Werken aan interculturele competenties

Op zaterdag 1 februari nam Gunilla de Graef een veertiental geïnteresseerden mee op sleeptouw in het verhaal van interculturele competenties dat zij acht jaar geleden samen met haar toenmalige collega’s uitwerkte voor CIMIC.

Het doel van dit verhaal was/is om organisaties en hun medewerkers te coachen in hun capaciteit bewuster om te gaan met de uitdagingen die onze superdiverse samenleving met zich meebrengt.

Tot op de dag van vandaag blijft dit verhaal relevant, ook al kunnen we hier en daar een update toevoegen vanuit de huidige tijdgeest en nieuwe inzichten.

CIMIC heeft steeds gekozen voor een hele brede benadering van het begrip ‘interculturele competenties’. Zowel inzichten vanuit de sociologie als uit de psychologie werd meegenomen. Deze brede benadering is ook nodig als we de ander in onze samenleving echt en bewust willen leren kennen.

Om tot waarachtige ontmoeting te komen, mogen verschillen en gelijkenissen tussen mensen naast elkaar staan. Het startprincipe hierbij is dat ‘ik kan nooit jou zijn’. Vertrekken vanuit deze erkende gelijkheid en erkend verschil kan leiden tot een waarachtige dialoog en/of ontmoeting tussen mensen.

We spreken dan ook van cultuur als lijm tussen mensen.

Onze huidige samenleving vertrekt nog te vaak van een tegenovergesteld principe: cultuur als gietvorm. De verschillende culturen die er zijn, moeten we afstemmen zodat ze samen kunnen functioneren. Coherentie en harmonie staan hierbij centraal.

Dit staat haaks op een samenleving die constant in verandering is. Ons denken en handelen zou net die veranderingsdynamieken moeten volgen. Door te vertrekken vanuit het anders-zijn en te zoeken naar verbinding zou dit kunnen.

Evolutie in het denken over interculturele competenties

We zien een evolutie in het denken over interculturele competenties. Waar er enkele jaren geleden vooral werd vetrokken vanuit het individu dat je kan trainen, is er nu het inzicht gegroeid dat je ook moet werken aan het systeem.

Systeemverandering is nodig opdat de verworven competenties van een individu tot zijn recht kunnen komen. Dit loopt parallel met concepten en inzichten in de klimaatbeweging of de ontwikkelingssamenwerking: je komt maar tot echte verandering als je aan de huidige systemen- en machtsstructuren sleutelt.

Hierbij moeten de huidige macht(structuren) herverdeeld worden. Ook hiervoor moeten we het harmoniedenken loslaten.

Het boek ‘Interculturele competentie’, uitgegeven door Politeia, zet het hele kader op een rijtje.

Terri Grootjans