Say No! ‘Ode to the Deserter’
Oorlog hangt in de lucht, is bezig, komt dichterbij, is geweest, zal komen
Oorlog is verliezen, je leven, je thuis, je vrienden, je familie, je waardigheid
De Eerste Wereldoorlog bracht mensen uit alle hoeken van de wereld naar het front in de Westhoek in België en in Noord-Frankrijk. Soldaten deserteerden, kwamen in opstand.
Ook vandaag verzetten mensen zich tegen oorlog, vluchten, deserteren, zoeken andere wegen. Desertie is niet per se een politieke keuze. Het is een existentiële vraag: doe je mee of doe je niet mee!
In 2014 schreef Frederic Rzewski (1938-2021), een Amerikaans componist, muziekpedagoog en pianist, die een deel van zijn leven in België doorbracht, de ‘Ode to the Deserter’.
In 1977 werd Rzewski uitgenodigd om in Luik aan het Conservatorium een alternatief artistiek traject uit te bouwen waarin aandacht voor spontaneïteit, improvisatie en nieuwe muziek zou zijn. Rzewski bleef als compositieleraar tot 2003 in Luik. Zijn muziek draagt stijlkenmerken die aan avant-garde componisten ontleend zijn.
Zijn bekendste werk is ongetwijfeld ‘The People United Will Never Be Defeated!’ (1975), een reeks van 36 virtuoze pianovariaties op het socialistische lied ‘El pueblo unido jamás será vencido!’, waarbij hij een tonaal thema bewerkt met technieken als serialisme en minimalisme.
‘Ode to the Deserter’ is een koorstuk voor vier stemmen en vier solisten, in zeven talen en acht delen. Het is een combinatie van hedendaagse schriftuur en modale jazz. Ook de meertaligheid van de stukken bepaalt mee de sfeer. De Ode moest in verschillende talen klinken om het internationale karakter van de oorlog en van het verzet ertegen te onderlijnen, alsook de historische dimensie aan te tonen (door teksten in Latijn en Grieks). Desertie is van alle tijden en van alle culturen.
De teksten zijn citaten uit de wereldgeschiedenis van het verzet tegen oorlog en vernietiging, de geschiedenis van het ‘neen’ zeggen:
I will not serve (uit: James Joyce, A portrait of the Artist as a Young Man, 1916);
Non serviam (uit: Boek Jeremia, II, 20, 626 BC);
Sag Nein! (uit: Wolfgang Borchert, Dann gibt es nur eins, 1947, en Kurt Tucholsky, Drei Minuten Gehör, 1922);
Aan een moeder (uit: Paul van Ostaijen, Aan een moeder/ Haar zoon viel op het slagveld, Het Sienjaal, 1918);
Ne servir plus (uit: Etienne de la Boétie, Discours de la servitude volontaire, 1574);
Il disertore (volkslied van circa 1840 – auteur en componist onbekend);
Polla ta deina (Sophocles, Antigone, 442 BC);
Down by the Riverside (traditionele gospelsong en daarna anti-oorlogslied tijdens WO I, WO II en vooral tijdens de protesten tegen de Korea- en Vietnamoorlogen).
Deze Ode wordt opgevoerd in Gent en Brussel in december 2024 tijdens een avondvullend programma:
Songs of Insurrection is een groots pianowerk van Frederic Rzewski uit 2017 waarin hij uit verzetsliederen vanuit de hele wereld citeert.
Walter Hus was een goede vriend van Frederic, hij componeert een nieuw strijkkwartet te zijner ere.
Ode to the Deserter
Koorleiding: Peter Spaepen en Cyril Englebert met Walter Hus, Zenne Quartet & Daan Vandewalle, Broder koor
Voorstellingen: (*)
Zaterdag 7 december 2024 in Salle Academique de l’Université de Liège
Zaterdag 14 december 2024 in het gemeentehuis van Vorst/Brussel
Zondag 15 december 2024 in Arca Theater, Gent
(*) Meer info/update: https://sayno.be/
Greet Callaerts
Lees verder (inhoud september 2024)