We vinden een weg ...
Het is zondag, 26 november, een uur of vier in de ochtend. Eén van de nachtwakers maakt me wakker. Hij hoort schoten, maar ook zwaarder geschut. Ik reageer geërgerd omdat mijn nachtrust, zo nodig en welgekomen na een volle werkdag, bruusk is verstoord. Het klinkt ver, in onze straat lijkt het kalm, moest hij me daarvoor wakker maken? De slaaproes houdt me maar even in zijn greep, al snel ontwaakt ook mijn bewustzijn en besef ik: dit is geen gewone zondagmorgen.
De imposante Cotton Tree viel tegen de grond. Tijdens een korte, maar hevige storm op de vooravond van 24 mei rukte een krachtige windstoot het grootste deel van zijn kruin naar beneden. Het werd wereldnieuws dat ook op het VRT-journaal te volgen was.
![[kaartje] De diverse regio’s van Sierra Leone.](https://cimic-npo.org/wp-content/uploads/2023/04/42-007image1png-320x320.)
Voor Julius Maada Bio (SLPP) was Ernest Bai Koroma (APC) president van Sierra Leone. Toen Maada Bio verkozen werd, in april 2018, waren we in Conakry ons vertrek aan het voorbereiden. Het klonk op dat moment mooi en veelbelovend in de oren, of zo wilden we het horen: de oppositie had gewonnen en de vorige president stond zonder veel drama noch geweld zijn plaats af. De democratie was er op de goede weg.
Het verlangen dieper in mijn stad, Freetown, te duiken, mondde uit in het ontdekken van de gebieden eromheen. Tegelijkertijd zoekend naar interactie en altijd ook naar troost, belandde ik in de natuur en in een gemeenschap.
Sinds het ongeluk ben ik bang. Zo noemen de mensen waar ik mee samenwerk de overval van het afgelopen regenseizoen. Het is een bruikbare term die ik graag overneem. Het gevoel daarentegen laat ik liever gaan maar haakt als kleefkruid aan me vast. Vrede had ik nooit met dit epitheton. Tijdens de avontuurlijke verhuizing van Conakry naar Freetown vond ik een passende formulering: ik ben wel bang, maar niet bang om bang te zijn. Nu lijkt het eerder: wat ons niet doodt, maakt ons sterker, maar blijkbaar ook banger.
In 2022 ging de focus van de wereld vooral naar de oorlog in Oekraïne, maar ondertussen glijdt de Sahel, en bij uitbreiding heel West-Afrika, in snel tempo af in chaos en gewapend conflict. Al te gemakkelijk wordt daarbij verwezen naar de rol van jihadistische gewapende groepen, al dan niet verbonden met wat nog overblijft van IS of al-Qaeda.
Het moment was aangebroken om de confrontatie met de plaats van onheil aan te gaan. De nachtmerrie was nog niet voorbij. Het kon overal gebeurd zijn, trachtte men mij te troosten. Mogelijk, maar de agressie bleef haperen. Inbraken gebeuren in elk land, dat spreekt voor zich. Desalniettemin liet de tornado, die die nacht gedurende slechts enkele minuten door mijn huis tekeer was gegaan, terwijl wij er niet waren, diepe wonden na. Het was tijd om te gaan en te kijken welke antwoorden lagen te wachten op de vele vragen die ik had.
Er was geen licht. Licht als pars pro toto. Het gebeurt nog dat ik met mijn kinderen woorden letterlijk naar het Nederlands vertaal en we dus, net zoals in het Krio, het woord licht gebruiken als de elektriciteit weer eens uitvalt. Ik hou me aanvankelijk in, maar als het langer dan twee uur duurt, begin ik de nummers van mijn contacten bij EDSA op te zoeken. Bij de eerste oproep antwoorden ze meestal wel, na een week bellen, want nog steeds geen elektriciteit, haken velen af.
De werknemers van Sierratel, het nationale telecombedrijf en de internetprovider waar ik tot nog toe niet ontevreden over was, legden het werk neer. Begin april staakten eveneens de chauffeurs van de publieke taxi’s en keke’s, dat zijn de uit India ingevoerde gemotoriseerde riksja’s. Het gebruik ervan en de term waaiden over uit Nigeria en verspreidden zich verder. Anna Van Malder bericht uit Sierra Leone.
Korte tijd nadat ik Peter Venmans’ Gastvrijheid uit had, kreeg ik twee op elkaar lijkende boeken op mijn leesplank die naadloos aansluiten bij het thema. Deze zonnige Paasdag is een goed moment om er aandacht aan te besteden. Pasen, waar staat dat ook alweer voor? Niet eens zo lang geleden kende iedereen de Zeven werken van barmhartigheid uit het hoofd, met op nummer vier ‘De vreemdelingen herbergen’. Beide boeken vertellen het verhaal van nieuwkomers, opgetekend door mensen die het hart op de juiste plaats dragen (en daarvoor hoef je geen doordesemd katholiek te zijn).
Er is weinig cultuur in Freetown, zei ik wel eens tegen mezelf in het begin. Een boutade als het gaat over een land dat net zoals elk ander overloopt van cultuur. Wat ik miste, was die typisch Afrikaanse cultuur. Nog zo’n kanjer van een uitspraak. Afrika is geen land, toch? Waar ik aan dacht waren maskerdansen, traditionele muziek, architectuur, artefacten, kunst, kledij en wat nog waar je in Mali bijvoorbeeld door van je stoel geblazen wordt.
Voortdurend op zoek naar een goed gesprek, kwam ik er laatst ook één tegen. Ik reed alleen de veelbelovende avond in, een zwoele zoals altijd, en kreeg wat ik wou: een glas bier aan een toog en een boeiende conversatie. We zaten aan de toog van de nieuwe, knap gestileerde openluchtbar, uitgewerkt op een helling met houten platformen op verschillende niveaus en verlevendigd met de Afrikaanse stoffen van het meubilair. Anna Van Malder bericht vanuit Freetown.
