CIMIC-café@deZondvloed:
maandag 11 december
CIMICvzw gelooft in de kracht van meerstemmigheid, dialoog en ontmoeting. CIMIC gaat ook prat op haar digitale nieuwsbrieven, die getuigen van degelijke dossierkennis, alternatieve stemmen in het debat en genuanceerde beeldvorming.
Er is geen betere plek, geen beter moment om elkaar te ontmoeten en met de auteurs in dialoog te gaan als in het CIMIC-café.
Kom naar Mechelen voor een avond vol gebabbel, gepeins en ontmoeting. We verwachten je om 19 uur in het café van boekhandel de Zondvloed (O.-L.-V.-straat 70).
Op maandag 11 december 2023 nodigen we Ludo Abicht uit om met de aanwezigen in gesprek te gaan naar aanleiding van de recente oorlogstoestand in het Midden-Oosten.
We hadden zijn essay uit 1987 ‘Brood, rozen en utopie’ herlezen en legden hem de vraag voor hoe een mens vandaag nog over utopie en hoop kan of mag spreken. Hij stuurde ons deze tekst als smaakmaker. Geen verzet zonder hoop. Geen hoop zonder verzet. Welkom op deze ontmoeting!
IK HOOP, DUS WIJ ZULLEN OVERLEVEN
In 1969 publiceerde de Oost-Duitse auteur Jurek Becker zijn bekendste roman, Jakob der Lügner, over een fantast die ergens in een getto zijn medegevangenen in leven hield door hen berichten te bezorgen over het oprukkende Rode Leger dat hen heel binnenkort zou komen bevrijden. Zijn boodschappen haalde hij uit een radiopost die hij diep in zijn cel bewaard had, maar die hij aan niemand kon laten zien.
Niet om begrijpelijke veiligheidsoverwegingen, maar eenvoudig omdat hij helemaal geen radio had en de dagelijkse berichten verzon. Hij wist dat bijna al zijn Joodse lotgenoten waarschijnlijk op elk moment naar de doodskampen zouden worden getransporteerd, maar hij wilde niet dat ze die dood nu reeds als onvermijdelijk aanvaardden.
Hij wist ook dat ze die deze valse hoop nodig hadden om het tot die (misschien nog net mogelijke) bevrijding vol te houden.
Het einde van het verhaal was voorspelbaar: op een ochtend werden ze allen opgepakt, ook Jakob met zijn imaginaire radio, en de nuchtere, genadeloze rest kennen we uit de geschiedenis.
Becker, die als Jood zelf een paar kampen overleefd had, speelt hier het miniemste straaltje hoop, met name dat de redders op het allerlaatste moment hadden kunnen opduiken, uit tegen de harde realiteit die van alle kanten het tegendeel van zijn droom uitschreeuwde: mensen stierven van honger en uitputting, door ziekte en uitzichtloosheid. Alleen wie zich aan die haast absurde hoop kon vastklampen, zou nog voldoende kracht kunnen opbrengen om het tot die hopeloos verhoopte bevrijding vol te houden.
We kennen het onderscheid dat de Duits-joodse filosoof Ernst Bloch gemaakt heeft tussen de abstracte utopie van de dagdromen, waarop de steeds rijker en machtiger wordende reclamewereld teert, van de hemelkleurige spots voor Euromillions tot de verkiezingsprogramma’s van alle partijen en (bijna) alle kandidaten.
We zijn meestal wakker (woke) genoeg om de schone schijn van die reclamespots te relativeren en ons dan maar vanuit onze morele en intellectuele superioriteit te concentreren op de zogenaamde concrete utopie van wereldbeschouwingen, ideologieën, godsdiensten en allerlei geluksprojecten waarmee we geconfronteerd worden en waar we ons daadwerkelijk voor willen inzetten.
Maar moet die tegenstelling tussen abstract en dus louter dagdromerij en concreet en daarom wellicht haalbaar niet vooral pedagogisch geïnterpreteerd worden?
En loopt deze nuchtere (of ontnuchterende) tegenstelling niet al te vaak uit op een koude, maar realistische en fatale, maar comfortabele berusting, wanneer we uit ervaring ontdekt hebben hoe abstract en dus onhaalbaar veel van die ideale wereldbeelden gebleken zijn, vooral voor diegenen onder ons die er zich enthousiast en vaak hartstochtelijk voor hebben ingezet?
Dat is niet de juiste vraag, maar wél, of we een keuze hebben om niet langer te hopen. Die plicht om de hoop op een beter leven in een betere wereld levend te houden, is de belangrijkste opgave van ons leven en tegelijkertijd ook de meest delicate, een opdracht waarin we zowel aan de grenzen van ons intellect als van onze emotie raken, een bijna onhaalbare taak om niet in het ene of het andere kamp verdwaald te geraken, want in beide gevallen dreigen we vast te lopen in een massa van lotgenoten die het steeds moeilijker maakt om van koers te veranderen.
Indien we zover zijn, kunnen we ons leven en het lot van de wereld beter overlaten aan door ons gecreëerde, maar steeds minder gecontroleerde AI-instanties die inderdaad “weten hoe het moet”, op voorwaarde dat we ons niet langer verzetten. Hun logica is die van macht en markt, terwijl ons verzet hen en hun opdrachtgevers juist die macht willen ontnemen.
Ludo Abicht
Lees verder (inhoud november 2023)