Redactioneel 44
Uiteraard verdienen mensen vakantie, verlangt men om ‘er eens uit te zijn’, is er behoefte aan uitleefmomenten op ‘superfestivals’ en kermissen. Het zijn de momenten dat je niet hoeft na te denken, dat je de zorgen mag vergeten. En de meeste mensen hebben veel zorgen.
Maar na de bedwelming doemt toch steeds weer de werkelijkheid op, en lijken we geconfronteerd met onoplosbare dingen zoals ‘de toestand van het land’, of – nog erger- de toestand van de aarde en de mens die er knokt om te overleven.
De voorbije maand leek er voor de meeste planeetbewoners geen vakantie in zicht, en rees wereldwijd de vraag naar de mogelijkheden van een democratische rechtsorde.
We durven de landen niet te tellen waar van democratie geen sprake meer is, als ze er ooit al is geweest. Pakistan is er een voorbeeld van. Het leger bepaalt er of de democratie functioneert of niet. Maar ook in Europa, of bij uitbreiding het ‘vrije Westen’, wordt het democratisch systeem ‘getest’.
Frankrijk davert momenteel op zijn grondvesten. In Duitsland leeft de vraag of het zichzelf aan het ‘abschaffen’ is. In Hongarije en Polen betekent democratie dat een overheid – maar wie of wat is dat? – kan doen en laten wat ze wil, zolang ze aan de macht is. (Hoe geraak je aan de macht?) En in de VS lijkt democracy ongeveer hetzelfde te zijn als ongelimiteerde freedom, onder andere de vrijheid om wapens te dragen en te mogen schieten.
De Nederlandse minister van Staat, Herman Tjeenk Willink (1942) heeft er een scherp boekje over geschreven dat we als vakantielectuur aanbevelen. Hij was onder meer voorzitter van de Eerste Kamer en meermaals kabinetsinformateur voor de PvdA. In ‘Het Tij Tegen, de democratische rechtsorde als fundament’ blikt hij terug op wat er in de voorbije veertig jaar met de democratie is gebeurd.
Hij schrijft: “Het niet zoeken naar het waarom, naar de eigen logica in het functioneren van de overheid en het gebrek aan collectief geheugen zijn voor mij belangrijke verklaringen voor het lang onopgemerkt blijven van de sluipende uitholling van de democratische en sociale rechtsorde; het betonrot. We veinsden de gevolgen niet te zien. Men heeft zich nu in Nederland voorgenomen om de democratische rechtsorde te versterken. De afgelopen decennia werd dat functioneren bepaald door twee elementen: economische groei via de private sector als voornaamste ijkpunt voor succesvol overheidsbeleid, en de overheid als een bedrijf dat beter gemanaged moet worden.” Is men bereid om daar anders over te gaan denken, is de vraag.
Hetzelfde geldt natuurlijk ook voor België, voor de gemeenschappen en de gewesten. Wat bedoelen we met z’n allen als we het woord ‘democratie’ in de mond nemen?
Het is nooit te laat om het ABC ervan uitgelegd te krijgen. In het onderwijs? In ‘vrije ateliers’? In burgerverenigingen? Tijdens vakantiecursussen? In tv-debatten? In elk geval zal die klus niet op vijf minuten geklaard worden.
Willink citeert Hans Magnus Enzensberger als hij zegt dat we de terugtocht moeten aanvatten. De moed hebben met het systeem te breken en een ‘Wende’ in te zetten. Nu het nog kan, zouden politici – maar niet alleen de politici – ‘helden van de terugtocht’ moeten worden.
Volgens von Clausewitz is de terugtocht overigens de moeilijkste van alle operaties. Een doordenkertje voor de EU, de NAVO, Oekraïne én Rusland.
Aan de lezer: veel rust en vrije tijd gewenst en… vergeet niet te lezen.
Voor de CIMIC-kernredactie,
Marc Colpaert
Jan Van Criekinge
Luc Vankrunkelsven
Pascal Blancquaert
Koen Stuyck
Lees verder (inhoud juni 2023)