Stan Goetschalckx, Broeder van Liefde: “Het geheim ligt in de ontmoeting. God gebeurt!”

Wat heeft jou gevormd tot wie je nu bent? Wat is voor jou essentieel in het werk dat je momenteel doet met de daklozen van Washington DC?

Stan Goetschalckx: “Ik heb altijd verlangd naar harmonie en zachtheid. En daarvoor wilde ik me inzetten. Als adolescent heeft de ontmoeting met de Broeders van Liefde voor mij een weg van haalbaarheid geopend. Ze heeft mij dronken gemaakt van vreugde en mij een overvloed aan enthousiasme en kracht gegeven. Ik had mijn weg gevonden. Dat was mijn radicale keuze voor het zaaien van goedheid, voor vruchtbaarheid en impact.”

“Concreet hebben het leven in gemeenschap, mijn religieuze training en mijn professionele opleiding als ‘sociaal opvoeder’ mij daartoe gevormd. Ik koos voor een teken-vol leven aan de rand van de maatschappij, dicht bij de zwaksten.”

“Ik ben God oneindig dankbaar dat ik mijn grootste voldoening en vreugde heb ontvangen in het samenleven en thuis zijn bij mensen in nood, bij vluchtelingen, bij geesteszieken, enz. Die ‘nabijheid’ was mijn missie als broeder eerst in België en dan in Afrika, Azië en Amerika. Nu in Washington DC is het leven met daklozen, samen met medebroeders, vrijwilligers en buren… een sterke leven-gevende ervaring. God gebeurt.”

Heeft de CIMIC-opleiding jou nog iets kunnen bijbrengen na al die levenservaring die je wereldwijd al had opgedaan?

“Het zwaartepunt tijdens de eerste twintig jaar van mijn leven lag zeker op ‘studeren’ en ‘hard werken’ met als doel een sterke ‘impact’ te hebben. Ik was me er niet van bewust dat ik een soort van ‘persoonlijk imperium’ had opgebouwd van macht en beterweten. Mijn beroepskundige handelen en verantwoordelijkheden gaven me macht. Pas later zag ik hoe verslavend en verblindend die macht was en hoe ze me deed vervreemden van mezelf.”

“Ik ben dankbaar voor de reddende ervaringen waar God me meerdere keren door ‘overmacht’ heeft ‘los-gerukt’ uit mijn machtsverslaving en me teruggeworpen heeft in een wereld van onmacht.”

“In die machteloosheid en het samen-leven met de armsten heb ik kracht ervaren en het inzicht ontdekt dat een goed en zinvol leven zich laat herleiden tot ‘ontvankelijkheid, edelmoedigheid, dienstbaarheid’. In die ontmoetingen gebeurt God. Maar ik kon deze ervaringen niet echt verwoorden.”

“En toen kwam CIMIC. Iemand zei me “dat is iets voor jou”… En dat was het ook. De twee jaar CIMIC-opleiding (banaba) hebben me de capaciteit gegeven om de vele ervaringen van de voorbije jaren te begrijpen en te duiden. Hierbij staat de inleiding in het denken van Levinas centraal. Ik ontdekte hoe alle ontmoetingen in de loop der jaren, waardoor ik mezelf had laten raken, en die ik bij mezelf had laten binnenkomen als verdiepende ervaring, uiteindelijk een unieke verbinding en wederzijdse verantwoordelijkheid en verrijking hadden meegebracht.”

“Ik begreep dat iedere ontmoeting me heeft omgevormd en opgeroepen tot eenvoudige goedheid.”

“Ik begreep dat iedere ontmoeting me heeft omgevormd en opgeroepen tot eenvoudige goedheid. Ik werd bewust dat de zin van mijn leven enkel was om al wat negatief is om te vormen in positief, en zo mee aan de Schepping te bouwen en de verrijzenis te laten gebeuren. Dank aan CIMIC.”

Je bent als Broeder van Liefde zowat in alle continenten actief geweest. Welke diepe indrukken heeft de bevolking waarmee je in die continenten hebt samengewerkt bij jou teweeggebracht? In welke mate heeft het je ook ‘getekend’?

“Binnen verschillende culturele contexten heb ik mensen mogen ontmoeten.  En ontdekt dat er fundamentele verbindende waarden zijn tussen mensen.   Culturen verschillen, maar mensen zijn in essentie overal hetzelfde. Ieder droomt van gedeelde goedheid, maar ieder stuit ook op muren van onmacht en beperktheid bij zichzelf en anderen.” 

“Deze verbindende waarden zijn de ‘vingerafdruk’ van God die we delen met alle andere mensen en met heel de Schepping! Elke gemeenschap bouwt op gastvrijheid, edelmoedigheid en dienstbaarheid. Waar mensen elkaar ontmoeten, gebeurt God.” 

“Elke gemeenschap bouwt op gastvrijheid, edelmoedigheid en dienstbaarheid. Waar mensen elkaar ontmoeten, gebeurt God.”

“En het houdt niet op met de mensen. Er is een diepe verbondenheid tussen mensen overal ter wereld en hun verbinding met heel de Schepping, heel de natuur. Ook in het bewust beleven van die verbinding met heel de Schepping gebeurt God!”

Je bent constant getuige geweest van de kloof tussen arm en rijk, tussen onderkant en bovenkant. Je hebt in dat verband ook telkens radicale keuzes gemaakt. Ook nu in Washington DC, om de hoek bij Trump. We klagen met heel velen die verscheurdheid al zestig jaar aan. Wat is volgens jou de oorzaak dat er op het eerste gezicht geen verandering mogelijk lijkt?

“Overal en altijd bestaan er systemen van ongelijkheid en ideologieën die ongelijkheid goedpraten en verdedigen. Ze voorkomen de persoonlijke, vrije en verantwoordelijke keuze van mensen door ze afhankelijk te maken van systemen. Fundamenteel hebben mensen heimwee naar en nood aan gelijkheid en verbondenheid, maar systemen hebben die heimwee niet. De systemen proberen mensen te herleiden tot ‘verdwaasde consumenten’ en ‘gehoorzame uitvoerders’.”

“In iedere persoon die je ontmoet, waar ook ter wereld, ontdek je die oorspronkelijke goedheid en zijn/haar zwakheid om er iets van te maken. Bewust kiezen is moeilijk en de maatschappij probeert mensen die persoonlijke keuze af te nemen. Gemakshalve en onbewust laten mensen zich dan ‘ont-menselijken’ om een neutraal radertje in een systeem te worden. Hij of zij verliest dan het dieper perspectief van verbondenheid en wordt uitvoerder van ongelijkheid. Wie herinnert zich niet: ‘ik heb enkel bevelen uitgevoerd’. De banalisering van het kwaad.” 

“Sociale, economische, religieuze, humanitaire systemen … kortweg alle systemen kunnen verworden tot vernietigingsmechanismen van hun doelgroep en ze vernietigen de persoonlijkheid van hun eigen medewerkers. De God – zichtbaar in de mens – wordt vervangen door de afgoden van de structuur. Zo gemakkelijk verwordt een ‘mensengroep’ tot een ‘systeem’. De organisatorische aanpak eigen aan het systeemdenken is niet-levengevend! Wanneer efficiëntie en management het overnemen van menselijkheid en creativiteit worden ze steriel en leeg en leiden ze tot zelfvernietiging. Wanneer efficiëntie en management het overnemen van menselijkheid en creativiteit worden ze steriel en leeg en leiden ze tot zelfvernietiging.”

“Wanneer efficiëntie en management het overnemen van menselijkheid en creativiteit worden ze steriel en leeg en leiden ze tot zelfvernietiging”

“Om nieuwe en goede vruchten te dragen, komen mensen samen rond antisystemische waarden in nieuwe kleine gemeenschappen. Dit ‘organisch’ en leven-gevend gemeenschapsleven is als een vuur dat zich ondergronds moet verspreiden. Zo kan het de grond weghalen uit de machtige systemen.”

“Voorbeelden hiervan kan je herkennen binnen elke context van politiek, godsdienst, economie, sociale zorgstructuren, enz.”  

Intussen groeit – misschien vooral in het Westen – een vraag naar zin en zingeving. Mensen zoeken en vinden die ook, ze ‘behelpen’ zich. Heb je een verklaring waarom Kerken er in de laatste decennia niet meer in geslaagd zijn op dat terrein van zingeving authentiek en ondersteunend te werken?

“Als antwoord op de ‘crisis’ (of het nu over de kerken gaat of over de politiek) worden veel programma’s uitgewerkt, plannen gesmeed, en herstructureringen doorgevoerd, enz. Alles moet worden berekend en uitgedrukt in statistieken. Dit alles heeft geen enkele zin als er geen basis is van ontmoeting.”   

“De vraag naar zingeving is een vraag naar ontmoeting, niet naar doctrine en ideologie. Het geheim ligt in ontmoeting over alle grenzen heen. En die grenzen liggen in de buurt! Hoe moeilijk om de barrière van taal te overstijgen! Hoe moeilijk om de barrière van een hoofddoek te overstijgen!” 

“Vanuit gedeelde noden komen mensen samen en kan gemeenschap (in wederzijdse verantwoordelijkheid) groeien! Dat breekt met het ‘goede doen voor anderen’! Het is een nieuwe start als men ‘samen-leven deelt met de andere’. Dat opent radicale, profetische nieuwe perspectieven.”

“Zingeving is een uitdaging voor het Westen, maar eigenlijk voor iedereen. De ‘vanzelfsprekendheid’ van God ligt verschillend … maar de dagelijkse confrontaties met macht en onmacht, recht en onrecht, geweld en geweldloosheid, ongelijkheid en solidariteit, armoede en weelde, enz. maken deel uit van het leven van elke mens in de wereld. Liefde en lijden maken deel uit van elk menselijk leven. En CIMIC kan dichtbij en veraf verrijkende ontmoetingen mogelijk maken die mensen op weg zetten om met nieuwe ogen te leren zien en in zichzelf nieuwe zingevingen te ontdekken.”

“Laten we terug mensen ontmoeten! Iedere ontmoeting draagt in zich een levende kracht”

“Laten we terug mensen ontmoeten! Iedere ontmoeting draagt in zich een levende kracht. Dus laat ons mensen samenbrengen rond ‘inspiratie’ die leven geeft. Zo kunnen nieuwe kleine kernen ontstaan die – welke ook de ‘context’ is van de ontmoeting en de directe gevolgen ervan – dragers zijn van ‘goedheid’ en ‘medelijden’.”

Welk boek kan je vanuit jouw visie op de werkelijkheid aanraden?

“‘The Universal Christ – Het Christus Mysterie’. Een boek van Richard Rohr. Aan te raden omdat het zo verfrissend is en omdat het naklonk in mijn hart toen ik het las. Het schijnt ergens een geheime deur te kunnen openen van herkenning… Het nieuwe komt me zo bekend voor.”

“Maar hoe zou ik het durven aanraden? Ik zou het moeten afraden omdat er uit weldenkende kringen al vlug kritiek op gekomen is. En die zullen het toch wel beter weten. Af te raden omdat het bij theologisch geschoolden mogelijks op onoverkomelijke obstakels gaat stuiten.”

“En toch een boek dat leven laat opborrelen, dat opent naar de diepte en verbindingen bloot legt… Dus kan het wel niet helemaal slecht zijn. Het heeft me alleszins geraakt. Dus toch aanbevolen.”