EXPO ‘Patois/Patuá’ van Paulo Nazareth, WIELS, Brussel
Paulo Nazareth (oude man, geboren in de stad Borun Nak of Vale do Rio Doce, in de Braziliaanse deelstaat Minas Gerais) is een kunstenaar die creëert terwijl hij wandelt. Met zijn Arte de Preceito (voorschriftkunst) is zijn artistieke praktijk geworteld in radicale verplaatsing en beweging, zoals het te voet oversteken van grenzen. Zijn werk onderzoekt de wisselwerking tussen herinnering, taal en ritueel binnen gemeenschappen die gevormd zijn door Afro-Braziliaanse, inheemse en antikoloniale bewegingen. Een confronterende tentoonstelling, nog tot 27 april te zien bij WIELS in Brussel.
Met Patois/Patuá presenteert Paulo Nazareth een omvangrijke overzichtstentoonstelling bij WIELS, die meer dan twintig jaar artistieke praktijk belicht.
De tentoonstelling verkent twee krachtige symbolen van overleving en veerkracht: patois, een niet-standaard dialect dat vaak door gemarginaliseerde gemeenschappen wordt gesproken, en patuá, een Afro-Braziliaans amulet dat bescherming, herinnering en verbondenheid met de voorouders symboliseert.
Nazareth onderzoekt hoe taal en objecten fungeren als overlevingsmechanismen, vooral voor mensen die het slachtoffer zijn geworden van koloniale geschiedenis en wereldwijde migratie. Hij maakt van beweging een daad van verzet en geeft stem aan de vergeten en onderdrukte gemeenschappen.
In deze tentoonstelling bij WIELS onderzoekt Nazareth ook de band met Brussel, haar verdwijnende dialect, complexe taalkundige verschillen en haar beladen relatie met migratie. Een stad die officieel verdeeld is tussen twee talen, maar waar talloze andere talen naast elkaar bestaan in verschillende stadia van (h)erkenning en (on)zichtbaarheid.
Patois en Patuá worden zo metaforen voor hoe taal en cultuur niet alleen bescherming kunnen bieden, maar ook opgelegde structuren kunnen omvormen tot instrumenten van veerkracht en verzet.
In WIELS, een voormalige brouwerij met een rijke geschiedenis van industriële arbeid en transformatieprocessen, verweeft Nazareth verhalen, beelden en geluiden tot een geslaagd geheel dat het persoonlijke ver overstijgt.
Net als namen, die vaak verkeerd worden uitgesproken, aangepast of zelfs volledig uitgewist, belichaamt het werk van Nazareth de complexe dynamiek van migratie, assimilatie en verzet. Deze processen functioneren zowel als markeringen van uitsluiting als poorten naar voorouderlijke herinneringen.
Door de naam van zijn grootmoeder, Nazareth Cassiano de Jesus, als beschermende talisman te dragen, transformeert Nazareth haar afwezigheid tot aanwezigheid en maakt hij haar op die manier tot zijn meest intieme en dierbare patuá.
Hiermee wordt hij niet alleen een verteller, maar ook een levend archief: zijn identiteit functioneert als een vat waarin uitgewiste geschiedenissen weer opduiken om hun hedendaagse manifestaties uit te dagen.
Paulo Nazareth zal niet fysiek naar Brussel komen voor zijn eerste overzichtstentoonstelling in België. Hij heeft zichzelf immers opgelegd geen voet in Europa te zetten totdat hij alle landen in Afrika heeft bezocht, als eerbetoon aan het continent dat zijn werk en zijn identiteit zo sterk heeft beïnvloed.
De tweede zaal neemt een zelfs volledig kunstwerk in: Banderas Rotas (‘gebroken vlaggen’). Nazareth plaatst hier 54 vlaggen, symbolen van alle Afrikaanse landen. De vervagende kleuren en vaak versleten en uitgerafelde stoffen verbeelden de geleidelijke afbrokkeling van de door koloniale machten opgelegde grenzen.
De steigerpalen waarop ze zijn gemonteerd, verwijzen naar de kunstmatigheid van de grenzen en naar de ongelijke machtsstructuren die ze nog steeds in stand houden, ook meer dan halve eeuw na het officiële einde van het kolonialisme.
De weigering van Nazareth om Europees grondgebied te betreden, symboliseert zijn verzet en kritiek op de koloniale geschiedenis en de ongelijke machtsdynamiek tussen het Globale Noorden en het Globale Zuiden.
Naast zijn kritiek op de kapitalistische logistiek en ongelijke wereldhandel presenteert Nazareth ook een fotografisch- en geluidskunstwerk dat dient als tegengif voor de destructieve gevolgen van de Braziliaanse agro-industrie en de bijbehorende monoculturen.
In een land waar immense stukken inheems bos en land worden opgeofferd aan sojaplantages en extensieve veeteelt, documenteert Nazareth het proces waarin hij de inheemse woorden voor dierennamen leert van kinderen uit gemeenschappen die al eeuwenlang gebukt gaan onder systematisch geweld, van koloniale etnische zuiveringen tot de voortdurende landroof.
Zijn beelden bieden het nodige weerwerk tegen de dreiging van planetaire ecologische verwoesting, oorlogen en genocides.
Ja, alles is politiek geladen in deze expo die de bezoeker allesbehalve een mooi gepolijst plaatje wil tonen, maar veeleer een ongemakkelijke stomp in de maag geeft. En meer dan stof genoeg oplevert om nog lang over na te denken.
Curatrice: Fernanda Brenner. Met de steun van: Mendes Wood DM
Praktisch
Nog te bezoeken tot en met zondag 27 april 2025, van dinsdag tot zondag van 11 tot 18 uur. Elke eerste woensdag van de maand (woensdag 2 april) nocturne tot 21 uur.
WIELS, Centrum voor Hedendaagse Kunst, Van Volxemlaan 354, 1190 Vorst (Brussel)
Erg makkelijk bereikbaar vanuit het station Brussel-Zuid met MIVB-tram 82 in de richting van ‘Vorst Centrum’ tot de halte ‘Wiels’.
Meer info: https://www.wiels.org/nl
Lees verder (inhoud maart 2025)
