door het innerlijke werk dat je bij jezelf doet. Naarmate je meer delen van jezelf weer integreert en verbindt met het grotere geheel, word je geleidelijk aan als een diamant die steeds helderder straalt.

Met je persoonlijke transformatiewerk help je het maatschappelijke systeem te keren en bevorder je mee de transformatie van de aarde als geheel. Dat is niet min. Als je dus bij momenten denkt dat je alleen maar je eigen problemen zit uit te zuiveren, wees je er dan ook eens van bewust dat wat je doet een veel groter effect heeft.

Je kunt HOPE ook doelbewust gebruiken om een bijdrage te leveren aan het collectieve veld waar we met zijn allen deel van uitmaken. Alle fenomenen die in je omgeving en in de wereld aan de gang zijn, kun je – net als bij je persoonlijke thema’s – beschouwen als energiewolken en daar je eigen transformatiewerk op toepassen.

Wanneer je dat doet, begin je steeds vrijer en autonomer in het leven te staan. Door te leven in bewuste verbinding met de supramentale energie én met het grotere collectief waar je een deel van bent, maak je ook hoe langer hoe meer keuzes die de wereld en de planeet ten goede komen.

Een wereld en samenlevingen in transitie

We leven in een woelige tijd, zoveel is duidelijk. Het lijkt of alle zekerheden die we hadden een voor een afbrokkelen. De politiek is een tumultueus schouwtoneel van machtsspelen en elkaar ondermijnende partijen geworden, internationale conflicten zijn aan de orde van de dag, klassieke religieuze systemen hebben allang aan gezag en invloed verloren, terwijl anderzijds religieus fundamentalisme in een aantal godsdiensten steeds weer opflakkert.

Ons vertrouwen in het gerechtsapparaat heeft meer deuken gekregen dan ons lief is, de financiële wereld davert op haar grondvesten en ook de bedrijfswereld moet zich reppen om nog mee te kunnen met de snelle evoluties van onze tijd.

Sociale zekerheid is een woord geworden waar velen hun hart bij vasthouden. En dan hebben we het nog niet over iets veel fundamentelers gehad: de klimaatverandering die niemand op de planeet onberoerd laat, en waarvan we steeds sneller en feller de gevolgen ondervinden.

De coronapandemie en de oorlog in Oekraïne, allebei met wereldwijde gevolgen, hebben bovendien aangetoond hoezeer we mondiaal met elkaar vervlochten zijn en hoe precair onze systemen worden als ze onder grote druk staan.

Kortom, de wereldgeschiedenis heeft al rustiger tijden gekend. Sommige geopolitieke analisten en denkers spreken van het Westen als een samenleving in verval. Zelf zie ik het liever als een wereld en een samenleving in diepe transformatie.

Wat zijn je bevindingen na die vele jaren Timotheus?

We zijn nu dit jaar 30 jaar bezig met het Timotheus Project. En toch heb ik het gevoel dat we maar aan het begin zijn van een lange boeiende tocht. Hoewel al meer dan 12.000 mensen een cursus ‘intuïtieve ontwikkeling’ gevolgd hebben, zijn de noden en de uitdagingen in deze samenleving in crisis enorm. Ik blijf hopen dat we vanuit de zoektocht, die we de laatste 30 jaar gemaakt hebben, met velen ons steentje kunnen bijdragen aan een samenleving in transitie.

In 2010 begonnen we de boeken van en over Sri Aurobindo en Mirra Alfassa intensief te bestuderen en te bespreken. Dit gaf onze zoektocht een heel nieuwe dynamiek.

We raakten opnieuw gefascineerd door de gelijkenissen tussen hun bevindingen en wat wij zelf de afgelopen twintig jaar ook hadden ontdekt. Dankzij een aantal inzichten uit hun werken konden we onze eigen intense ervaringen eindelijk beter begrijpen.

Energetische psychologie. Waar is het ‘ik’?

Het werk van Hal en Sidra Stone had ik al in 1993 leren kennen. Het had toen grondig de aanpak van onze lessen intuïtieve ontwikkeling bij Timotheus beïnvloed.

Het echtpaar Stone ontwikkelde begin jaren 1970 de techniek van de voicedialogue, die ze in de decennia daarna verder uitbouwden en waarmee ze nog steeds wereldwijd vele mensen inspireren. De bedoeling van die methode is je te laten ontdekken dat je zogenaamde ‘ik’ uit heel veel ikken bestaat, die elk hun zeg hebben in je leven en naargelang de omstandigheden opduiken.

Als je dieper ingaat op voicedialogue, ontdek je al snel dat we geen apart, klein zelf zijn, maar een uitgestrekt Zelf. Je bent niet afgescheiden, je bent één met alles.

Met HOPE heb ik het gevoel dat we nog een stap verder gaan. Hier krijgt de energetische psychologie een nieuwe plaats. We vragen niet: ‘Wie ben ik?’ om dan over te gaan tot een lang interview met dat ik. In plaats daarvan beginnen we met de vraag: ‘Waar is het ik?’ Dat maakt een groot verschil. Als je dat kleine ik eenmaal gevonden hebt, moet je ook weten wat ermee te doen, anders beweegt er niet veel. Dat is wat we leren met HOPE.

Verschuiving van het kleine zelf naar het grote Zelf

De HOPE-methodiek omvat specifieke stappen waardoor we daadwerkelijk de verschuiving van het kleine zelf naar het grote Zelf ervaren. Daardoor beginnen er ook veel andere dingen in onszelf te veranderen. Onze vervormingen van de werkelijkheid beginnen op natuurlijke wijze op te lossen. We hoeven niets uit te zoeken, ze verdwijnen gewoon.

Wanneer er dingen in henzelf veranderen, kunnen mensen vaak een stem geven aan wat er gebeurd is. Ze beginnen hun oude overtuigingen, die tot dan toe meestal op een onbewust niveau actief waren, ineens duidelijker te zien terwijl die oplossen.

De HOPE-methodiek is in wezen een transformatieproces. Het verandert de psychologische structuur die vroeger onbewust tot stress leidde. Wanneer die structuur er niet meer is, kan ons hele systeem herstellen, waardoor dikwijls ook de hele gezondheidstoestand verbetert.

De zeventiende eeuw: een bewogen periode van de zuivere rede als leidraad

Onze tijd doet me denken aan de 17de eeuw, toen het mentale en rationele denken sterk opgang maakte. Ook dat was een erg bewogen periode, aan het begin van de Verlichting. Filosofen en wetenschappers als René Descartes (1596-1650), Baruch Spinoza (1632-1677) en Isaac Newton (1643-1727) probeerden via het zuivere denken alle problemen in de wereld op te lossen.

Het motto van Descartes, ‘Je pense, donc je suis’, schreef geschiedenis. Mensen kwamen bij elkaar thuis samen in salons om te praten en na te denken over maatschappelijke kwesties. Ook vrouwen deden daaraan mee, wat toen uitzonderlijk was.

De baanbrekende nieuwigheid in die tijd was de tendens om de zuivere rede als leidraad te nemen, weg van de emotie. Het vrije denken kreeg volop ruimte, ook als dat tegen het gedachtegoed van de gevestigde macht in ging. Een behoorlijk revolutionaire verandering tegenover de eeuwen die eraan voorafgingen.

Met het zuivere denken raken de wereldproblemen niet opgelost

Naar mijn aanvoelen maken we vandaag iets gelijkaardigs mee, maar op een ander niveau. De tendens die nu steeds meer opgang maakt, is het mentale en het rationele denken te overstijgen. We zien immers langs alle kanten dat we met het zuivere denken de grote wereldproblemen niet opgelost krijgen.

Denk maar aan de klimaatverandering, de coronacrisis en wat die aan maatschappelijke problemen en onvrede heeft losgewoeld, de oorlogsdreiging die onverwacht weer opflakkert en internationale relaties en stabiliteit alom op losse schroeven zet, honger en armoede die nog lang niet verholpen zijn…

Maar ook in het dagelijks leven lopen steeds meer mensen tegen de grenzen van het rationele denken aan als het erom gaat een harmonisch, vervullend leven uit te bouwen.

Het lijkt alsof we collectief constateren: met ons verstand alleen komen we er niet. Het rationele denken kan zeker een bijdrage leveren om maatschappelijke en individuele problemen op te lossen, maar er is meer nodig dan dat. In onze maatschappij is steeds meer de behoefte voelbaar aan iets anders, iets nieuws om de dingen op een fundamenteel niveau te veranderen. Voor onszelf als individu, voor ons allen als samenleving en voor de planeet waarop we wonen.

Samen zwijgen

De ontdekking van het supramentale bewustzijn leidt ons naar zo’n andere dimensie, die het denken overstijgt. Eigenlijk is het een herontdekking, want nieuw is het niet, maar in onze tijd breekt het steeds dieper en sterker door in het bewustzijn van wie ervoor openstaat. En dat schept enorme kansen voor transformatie.

Waar mensen in de 17de eeuw samenkwamen om te debatteren en te praten over de maatschappelijke problemen, voltrekt zich nu iets heel anders: mensen beginnen bijeen te komen om samen te zwijgen en in meditatie verbinding te maken met het supramentale veld.

Ze ontdekken welke creativiteit en kracht er vrijkomen wanneer ze samen de stilte en leegte binnengaan en het mentale niveau overstijgen.

Er is moed voor nodig om de begane paden te verlaten en deze nieuwe weg in te slaan, maar het loont de moeite. Als je de supramentale energie tot in alle cellen van je lichaam laat binnenstromen en thuiskomt in je intuïtief-lijfelijke bewustzijn, opent zich een heel veld aan mogelijkheden, inzichten en perspectieven.

Van daaruit kunnen oplossingen ontstaan die niet alleen individuele mensen maar ook de wereld als geheel en de planeet ten goede komen. Zeker wanneer mensen deze weg in verbinding met elkaar gaan, schept dat hoop voor wat er mogelijk is als toekomst voor de mens en het leven op aarde.

Eerlijk zijn met jezelf: ‘in al zijn onbestemdheid een vreugdevol proces’

Dit proces vraagt overgave, inzet en moed. Je moet eerlijk zijn met jezelf en de stilte durven ingaan zonder pasklare antwoorden in je gedachten, maar met een openheid van geest om te luisteren naar het ongehoorde in die stilte. Durven leven met niet-weten en de diepere antwoorden naar je toe laten komen.

Het is goed mogelijk dat je daarbij bekende zekerheden verliest of in nieuwe richtingen geleid wordt. Maar eigenlijk is het in al zijn onbestemdheid ook een heel vreugdevol proces, dat tot een diep gevoel van innerlijke vrede kan leiden. En dat is iets waar de wereld in elk geval nood aan heeft.

Marc Colpaert

Philippe Vandevorst is te gast bij het CIMIC-café@deZondvloed in Mechelen op maandag 5 juni om 19 uur. Marc Coplaert modereert het gesprek.

Lees verder (inhoud april 2023)