Redactioneel 53
‘De wereld heeft gezwegen’ luidde de titel van de eerste roman (1956) van Elie Wiesel, Nobelprijswinnaar voor de Vrede in 1986. Vandaag wordt de stilte rond bloedbaden wel doorbroken – hoewel niet in elk continent – en ‘spreekt‘ de wereld bijvoorbeeld bij monde van de Verenigde Naties en het Internationaal Strafhof in Den Haag.
Maar kan vrede door ‘spreken’ afgedwongen worden? Het Amerikaans gerechtshof heeft ex-president Donald Trump 34 keer schuldig bevonden, maar zijn kiezers geloven er niets van en vinden net het gerecht schuldig en vooringenomen.
Er wordt wel getwist over de begrippen genocide, moord, collateral damage, oorlogsmisdaden, mensenrechtenschendingen, ‘militaire operaties’ of oorlog, maar men is er nooit bij als “de lichaamsdelen in het rond vliegen”, zoals getuigen hartverscheurend uitschreeuwen op tv. De kijker moet het zich voorstellen, of wordt gewaarschuwd voor harde beelden. Worden we het steeds meer gewoon en immuun?
Toch is één boodschap duidelijk: het gaat niet goed met de wereld en we moeten ons gaan voorbereiden en verdedigen tegen wat komt. Dat mag wat kosten, grenzen moeten dicht, muren opgetrokken en bewapening is nu eenmaal noodzakelijk.
Veel vrede hangt er niet in de lucht en dat krijgen we aan onze kleinkinderen niet uitgelegd, want de meesten onder ons hebben dat nog nooit meegemaakt.
Christine Gruwez vatte het in haar ontmoeting op 29 april goed samen: de samenhang is zoek en dat veroorzaakt wonden. De organische samenhang van mens en gemeenschap is doorbroken en vervangen door polariserende machtssystemen die het onbehagen doen stijgen en mensen tegen elkaar opzetten.
‘Hamas’ heet de Palestijnse vijand en heeft geen menselijk ‘gelaat’ meer, ‘het’ is een object dat moet worden vernietigd en ‘het’ wordt sinds de eerste kolonisten het recht tot ‘spreken’ ontzegd. Dat islamitische ethiek evenwaardig is als joodse ethiek en er zelfs goed op lijkt, wordt verzwegen.
Beide wijsheidstradities worden niet aangeboord om het waarachtig en waardig spreken terug te ontdekken opdat er erkenning zou kunnen groeien, maar de buren zijn voor elkaar niet meer ‘on speaking terms’. Belangen en macht gaan voor.
Het gaat niet om wat recht en billijk is, maar om ‘morzels’ grond met letterlijke of figuurlijke ruïnes erop en vermeende schatten eronder. Hetzelfde geldt voor de situatie in Oekraïne en Rusland, maar ook voor de toestand in Oost-Congo, Soedan, waar de oorlogstol elke dag stijgt en de ellende onwezenlijk en onbeschrijfelijk is.
Gruwez pleit voor het recht op kwetsbaarheid. Kwetsbaarheid blijkt het sleutelwoord om het menselijk bestaan in al zijn omvang te omschrijven.
In deze nieuwsbrief besteden we op verschillende manieren aandacht aan die kwetsbaarheid die we best ook opsporen in onszelf, willen we de kwetsbaarheid van de andere aanvoelen en toelaten.
We hebben de lezing van Christine Gruwez uitgeschreven, laten verder befaamde joodse filosofen aan het woord die op dit ogenblik blijkbaar geen wegwijzer zijn voor de joodse staat Israël, en we volgen auteur Rachel Aviv die beschrijft hoe we vreemden zijn voor onszelf en hoe psychische stoornissen en verhalen ons vormen.
Terwijl we terecht bang zijn voor de gevolgen van de verkiezingen, die beloven megaveranderingen teweeg te brengen, zoeken we troost in een beetje goedheid, een beetje waarheid en een beetje schoonheid.
“Und doch bleibe Ich stets bei Dir”, schreef Franz Rosenzweig op het eind van zijn korte leven. Maar wie is ‘Ich’ en wie is ‘Dir’? En Elie Wiesel citeert een midrasj (verhalende actualisering van de Tora): “Als de mens al zijn plichten heeft volbracht maar niet aan de vrede heeft bijgedragen, dan is het alsof hij niets heeft gedaan”.
Voor de CIMIC-kernredactie,
Marc Colpaert
Jan Van Criekinge
Pascal Blancquaert
Koen Stuyck