We vinden een weg ...
Het is als een open deur intrappen: de instabiliteit in de hele Sahel, van de Atlantische Oceaan in het westen tot de Rode Zee in het oosten, is de afgelopen maanden alleen maar toegenomen. Vooral Burkina Faso, Mali en Niger dreigen weg te zinken in armoede, geweld en chaos.
2024 had het jaar van de presidentsverkiezingen moeten worden in zowel Mali als Burkina Faso. Maar de junta’s in beide Sahellanden onder leiding van respectievelijk Assimi Goïta en Ibrahim Traoré lijken niet te staan te springen om een einde te maken aan hun militaire ‘overgangsregimes’. Integendeel. Verkiezingen zijn er uitgesteld tot sint-juttemis…
Het is nog donker wanneer ik het taxistation binnenstap en de regen me van het ene lekkende afdak naar het andere duwt. De gebruikelijke chaos gaat door op een laag modder en ook dat is niet uitzonderlijk. De reizigers sijpelen binnen terwijl we wachten tot de laatste zitplaats is verkocht. Vaste vertrekuren zijn er niet en aankomsturen doen er niet toe. De eerste vraag die we stellen bij het binnenlopen van een station, is hoeveel plaatsen nog vrij zijn.
Het is zondag, 26 november, een uur of vier in de ochtend. Eén van de nachtwakers maakt me wakker. Hij hoort schoten, maar ook zwaarder geschut. Ik reageer geërgerd omdat mijn nachtrust, zo nodig en welgekomen na een volle werkdag, bruusk is verstoord. Het klinkt ver, in onze straat lijkt het kalm, moest hij me daarvoor wakker maken? De slaaproes houdt me maar even in zijn greep, al snel ontwaakt ook mijn bewustzijn en besef ik: dit is geen gewone zondagmorgen.
Volgens de Senegalese minister van Buitenlandse Zaken Aïssata Tall Sall was de militaire coup in Niamey op 26 juli 2023 ‘de staatsgreep te veel’ die een ongewone opschudding veroorzaakte in Afrika en de rest van de wereld. Niger is een belangrijk land in de strijd tegen het jihadisme in de Sahel. Maar deze staatsgreep is ook tekenend voor de veranderende relatie met de democratie en het Westen in die regio. Een analyse door Anne-Cécile Robert van Le Monde diplomatique.
De imposante Cotton Tree viel tegen de grond. Tijdens een korte, maar hevige storm op de vooravond van 24 mei rukte een krachtige windstoot het grootste deel van zijn kruin naar beneden. Het werd wereldnieuws dat ook op het VRT-journaal te volgen was.
![[kaartje] De diverse regio’s van Sierra Leone.](https://cimic-npo.org/wp-content/uploads/2023/04/42-007image1png-320x320.)
Voor Julius Maada Bio (SLPP) was Ernest Bai Koroma (APC) president van Sierra Leone. Toen Maada Bio verkozen werd, in april 2018, waren we in Conakry ons vertrek aan het voorbereiden. Het klonk op dat moment mooi en veelbelovend in de oren, of zo wilden we het horen: de oppositie had gewonnen en de vorige president stond zonder veel drama noch geweld zijn plaats af. De democratie was er op de goede weg.
De nationale legers van West-Afrikaanse landen werden al regelmatig bekritiseerd voor de grove misbruiken die ze vaak begingen in de strijd tegen het terrorisme. Met de komst van militairen aan het hoofd van Burkina Faso, Mali en Tsjaad zal de situatie op het terrein nog verergeren, vreest Marc-Antoine Pérouse de Montclos. De puinhoop wordt groter.
Het verlangen dieper in mijn stad, Freetown, te duiken, mondde uit in het ontdekken van de gebieden eromheen. Tegelijkertijd zoekend naar interactie en altijd ook naar troost, belandde ik in de natuur en in een gemeenschap.
Sinds het ongeluk ben ik bang. Zo noemen de mensen waar ik mee samenwerk de overval van het afgelopen regenseizoen. Het is een bruikbare term die ik graag overneem. Het gevoel daarentegen laat ik liever gaan maar haakt als kleefkruid aan me vast. Vrede had ik nooit met dit epitheton. Tijdens de avontuurlijke verhuizing van Conakry naar Freetown vond ik een passende formulering: ik ben wel bang, maar niet bang om bang te zijn. Nu lijkt het eerder: wat ons niet doodt, maakt ons sterker, maar blijkbaar ook banger.
In 2022 ging de focus van de wereld vooral naar de oorlog in Oekraïne, maar ondertussen glijdt de Sahel, en bij uitbreiding heel West-Afrika, in snel tempo af in chaos en gewapend conflict. Al te gemakkelijk wordt daarbij verwezen naar de rol van jihadistische gewapende groepen, al dan niet verbonden met wat nog overblijft van IS of al-Qaeda.
Er was geen licht. Licht als pars pro toto. Het gebeurt nog dat ik met mijn kinderen woorden letterlijk naar het Nederlands vertaal en we dus, net zoals in het Krio, het woord licht gebruiken als de elektriciteit weer eens uitvalt. Ik hou me aanvankelijk in, maar als het langer dan twee uur duurt, begin ik de nummers van mijn contacten bij EDSA op te zoeken. Bij de eerste oproep antwoorden ze meestal wel, na een week bellen, want nog steeds geen elektriciteit, haken velen af.
De werknemers van Sierratel, het nationale telecombedrijf en de internetprovider waar ik tot nog toe niet ontevreden over was, legden het werk neer. Begin april staakten eveneens de chauffeurs van de publieke taxi’s en keke’s, dat zijn de uit India ingevoerde gemotoriseerde riksja’s. Het gebruik ervan en de term waaiden over uit Nigeria en verspreidden zich verder. Anna Van Malder bericht uit Sierra Leone.
Er is weinig cultuur in Freetown, zei ik wel eens tegen mezelf in het begin. Een boutade als het gaat over een land dat net zoals elk ander overloopt van cultuur. Wat ik miste, was die typisch Afrikaanse cultuur. Nog zo’n kanjer van een uitspraak. Afrika is geen land, toch? Waar ik aan dacht waren maskerdansen, traditionele muziek, architectuur, artefacten, kunst, kledij en wat nog waar je in Mali bijvoorbeeld door van je stoel geblazen wordt.
Het gaat echt niet goed met West-Afrika: na Mali (24 mei 2021 én eerder al op 18 augustus 2020) en Guinee-Conakry (5 september 2021) is er nu weer een staatsgreep gepleegd in Burkina Faso. Na een uiterst verwarde situatie in de loop van maandag 24 januari kondigden militairen ‘s avonds op televisie aan dat ze per direct president Kaboré hadden afgezet, de grondwet opgeschort en het parlement ontbonden om het land ‘van de ondergang te redden’.
Een poging tot analyse.
