Magda Biesemans: “Ik luisterde naar het ethisch appel van Levinas: ‘Ik en de Ander’”

Ik ben opgegroeid in een dorp aan de rand van Brussel. Eens ik de plaatselijke lagere school en het lager secundair onderwijs had afgewerkt, nam ik elke dag de ‘boerentram’ die net voorbij het Atomium in de tunnel verdween om in de stad weer bovengronds te komen.

Van mijn vader erfde ik het gevoel voor schoonheid, kleuren en vormgeving. Mijn moeder was de zorgende, zij leerde haar zes kinderen naar de wereld te kijken en hun ogen te openen voor wat en wie anders was.

Als kind droomde ik ervan om verpleegster te worden en te zorgen voor anderen, toch manifesteerden zich ook de kunst van het ontwerpen en het vormgeven. De tijd dat ik een keuze moest maken, nam ik de weg waarmee ik mijn vader gelukkig maakte. Ik studeerde binnenhuisarchitectuur in Brussel en kon later lesgeven in Heverlee. Buiten de lessen was ik betrokken bij alle sociale acties en nevenactiviteiten op school.

Thuis, met echtgenoot Jan en de kinderen, leefden we in een multiculturele wereld. Ik leefde mijn andere helft. We boden een thuis aan jongeren uit verschillende delen van de wereld en uit verschillende sociale rangen en gezindheden. Met hen kwam ook de islam ons huis bewonen. Ik ging op reis, bezocht hun thuisfront, reisde door hun landen en leerde Spaans en Turks.

Toen het schoolgebeuren te eng voor mij werd, startte ik met vier Europese scholen uit universiteitssteden, een tweejarig Comenius-project en we werkten rond het thema: ‘De invloed van de universiteit op de stad’. De contacten en de bezoeken gaven me een nieuwe boost en verruimden de wereld van de school. Het brugpensioen, dat ik op de valreep nog kon meepikken, sloot de schoolpoort en opende een andere deur naar nieuwe uitdagingen.

Je bent op latere leeftijd nog aan de CIMIC-opleiding begonnen. Wat heeft je ertoe aangezet en wat heeft de opleiding je gebracht?

Magda Biesemans: “De ruimte die ik kreeg werd algauw opgevuld door de vreemde wereld van de gevangenis. Het sociale engagement dat mijn leven meer en meer richting gaf, wou ik ondersteund weten door een studie die mij het nodige houvast zou geven in het omgaan en begrijpen van mensen die geworteld zijn in andere aarde.”

“Het duurde nog enkele jaren alvorens ik mij helemaal gaf voor de BaNaBa-opleiding van CIMIC. In de abdij van Drongen heeft Thierry Verhelst voor mij de toon gezet. Dit was niveau, dat was wat ik zocht! Ik genoot van de lessen. De items waren niet zo vreemd, tenslotte leefde ik er middenin.”

“In de abdij van Drongen heeft Thierry Verhelst voor mij de toon gezet. Dit was niveau, dat was wat ik zocht! Ik genoot van de lessen”

“Het was de bewoording, het waren Buber, Levinas, Amartya Sen die ik nu een plaats kon geven. Ik luisterde naar het ethisch appel van Levinas: ‘Ik en de Ander’ en naar het ethisch appel van de islam waar de gemeenschappen en familiestructuren hun eigen loyaliteitswetten hebben.”

Blijkbaar kan jij de ‘globale wereld’ heel goed verbinden met de ‘lokale werkelijkheid’. Jij woont daar aan de overkant van de centrale gevangenis van Leuven en je bezoekt elke dag gevangenen. Hoe ben je daartoe gekomen?

“Vanuit mijn living kijk ik recht op de ingang van Leuven Centraal. Ik behoor er tot een groep vrijwilligers die luistert en praat met zwaargestrafte gevangenen, verschoppelingen van onze samenleving, met hen die in een ondraaglijke onzekerheid leven zonder enige transparantie, met hen die nooit bezoek krijgen, met hen die hier geen familie hebben en verder moeten met de chronische pijn van diepe eenzaamheid en ingrijpende gebeurtenissen, met taal- en communicatieproblemen.”

“Ik volg tien gedetineerden, onder hen zijn zeven buitenlanders met of zonder rechtmatig verblijf. Onder de niet-Belgen zijn de meesten moslim die als migrant of vluchteling in ons land verblijven.”

Wat houden die bezoeken in en welk impact hebben ze op jou?

“Mijn grootste taak is luisteren zonder te oordelen. Soms is het aangenaam en groeit er een echte vertrouwensrelatie. Het kan ook anders, hier volgt een stukje uit een tekst die ik schreef over de Braziliaanse Humberto.”

“Ik laat hem zelf aan het woord: ‘Voor mij is er slechts één adem van lijden die nooit overgaat. Het is als een cirkel van chronische pijn die piekt en daalt en dan weer hoge toppen scheert. Ik schreeuw en huil, ik stik in té veel pijn. Ik wil dood en ik wil leven. Mijn vriendin is dood, in haar buik groeide de hoop op nieuw leven …’.”

“Mijn grootste taak is luisteren zonder te oordelen. Soms is het aangenaam en groeit er een echte vertrouwensrelatie”

“Na zulke gesprekken is de afstand tussen mijn huis en de gevangenis te klein om de pijn van Humberto achter mij te kunnen laten. Zwijgen en een huishoudelijke activiteit beginnen, helpt. Bij wijlen heb ik grote nood aan een luisterend oor.”

Je bent tegelijk ook een wereldreizigster. Iran heeft je hart gestolen. In welk vaarwater zijn de mensen daar momenteel terecht gekomen?  

“Mohsen, mijn jonge gids en vriend van vele jaren, is architect (PhD) en fotograaf. Aan de Shiraz Azad-universiteit geeft hij les over de Perzische geschiedenis, architectuur van Iran en fotografie. Mohsen is mijn soul-mate. Wanneer hij voorleest uit de Shanameh (‘Het boek der koningen’), het nationale epos van het oude Perzië, dat rond het jaar 1010 werd geschreven door Ferdowsi, hang ik aan zijn lippen.”

“In de geurige rozentuin, aan de graftombe van Hafez, declameert hij voor mij Hafez’ versregels. Zoals de meesten jongeren voelt hij zich niet aangetrokken tot de islam van de ayatollahs. Zijn grote voorbeeld is Cyrus de Grote (539 voor Chr.) die door zijn tolerantie ten aanzien van andere volkeren en godsdiensten als verlicht bevrijder heerste.”

“Mohsen voelt zich sterk verbonden met het rijke verleden, met een Iran dat niet meer bestaat. In de taal van de poëzie van Ferdowsi, Saadi en Hafez komt hij thuis.” 

“Mohsen voelt zich sterk
verbonden met het rijke verleden, met een Iran dat niet meer bestaat”

“Maar wat moet dat in een land waar er geen toekomst is? Amerikaanse sancties veroorzaken een onnodig menselijk lijden. Hoogopgeleide jongeren vinden geen job en mannen van dertig jaar of ouder kunnen of willen niet meer trouwen. Uit lijsten kiezen zij een ‘sighé’, een tijdelijke bruid, om voor een maand of misschien twee ‘hij betalend’ samen te wonen. De bruid is mooi, maar arm en kan op die manier wat geld naar haar familie sturen.”

“Wat gebeurt er met dit verfijnde Perzische volk? De kracht van het Perzische rijk ligt in zijn diversiteit en respect, de Perzische poëzie loopt als een rode draad doorheen de geschiedenis. Maar voor veel politiek bewuste jongeren is het verlaten van het land een doel op zich geworden.”

“Ik heb voor Mohsen het boek ‘De hele olifant in beeld’ (The Whole Elephant Revealed) van de Nederlandse Marja de Vries meegebracht. Het boek is een synthese van de gemeenschappelijke inzichten van de wijsheidstradities, de geloofsovertuigingen, mystieke leringen en spirituele stromingen.”

“Alles komt voort uit eenzelfde Bron, alles is onderling verbonden. Dit boek gaat voorbij meningen, bewijs en geloof. Wij lezen het beiden, hoofdstuk na hoofdstuk, ik in het Nederlands, hij in het Engels. Voorbij alle culturele verschillen vinden wij elkaar.” 

./

Magda Biesemans