Israël-Palestina: een van de meest dramatische uitwassen van het Europese racisme en kolonialisme
Op zaterdag 7 oktober 2023 brak in de omgeving van de Palestijnse enclave Gaza de hel los. Na een periode van relatieve rust, tenminste voor de buitenwacht, braken Hamas-milities in een gecoördineerde actie plots de doorgaans streng bewaakte en versterkte grens van hun openluchtgevangenis open.
Daarmee begon een reeks vreselijke moordpartijen in de belendende Israëlische dorpen. Ook muziekliefhebbers op een vredesfestival in de woestijn moesten het ontgelden. Op twee dagen tijd vielen er meer dan duizend slachtoffers te betreuren aan Israëlische kant alleen. En dat was een enorme schok, want sinds de Jom Kippoeroorlog in 1973 was er niet meer zo’n hoog aantal slachtoffers gevallen.
Bovendien is het veiligheidsgevoel van de Israëli’s zwaar geschonden. De bevolking dacht beschermd te zijn door het militair superieure leger (IDF), en ook de zelfmoordaanslagen van na de Palestijnse intifada’s waren zowat opgehouden, dankzij de afscheidingsmuren met de Palestijnse gebieden en de draconische veiligheidsmaatregelen.
Het onvermijdelijke liet niet lang op zich wachten. Israël moest terugslaan zoals het altijd deed, buitenproportioneel, en zonder mededogen voor de burgerbevolking.
Dus volgden de bombardementen op Gaza-stad, werden de levenslijnen afgesloten; geen water- en voedsel, brandstof noch elektriciteit meer. Belangrijk om weten: de Gazastrook is voor al deze levensnoodzakelijke zaken totaal afhankelijk van Israël. Sinds 2007 controleert het machtige Israëlische leger ook de smalle zeestrook voor Gaza en kunnen Palestijnse vissers niet verder dan 3 tot 6 zeemijlen het water op, met gevaar beschoten te worden door de Israëlische marine.
Het water is bovendien zwaar vervuild omdat al het afvalwater ongezuiverd in de zee terecht komt wegens energietekorten. De visvangst is dus ingestort. Landbouw is ook al moeilijk wegens gebrek aan water en omdat de meeste landbouwzones in de bufferzone liggen van 300 meter rond de grens, die verboden is voor Palestijnen. Die grens is al sinds de machtsovername door Hamas in 2007 gesloten. De term openluchtgevangenis is niet uit de lucht gegrepen.
De Europese wortels van het zionisme
Toen Theodor Herzl samen met enkele anderen het concept van het zionisme op de kaart zette eind 19de eeuw kon hij nog niet weten dat een luttele 40 jaar later het Europese antisemitisme zou exploderen in de Holocaust, één van de meest infame en dramatische genocides in de geschiedenis van de mensheid. Herzl worstelde tijdens zijn leven wel met het endemische antisemitisme in Frankrijk en de rest van het oude Europa.
Als journalist bracht hij voor de Oostenrijkse krant ‘Neue Freie Presse’ verslag uit van de zaak-Dreyfus, waarbij de Joods-Franse officier Alfred Dreyfus er valselijk van beschuldigd werd een spion voor Duitsland te zijn. Een deel van de Franse media grossierde in de complottheorie van het zogenaamde ‘syndicaat’, dat Joden, vrijmetselaars, socialisten en buitenlanders zou verenigen om Frankrijk te verscheuren met list, bedrog, omkoping en vervalsing. Het was ‘fake news’ maar het paste in een eeuwenlange traditie van jodenhaat.
Niet alleen in Frankrijk, maar over het hele continent leden joodse gemeenschappen onder opkomend nationalisme, in Rusland en Oekraïne leidde dat tot regelmatige pogroms waarbij honderden Joden omkwamen. Voor Herzl was het genoeg geweest: hij vond dat Joden een eigen land moesten hebben.
Zionisme verwijst naar de berg Zion, die stond voor Jeruzalem. Het politieke zionisme ontstond onder seculiere Joden, gestudeerde leden van de intelligentsia, meestal ‘van goeden huize’. Ze woonden in de steden, hadden toegang tot de media en namen deel aan het publieke debat van hun tijd. Ze werden beïnvloed door nieuwe Europese politieke ideeën en tendensen zoals het socialisme en het nationalisme.
De zionisten namen die concepten mee naar Palestina bij de uitbouw van hun nieuwe staat. In zijn boek ‘Altneuland’ of het oude nieuwe land schetste Herzl Palestina als ‘leeg, woest en verwaarloosd’. Dat uitgangspunt, een ‘land zonder volk voor een volk zonder land’ was een product van zijn persoonlijke wensdroom. Het idee, ook al strookte het niet met de werkelijkheid, was te aantrekkelijk voor hem om niet te ontwikkelen.
Enigszins tegenstrijdig met dat idee, voerde hij als een van de personages een Arabische ingenieur, Reshif Bey, op, die zijn nieuwe Joodse buren dankbaar is voor het verbeteren van de economie. De man ziet geen redenen tot conflict vermits alle niet-Joden gelijke rechten hebben in de nieuwe staat…
Tegelijk introduceerde hij een fanatieke rabbi die probeert om niet-Joodse burgers uit hun rechten te ontzetten. Dat is niet zo vreemd, als je weet dat de grotendeels seculiere elite onder de internationale joodse gemeenschap, neerkeek op de religieuze traditionele groepen die leefden in hun ‘sjtetls’, arme joodse dorpen op het platteland in Oost-Europa.
Je zou bijna denken dat Herzl met die laatste plot de latere uitwassen van de extreme zionisten die helemaal niet geïnteresseerd zijn in gelijke rechten voor niet-Joden wil afschuiven op de religieuzen. De waarheid is dat de scheidslijn tussen extreem en gematigd niet samenviel en nog steeds niet samenvalt met religieus/orthodox of niet.
Tussen twee stoelen
De Palestijnen hadden intussen de pech dat ze na de val van het Ottomaanse rijk zich onder het wankelende Britse imperium terugvonden. De Britten vonden de regio maar een lastig geval. Er viel niet veel winst te rapen in de Levant, alleen maar problemen tussen een lokaal volk dat altijd maar tussen twee stoelen viel, de Palestijnen, en de Joden die in de terugkeer naar hun historische oorsprong een oplossing zagen voor het Europese antisemitisme.
In eerste instantie zagen de Palestijnen geen echt probleem in de toenemende toestroom van Joden in hun contreien. Het waren geen vreemden, want er was altijd een kleine minderheid van Joden blijven wonen in de buurt van hun heilige plaatsen. Tenslotte waren het evengoed Semieten, net zoals zij.
Het duurde echter niet lang voor ze met veel meer kwamen. Ze wilden een eigen socialistische staat oprichten. Maar waar dan? Er was geen plek waar geen Palestijnen woonden. Tijdens de Eerste Wereldoorlog sprak de Britse regering bij monde van Lord Balfour zich onder druk van de zionistische wereldorganisatie uit voor het oprichten van een ‘Joods nationaal tehuis’ in Palestina: dat werd de Balfour-verklaring van 1917. En zo begon de ellende voor de Palestijnen. In 1920 werd de Joodse Hagana opgericht, en in 1937 de Irgun, beide terroristische organisaties die een grote rol speelden in het met geweld plaatsmaken voor een Joodse staat.
Het VN-verdelingsplan dat na de Tweede Wereldoorlog (1947) werd opgesteld, deelde het gebied ten westen van de Jordaan op in 55 procent voor Israël en 42 procent voor de Palestijnen met een kleine zone rond Jeruzalem onder internationaal bestuur.
Na de Arabisch-Israëlische oorlog van 1948 was het deel dat de Israëlische milities veroverden al opgelopen tot 78 procent en waren 900.000 Palestijnen verdreven uit hun dorpen en steden. Zij kwamen terecht in vluchtelingenkampen in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever, dus op de overgebleven 22 procent van het voormalige Britse mandaatgebied Palestina. Een deel kwam ook in vluchtelingenkampen in de buurlanden terecht. De Nakba of ‘catastrofe’ werd voor eeuwig vastgenageld in het collectieve geheugen van de Palestijnen.
Fast forward naar de 21ste eeuw. Ondertussen hebben we de Jom Kippoeroorlog (1973) gehad, de bezetting van de Palestijnse gebieden, de rampzalige Oslo-akkoorden (1993) met onder meer de opdeling van de Westelijke Jordaanoever in drie veiligheidszones, de twee intifada’s, de uitbreiding van de illegale Joodse nederzettingen en verdere ‘bantoestanisering’ van de overblijvende Palestijnse enclaves.
En de steeds meer openlijk extreemrechtse Israëlische regeringen die de nederzettingenpolitiek een almaar driestere rugwind gaven.
Van geüsurpeerde naar usurpator
Als voertaal voor hun nieuwe staat kozen de zionisten het Hebreeuws, de taal van de oude boeken waarin de verschrikkingen van het historische antisemitisme, de eindeloze worsteling van de diaspora tussen integratie in de landen waar ze woonde en het behoud van de oude tradities gesublimeerd werden tot heilige kunstvorm.
Alsof wij het Latijn opnieuw zouden invoeren als lingua franca in West-Europa, zo kreeg die oude boekentaal een oppoetsbeurt en werd ze aangepast aan de moderne noden. Het gemoderniseerde Hebreeuws had alles dat Joden uit de hele wereld kon verenigen om eindelijk de rollen om te draaien, van geüsurpeerde naar usurpator. Dit in tegenstelling tot het Jiddisch, dat werd gesproken door de asjkenazische Joden in hun armoedige Oost-Europese dorpen, en dat de zionisten liefst zo snel mogelijk wilden vergeten omdat het symbool stond voor machteloosheid en inferioriteit.
Vandaag is de verwijdering tussen de Joodse bevolking en hun Palestijnse buren totaal, ook al leven er ook nog steeds heel wat Palestijnse Israëli in het land, maar die hebben weinig politieke macht.
De ellende in de bezette gebieden is niet meer zichtbaar sinds de acht meter hoge muur de Westelijke Jordaanoever afsluit en er nauwelijks nog arbeiders heen en weer gaan.
De officiële ‘kolonisten’ rijden via apartheidswegen vlot voorbij de honderden checkpoints naar hun versterkte nederzettingen op de heuvels. Ze stelen het water en zelfrespect van de Palestijnen. Regelmatig vallen ze dorpen in de omgeving aan, vernietigen olijfbomen en bezittingen van Palestijnen, het leger komt zelden tussenbeide, alhoewel ze als bezettende macht die plicht hebben.
De gewone burger in Israël verneemt het niet, tenzij af en toe als hij of zij de linkse krant Haaretz leest of verbonden is aan de progressieve organisaties die zich het lot van de Palestijnen aantrekken. Alleen wanneer Gaza ontploft en de scherven slachtoffers maken in Israël, worden de Israëli weer hard geconfronteerd met de comfortabel genegeerde realiteit van hun buren.
En zo ontvouwt de tragedie zich en wordt steeds dieper. De tweestatenoplossing is tot een zielloos lijk verworden, het zogenaamde ‘vredesproces’ dat al jaren geleden volledig is vastgereden wegens compleet ongeloofwaardig, is verwezen naar de puinhopen van de geschiedenis.
De enige oplossing nu is een eengemaakte democratische staat, van de Middellandse Zee tot aan de Jordaan, met gelijke rechten voor iedereen, Jood en Palestijn, met muren die moeten worden afgebroken, met olijfboomgaarden die opnieuw aangeplant worden, met rechten die hersteld worden.
Daarvoor is echter meer dan één Mandela nodig, aan beide kanten. En een nieuwe Waarheids- en Verzoeningscommissie. Een wonder dus.
Koen Stuyck
PS: Lees Koens boek Golem, als je meer wil weten over het conflict en hoe dat ervaren wordt aan beide kanten van de scheidslijn tussen twee broedervolken.
Lees verder (inhoud oktober 2023)
