Wat al dan niet mogelijk is

De werknemers van Sierratel, het nationale telecombedrijf en de internetprovider waar ik tot nog toe niet ontevreden over was, legden het werk neer. Begin april staakten eveneens de chauffeurs van de publieke taxi’s en keke’s, dat zijn de uit India ingevoerde gemotoriseerde riksja’s. Het gebruik ervan en de term waaiden over uit Nigeria en verspreidden zich verder. Anna Van Malder bericht uit Sierra Leone.

Ik zag de keke’s bij mijn laatste bezoek aan Conakry, nog voor corona, ook daar ondertussen rondrijden. De okada-rijders, een andere Nigeriaanse term die verwijst naar de motorfietsen die dienstdoen als taxi, volgden en versperden collega’s die doorgingen met werken, de weg.

Ontevredenheid alom. Achterstallige lonen zoals bij Sierratel zijn een oud kwaad. Nu schiet de prijs voor benzine de lucht in en gaat het van kwaad naar erger. Eind maart kende de crisis een climax. Lange rijen aan de benzinestations bestonden niet alleen uit voertuigen, maar ook uit gele jerrycans waarvan de inhoud elders en duurder verkocht kon worden.

Een algemene oproep om niet te gaan speculeren, werd rondgestuurd. Geruchten dat er een tekort zou zijn, bleken ijdel. De lange rijen zijn ondertussen weer verdwenen, de hoge prijs niet. Brood werd trouwens niet duurder, wel elke dag een beetje kleiner.

Zoals overal ter wereld gaan de prijzen de hoogte in, eigenlijk waren ze hier voor de crisis in Europa al aan een pittig tempo aan het stijgen. De lokale munt, de leone, wordt steeds minder waard. Hij is sinds ik hier aankwam, ongeveer vier jaar geleden, tegenover de euro en de dollar bijna in waarde gehalveerd. Voeg daarbij de stijgende internationale transportkosten en je weet wat de gevolgen zijn voor een land dat amper zelf produceert en veel te veel moet importeren.

De oorlog in Oekraïne zorgde voor verontwaardigde reacties. Die hadden te maken met de stijgende prijzen, maar ook met de beelden op sociale media van Afrikanen, voornamelijk studenten, die geen plaats kregen op de treinen voor vluchtelingen of die de buurlanden niet binnenkwamen. En er was ineens zowaar geld en goede wil om vluchtelingen op te vangen. Wat maakt een vluchteling legitiem?

Het is geen nieuws dat bij crisissen de zwaktsten het hardst worden getroffen. Voor wie leeft zonder reserves zouden stijgende prijzen de doodsteek kunnen zijn. Ik kan niet vatten hoe de doorsnee bevolking het hier redt. Het was al een niet te houden situatie en het wordt alleen maar erger.

Ik heb een onmetelijke bewondering voor de veerkracht die telkenmale tentoon wordt gespreid en laat me er gulzig door inspireren. Meester overlevers, daar leef ik tussen. Als transportkosten te duur worden, gaat men te voet en komt men alleen maar nog wat later en nog wat vermoeider. Het leven gaat door.

Maar in elk kwaad schuilt een goed, toch? Europa wil minder afhankelijk worden van gas uit Rusland, en gas dat is ook in Afrika te vinden; denk aan Nigeria, Tanzania, Senegal, Mozambique. Zelfs in Sierra Leone zit er olie en gas in de grond. Of gingen we van de crisis gebruik maken om af te stappen van fossiele brandstoffen?

Weer een goed en een kwaad. Het zou een veelbelovend verhaal kunnen zijn. Een verhaal waarin Afrika groeit en de Afrikaanse staten samen sterk staan. Alleen, instellingen die die solidariteit zouden moeten representeren, zoals de Afrikaanse Unie of ECOWAS (Economic Community of West African States), worden ondermijnd door tegenstrijdige standpunten over hoe de toegenomen staatsgrepen in de Sahel aan te pakken (zie bijvoorbeeld: https://cimic-npo.org/2022/01/28/item29-010-2/) of door de al dan niet aanwezige sympathie voor de Russen.

In mijn gesprekken met dierbaren in Mali krijg ik steevast te horen dat men er heel tevreden is met de Russische (militaire) steun. Interessant is ook dat de ORTM, de nationale Malinese televisie, weinig woorden besteedt aan de oorlog in Oekraïne. De Wagner-groep, een Russische paramilitaire organisatie, daarentegen kent iedereen bij naam. Wat ze juist komt uitvoeren, is onduidelijk voor velen. Waar het vooral om gaat, is dat Rusland Mali bijstaat in de strijd tegen de jihadisten.

De aanvoer van degelijk militair materieel en de opleiding van Malinese militairen om dit nieuwe wapentuig te leren gebruiken, worden ten zeerste geprezen. Het nieuwe Russische gevechtsvliegtuig en de performante helikopter worden wel uitvoerig gefilmd en besproken op de ORTM. Hier menen de Russen het goed.

 “Kijk naar Mali, kijk naar Guinee, Sierra Leone, waar wachten jullie op?” Ik zeg het graag tijdens gesprekken in het openbaar vervoer of elders in de stad. Ook hier is de frustratie groot en groeiend.

Het is nog niet helemaal duidelijk of de staatsgrepen in Mali, Guinee en Burkina Faso opleveren wat het volk ervan verwacht, maar hoop doet leven. Mijn vraag is retorisch, uiteraard, trouwens wat zou ik zelf doen? Angst leeft onder de bevolking, zelfs jongvolwassenen herinneren zich nog taferelen uit de burgeroorlog alsook de rol, hij leidde toen een staatsgreep, die de huidige president Maada Bio erin speelde. Tegen manifestanten werd in het verleden door het leger met geweld opgetreden. De prijs die een opstand kan kosten, is te hoog.

Een ander idee dat leeft, is dat men het vooral niet slechter wil maken dan het nu al is. Beter dit harde leven leiden dan in de strijd voor beter het risico lopen op nog erger. Met de presidentsverkiezingen voor de boeg, hoopt iedereen dat er volgend jaar verandering komt. De druk op de ketel wordt wel heel hoog.

Daar voelde ik weinig van bij mijn bezoek aan één van de talrijke sloppenwijken in de stad. Het zal er mee te maken hebben dat het vluchtig was, het bezoek.

Mijn eerste indruk voerde me terug naar het jaar dat ik doorbracht in het dorp in Mali. Het samenleven, de kinderen spelend in het stof, de gekruide geuren van sauzen en zweet, de gastvrijheid, het warme welkom, het harde leven, de zeer beperkte middelen, de strijd om te overleven, de joie de vivre.

Er was elektriciteit, dat was er toen in het dorp in Mali nog niet, en een pas geïnstalleerde waterput voor de gemeenschap, die was in Mali dan weer op vele binnenkoeren te vinden. De ruimte en het materiaal maakten het grootste verschil. Opeengepakte golfplaten huizen creëren een heel andere sfeer dan lemen gebouwen op ruime afstand van elkaar.

Ik had het voorstel om samen met WAYout hun leden in de betreffende wijk te gaan bezoeken niet afgeslaan. WAYout wil een uitweg bieden aan de meest kanslozen, dat zijn ex-kindsoldaten, leden van bendes of sloppenwijkbewoners. De uitweg die ze bieden, loopt via de kunsten, voornamelijk filmmaken, muziek en schrijven, waarbij veel poëzie.

Een nieuw initiatief van deze ‘street poets’ zijn de poëzieavonden. De eerste was een groot succes en vond plaats in een favoriete bar van mij waar de aanwezigen toekijken met de voeten in het zand, de wind in de haren en het ruisen van de golven op de achtergrond.

Krachtig waren de performances met woorden die van diep kwamen, diep vanbinnen en diep in de samenleving. Geen kabbelend stroompje, maar een harde waterval van ervaringen over het leven op straat, het leven in armoede of in de gevangenis. Een vader die zijn verantwoordelijkheden naast zich had neergelegd, kreeg nog de eer om met rake en scherpe taal tijdens een vurig optreden herinnerd te worden. Eén gedicht bezong de liefde.

Het publiek was enthousiast, de performers genoten van het succes. Het zand liet onze voeten niet los en publiek en performers verenigden zich rond een uitdijende tafel.

Ook de passie liet de dichters en dichteressen niet los en tussen de gesprekken door werden weer andere gedichten voorgedragen. De organisatie van dit boeiend spektakel bood de kunstenaars de mogelijkheid zich verder te ontplooien. Je houdt niet voor mogelijk hoeveel hier nog mogelijk is.

Anna Van Malder

Anna Van Malder woont en werkt in Freetown, de hoofdstad van het West-Afrikaanse Sierra Leone. Zij bericht op regelmatige basis voor deze nieuwsbrief. Zij woont al bijna 20 jaar in West-Afrika. In Mali runde ze een reisbureau en een B&B. Tien jaar later trok ze met haar kinderen naar Guinee, waar ze Engelse lesgaf. Daarna trokken ze verder naar Freetown, waar ze nu lesgeeft én mensen van overal ontvang in gastenkamers.

Sierra Network Production: (straatvideo’s over stakende telecomwerknemers en ontevreden jongeren, begin april 2022, Freetown)

Talk To The Camera – Sierratel Workers On Strike – Sierra Leone (1 april 2022) https://www.youtube.com/watch?v=QBAfSAJc3ww

Talk To The Camera – Dissatisfied Youths – Sierra Leone (28 maart 2022) https://www.youtube.com/watch?v=qjA3X8IdGfU

Lees verder (inhoud april 2022)