Paus Franciscus en zijn ‘Fratelli tutti’

Ongeveer 15 jaar geleden stichtten we in Vlaanderen Ecokerk, niet als een nieuwe kerk, maar om ecologie binnen de kerken ter sprake te brengen. En… om tot actie over te gaan.

Ecologie was binnen de kerken lang een blinde vlek. Het traditionele ‘antropocentrisme’ is daar niet vreemd aan: de mens in het midden.

In die zin was de encycliek Laudato si’ van paus Franciscus anno 2015 een verademing. In dit document roept de paus op tot ‘integrale ecologie’: sociale rechtvaardigheid en ecologie horen bij elkaar. Voorbij de slavernij van mensen en ter bevrijding van de tot slaaf gemaakte, uitgebuite aarde.

Het gaf ons als Ecokerk meteen wind in de zeilen. Om deze baanbrekende encycliek te laten landen, worden plaatselijke groepen, gemeenschappen, instituties uitgenodigd om Laudato si’-bomen te planten: https://www.netrv.be/plant-een-laudato-si-boom

De analyse en voorstellen van de paus zijn revolutionair en kunnen ook door niet-christenen vlot onderschreven worden. Het theologisch hoofdstuk is minder enthousiasmerend. Dat blijft eerder een klassieke, wat oude taal. Toch is het document een flinke stap voorwaarts.

Querida Amazônia

Nadien schreef de paus een apostolische exhortatie na de participatieve synode over Amazone: https://www.halewijn.info/catalogus/querida_amazonia_geliefd_amazoni%C3%AB

Je zou het een concretisering kunnen noemen van Laudato si’. De synode vond plaats van 6 tot 27 oktober 2019 en werd gedragen door vele betrokkenen uit de negen landen waarover het Amazonegebied zich uitstrekt. 80.000 mensen bereidden zich op deze synode voor.

In de slotverklaring vinden we o.a.:

“De zoektocht van de inheemse volkeren van het Amazonegebied naar een leven in overvloed is concreet gemaakt in wat zij ‘goed leven’ noemen, en wordt volledig gerealiseerd in de zaligsprekingen. Het gaat erom in harmonie te leven met zichzelf, met de natuur, met de mens en met het Opperwezen, gezien het feit dat er een onderlinge verbondenheid is binnen de hele kosmos, waar niets of niemand van blijft uitgesloten en waarin we een project van een volwaardig leven voor iedereen kunnen smeden. Een dergelijk begrip van het leven wordt gekenmerkt door de verbondenheid en harmonie van de relaties tussen water, het land en de natuur, het gemeenschappelijke leven en de cultuur, God en de verschillende geestelijke krachten. Voor hen is ‘goed leven’ het begrijpen van het centrale van het transcendente relationele karakter van de mens en van de Schepping en het impliceert ‘goed doen’. Deze integrale manier komt tot uiting in hun manier van organiseren, die uitgaat van de familie en de gemeenschap, en die een verantwoord gebruik van alle scheppingsgoederen inhoudt. De inheemse volkeren streven naar betere levensomstandigheden, vooral in de gezondheidszorg en het onderwijs, om een duurzame ontwikkeling te genieten die zij zelf leiden en onderscheiden en die in harmonie blijft met hun traditionele levenswijze, dit alles in een dialoog tussen de wijsheid en technologie van hun voorouders en de nieuwe verworvenheden.”

Broederlijkheid en sociale vriendschap

En dan, vijf jaar na Laudato si’ brengt paus Franciscus een nieuwe encycliek uit: ‘Fratelli tutti. Over broederlijkheid en sociale vriendschap’.

Het heeft niets van doen met de extreem conservatieve beweging Fratelli d’Italia. Integendeel, het is volledig in de lijn van Franciscus van Assisi, zijn grote inspirator. Heel wat passages zouden zó uit een CIMIC-handvest kunnen komen.

Neem bijvoorbeeld een passage over ‘Een nieuwe cultuur’ (citaat nr. 215):

“Het leven is de kunst om mensen te ontmoeten, ook al zijn er veel meningsverschillen in het leven. Bij verschillende gelegenheden heb ik opgeroepen om een cultuur van ontmoeting te ontwikkelen die in staat is de dialectiek van de confrontatie te overstijgen. Het is een levensstijl die gericht is op het creëren van een veelvlak, waarvan de vele facetten samen een bonte eenheid vol nuances vormen omdat het geheel boven het deel gaat. Het veelvlak vertegenwoordigt een samenleving waarin verschillen naast elkaar bestaan en elkaar aanvullen, verrijken en verhelderen, zelfs als dit discussies en wantrouwen met zich meebrengt; want men kan van iedereen iets leren, niemand is nutteloos, niemand is overbodig. Dit impliceert ook dat mensen en groepen aan de rand erbij betrokken worden. Want zij hebben een ander perspectief, zij zien aspecten van de werkelijkheid die onzichtbaar zijn voor de machtscentra waar de doorslaggevende beslissingen genomen worden.”

En nog, uit citaat nr. 217: “Sociale vrede vereist hard werk, ambacht. Het zou makkelijker zijn om met een beetje sluwheid vrijheden en verschillen in te perken. Maar die vrede zou oppervlakkig en kwetsbaar zijn, niet de vrucht van de cultuur van ontmoeting die haar ondersteunt. Het integreren van verschillen is een veel moeilijker en langzamer proces, maar het is wel de garantie voor een echte en duurzame vrede. (…)”

Luc Vankrunkelsven

https://laudato-si.nl/
https://laudato-si.nl/pdf/Samenvatting_LS_-_uitgebreid.pdf

Webinar beweging.net

Om bij de rijkdom van deze encycliek stil te staan, organiseert Beweging.net een digitale info-avond met prof. Johan Verstraeten, in het kader van 100 jaar ZIN in beweging en 130 jaar Rerum Novarum.

Een webinar op maandag 26 april van 18 tot 19u30: https://www.bewegingacademie.net/event/13-in-de-kijker/56-fratelli-tutti

Inschrijvingen bij: liesbeth.vandekerkhove@beweging.net