Het doel ligt in de weg: een terugblik op een geslaagde klimaatactie van Grootouders voor het Klimaat

Van 24 tot 31 oktober 2021, de week voorafgaand aan de start van de klimaatconferentie (COP26), trokken twintig leden van de Grootouders voor het Klimaat naar Schotland. Een vierdaagse voettocht van Edinburgh naar Glasgow was het voornaamste onderdeel van hun reis.

Grootouders voor het Klimaat (GvK) is een beweging van senioren, veelal grootouders, die erg bezorgd zijn over de klimaatverstoring en een leefbare wereld willen nalaten voor hun kinderen en kleinkinderen. De sterke emotionele band tussen grootouders en kleinkinderen vormt de rode draad doorheen haar werking.

GvK (www.grootoudersvoorhetklimaat.be) is begin 2019 ontstaan als reactie op de acties van de klimaatjongeren en wil de jongeren met volle overtuiging ondersteunen. Op korte tijd groeide GvK uit tot een onafhankelijke pluralistische beweging die ijvert voor een sociale rechtvaardige klimaattransitie en die een aparte, maar gewaardeerde positie inneemt in het brede spectrum van de klimaatbewegingen.

In dit artikel willen we terugblikken op deze actie die in vele opzichten succesvol was. We willen daarbij niet zozeer ingaan op de dagelijkse belevenissen van de stappers (ga daarvoor naar: https://www.grootoudersvoorhetklimaat.be/mafu21/), maar proberen te achterhalen waarom we als GvK deze actie een succes durven te noemen.

Vele klimaatacties, dikwijls met veel enthousiasme, energie en kunde opgezet, bereiken immers niet of slechts heel gedeeltelijk hun doel. Het voornaamste doel van deze klimaattocht was om de urgentie van de klimaatcrisis in de aanloop van de COP26-conferentie mee(r) onder de aandacht te brengen en op die wijze mee druk uit te oefenen op onze politieke leiders. Dat is grotendeels gelukt. We proberen hierna de vraag te beantwoorden waaraan we dit succes kunnen toeschrijven en wat we hieruit kunnen meenemen voor toekomstige acties.

Een goed uitgekiende en grondig voorbereide tocht

Het initiatief om met een aantal grootouders 100 km tussen Edinburgh en Glasgow te gaan stappen in de aanloop naar de COP26-klimaatconferentie kwam niet helemaal uit de lucht vallen. Zes jaar geleden waren enkele grootouders al betrokken bij de – meer ambitieuze – klimaatmars van Brussel naar Parijs toen in deze stad de COP21 plaatsvond.

Omdat enkele organisatoren en deelnemers van toen ook deze keer wilden meedoen, werden waardevolle ervaringen moeiteloos meegenomen bij de voorbereiding van deze klimaattocht.

Het gezegde ‘goede voorbereiding is het halve werk’ geldt zeker ook voor deze staptocht die startte met de grondige uitwerking van het parcours door een ervaren stapper. Die koos ervoor om de wandeltocht niet zozeer te verbinden met tekenen van de huidige ecologische crisis, maar om aandacht te hebben voor de industriële geschiedenis van ons continent en de historische figuren die daar model voor staan.

Zo werden de stappers door hun familie en sympathisanten uitgewuifd aan het standbeeld van John Cockerill op het Luxemburgplein in Brussel en eindigden ze hun tocht op George Square in Glasgow bij het standbeeld van James Watt. Tussendoor verliep het grootste deel van de wandeling langs twee kanalen die een grote rol gespeeld hebben in de industriële ontwikkeling van Schotland.

Als logistieke steun konden de stappers verder rekenen op een ‘bezemwagen’ die instond voor het transport van de bagage tussen de overnachtingsplekken, het dagelijks middagmaal en de oplossing van kleine onverwachte problemen.

Het is misschien overbodig om het te melden, maar … als grootouders-stappers hadden we ons goed voorbereid op de tocht. Honderd kilometer stappen op vier dagen is geen evidente uitdaging voor senioren, maar iedereen was er fysiek klaar voor en was zich bewust van de voornaamste uitdagingen.

Dat betekende in de eerste plaats: hoe omgaan met de overvloedige regen die eind oktober doorgaans van de partij is in Zuid-Schotland? Er vonden enkele erg nuttige voorbereidende vergaderingen plaats. Ook legden vele stappers al vroeg contacten met lokale media, waarvan er verschillende interesse betoonden in het initiatief.

Een goed gekozen timing

GvK had ervoor gekozen om de wandeltocht te laten plaatsvinden in de week voorafgaand aan de start van de klimaatconferentie. Dat bleek de juiste keuze. Onze tocht ging van start op een ogenblik dat er nog weinig ander actueel nieuws in verband met de klimaatconferentie te melden was. En net voor de stappers op pad gingen, vond een interview van een oma-stapster met een bijzonder krachtige boodschap zijn weg naar verschillende media.

De goede perscontacten van het GvK backoffice speelden zeker ook een rol. En tenslotte was GvK mogelijk de eerste Belgische organisatie ‘ter plekke’, wat er onder meer voor zorgde dat de stappers de Belgische delegatie voor de conferentie konden verwelkomen en aan de federale klimaatminister en het hoofd van de Belgische delegatie hun bekommernissen konden voorleggen, toen die aan de vooravond van de conferentie in Glasgow aankwamen.

Door het samenspel van deze factoren zoog de GvK-klimaattocht veel media-aandacht naar zich toe. En voor de stappers was het besef dat ze enkele dagen voor de feitelijke start van de conferentie meewerkten aan de ‘opwarming’ van de publieke opinie een bijkomende opsteker.

Bovendien had GvK met de steun van verschillende seniorenverenigingen de week voordien een dringende oproep gelanceerd voor een leefbare en rechtvaardige wereld na ons, gericht aan de politici van alle beleidsniveaus, die naadloos aansloot op het doel van de klimaattocht.

Gelukkige toevalstreffers onderweg

Ervaren stappers maken het steeds opnieuw mee … lange wandelingen staan borg voor onverwachte gebeurtenissen die zich overigens opperbest met een minutieuze voorbereiding verzoenen. En ze maken het bereiken van het doel van de tocht dikwijls ondergeschikt aan wat er onderweg allemaal gebeurt.

Net toen we ons opmaakten voor onze eerste stapdag, trokken we de aandacht van een BBC-reportageploeg die vlak naast het stappershotel in het belendende hooggerechtshof een terrorismeproces kwam verslaan. Onze witte GvK-hesjes trokken de aandacht van de reporters. Van het een kwam het ander, waardoor de klimaattocht enkele dagen later in het BBC-nieuws en op de BBC-website terechtkwam. Dat wisten we toen nog niet, maar het deed onze tocht wel starten onder een goed gesternte.

Langs het relatief smalle wandelpad tussen Edinburgh en Glasgow kruiste ons pad dat van vele lokale bewoners. Het trof ons telkens hoe hun ogen verrast oplichtten als ze onze in doorgaans veelkleurige regenjassen uitgedoste groep tegenkwamen en we enkele woordjes met hen wisselden. We kregen warme aanmoedigingen en begonnen te beseffen dat hetgeen we deden voor buitenstaanders blijkbaar minder evident leek dan voor onszelf.

Ontmoetingen onderweg met een Nederlandse groep klimaatstappers, met onvervalste pelgrims uit o.a. Duitsland en met de Grandparents for Future uit Zweden versterkten ons gevoel deel uit te maken van een brede krachtige internationale klimaatbeweging. De veelkleurige Pelgrim Procession in Glasgow, waarin we zaterdag tijdens de laatste dag van ons verblijf mee stapten, vormde een mooie afsluiter van een prachtige week die alle stappers hun verder leven zullen meedragen.

De ziel komt achterna na een bijzondere reis

Onze groep van twintig wandelaars was in vele opzichten uniek. Dat hebben we vooral al stappend en keuvelend tijdens de maaltijden ontdekt. We telden evenveel mannen als vrouwen, waren met zes koppels en acht singles. Hoewel allemaal met GvK verbonden (één deelneemster vertegenwoordigde onze Franstalige zusterorganisatie Grands-parents pour le Climat), kenden de meeste stappers elkaar vooraf niet.

Niettemin ontstond er snel een hechte band – er was altijd wel een stapmaatje wiens verhaal je nog niet gehoord had. We leerden elkaars erg uiteenlopende levensgeschiedenissen kennen en de verschillende wegen die ons tot inzet voor klimaat en milieu hadden gebracht. En als vanzelf stond steeds iemand met de benodigde kennis en vaardigheid klaar als we die nodig hadden.

Die positieve sfeer heeft ons mee door de moeilijke momenten geholpen en zorgde voor een bijna magisch gevoel van verbondenheid en betrokkenheid. Nadat het afscheid op het einde van de tocht vrij rommelig was verlopen, duurde het dan ook maar heel even alvorens voorstellen opdoken om elkaar zo snel mogelijk weer te ontmoeten. En een dag later waren er al wilde plannen om naar aanleiding van de biodiversiteit-COP15 die eind april – begin mei volgend jaar in Kunming (China) plaatsvindt een actie te organiseren.

De focus op biodiversiteit vinden velen belangrijk, want meer en meer wordt erkend dat klimaat en biodiversiteit onlosmakelijk samenhangen. Het is echter best mogelijk dat besloten wordt om de focus op het klimaat (in de enge zin) te behouden en dat daarom gedurende de klimaat-COP27 die normaal in november volgend jaar plaatsvindt, een gelijkaardige wandeling in België wordt georganiseerd.

Hoe dan ook maken de plannen van de deelnemers duidelijk dat de wandeltocht eenieders klimaatbesef en actiebereidheid verder heeft aangescherpt.

De impact van deze klimaattocht – een poging tot verklaring

Is het overdreven te stellen dat de twintig stappers, gesteund door een groep actieve GvK’ers op het thuisfront, een steen in de klimaatrivier hebben verlegd? Het is moeilijk een antwoord te vinden op deze vraag, al weten we vrij goed wat de tocht bij de deelnemers heeft teweeggebracht en al kunnen we vermoeden dat het initiatief ook de Grootouders als beweging ten goede zal komen. Maar kunnen we iets meer zeggen over de effecten van deze tocht?

We nemen aan dat uitgebreide persaandacht ervoor heeft gezorgd dat onze klimaattocht de harten en geesten van enkele medeburgers heeft geraakt. Dat weten we uit de persoonlijke berichten die we allen ontvingen, dikwijls van verre kennissen. We denken dat we ons doel hebben bereikt en zien hiervoor enkele verklaringen die als good practice kunnen dienen voor gelijkaardige acties in de toekomst.

Vooreerst draagt de beweging ‘Grootouders voor het Klimaat’ een krachtig appél in zich. De sterke emotionele band tussen grootouders en hun (klein)kinderen is deel van het menselijk bestaan en is daardoor herkenbaar voor iedereen.

Vervolgens heeft GvK over de voorbije jaren de reputatie van een bescheiden maar solide en integere organisatie opgebouwd. GvK beschikt ook over een – integraal door vrijwilligers gerunde – werking met goede perscontacten en gedegen communicatiekanalen (website, Facebook, nieuwsbrief), die een belangrijke rol hebben gespeeld in de bekendmaking van de klimaattocht.

Verder was er het harde werk van enkele stappers om, meestal in de avonduren, teksten aan te leveren voor publicatie.

We denken dat deze elementen de basis hebben gelegd voor ons succes. Daarop konden de unieke kenmerken van de klimaattocht zich enten, die meer dan waarschijnlijk de voornaamste verklaring van het succes vormen: “Twintig kranige grootouders die vanuit de bezorgdheid voor hun kinderen en kleinkinderen gedurende een week de gure Schotse elementen trotseren om 100 km te stappen”. Er bestaan weinig andere beelden die de kracht en motivatie van de oudere generatie voor een betere wereld voor hun (klein)kinderen mooier belichamen.

Achteraf bekeken blijkt het hier ook om een format te gaan dat – of we dat nu willen of niet – op maat is gesneden van de media, van de wijze waarop zij het nieuws momenteel graag brengen. We leverden haast een perfecte scoop voor de momenteel gangbare wijze van verslaggeving die – helaas – dikwijls erg oppervlakkig blijft.

We kunnen maar hopen dat onze krachtige boodschap van intergenerationele solidariteit en klimaatrechtvaardigheid voldoende is doorgedrongen. En het zal er ons niet van weerhouden verder dezelfde weg te blijven opgaan.

Dirk Van Esbroeck

Dirk Van Esbroeck schreef deze bijdrage namens de Grootouders voor het Klimaat die eind oktober 2021 de klimaattocht tussen Edinburgh en Glasgow stapten.