Hoe gaat het verder na de verkiezingen in Indonesië? Vier vragen en antwoorden

De verkiezingsuitslag in Indonesië lijkt slecht nieuws voor de mensenrechten. Op officiële resultaten van de presidentsverkiezingen in Indonesië is het nog even wachten (*). Maar volgens exitpolls, die in het verleden betrouwbaar bleken te zijn, komt Prabowo Subianto met meer dan 50 procent van de stemmen als winnaar uit de bus. Dat zou slecht nieuws betekenen voor de mensenrechten in het land. Kris Vanslambrouck, Azië-expert bij 11.11.11, beantwoordt de belangrijkste vragen.

Prabowo Subianto (72) staat bekend om zijn opvliegende karakter. Hij werd berucht aan het einde van de twintigste eeuw als generaal in het Indonesische leger onder de brutale militaire dictatuur van Soeharto (1966-1998).

In dat leger speelde hij een belangrijke rol bij gewelddadige invallen in Oost-Timor en Papoea waar hij betrokken was bij de ontvoering, marteling en zelfs executies van activisten. Dertien van hen keerden nooit terug. Nog steeds eisen sommige mensenrechtenorganisaties dat Prabowo daarvoor voor de rechter moet verschijnen, maar zonder succes.

Na zijn ontslag uit het leger (in 1998), gooide hij het over de politieke boeg en ondernam hij meerdere pogingen om president te worden. Tot nu mislukten die allemaal.

In 2019 werd hij minister van Defensie onder huidig president Joko Widodo (of Jokowi, 62 jaar) wiens oudste zoon hij later aanstelt als running mate en kandidaat vicepresident. Deze benoeming was alleen mogelijk na een uitspraak van het Constitutioneel Hof, waar Jokowi’s schoonbroer toen de voorzitter van was.

Sinds zijn kandidaatstelling profileert Prabowo zichzelf vooral als iemand die het populaire economische beleid van Jokowi voort wil zetten. Zijn bloedige verleden probeert Prabowo te verbergen door zich online te presenteren als ‘knuffelopa’. Vooral bij jonge stemmers blijkt die strategie succesvol, veelal omdat zij de voor hun land gewelddadige jaren 1980 en 1990 niet hebben meegemaakt.

Wat zegt Prabowo’s winst over Indonesië?

De verkiezingen van 14 februari 2024 waren een belangrijke test voor de richting die Indonesië besluit uit te gaan. Prabowo toonde zich in 2014 als tegenstander van verkiezingen en de democratie. Volgens hem is democratie iets wat Indonesië ‘uitput’. Hij wil de democratische ontwikkelingen terugdraaien tot de situatie van 1998, net na de dictatuur van Soeharto. Met deze beruchte ex-dictator heeft Prabowo ook banden.

Experts waarschuwen al langer dat in Indonesië vrijheden onder druk komen te staan en corruptie steeds vaker voorkomt. Vooral jongeren spreken zich steeds luider uit tegen corruptie.

11.11.11-partner Jatam toonde aan hoe intens rijke ondernemers betrokken zijn bij verkiezingscampagnes. Net als ondernemers die zich bemoeien met het beleid, oefenen de vele familierelaties ook een grote invloed uit op de Indonesische politiek.

En hoewel zittend president Jokowi bij sommigen initieel bekend stond als ‘hoeder van de democratie’, verzwakte hij de anticorruptiecommissie gevoelig tijdens zijn bewind.

Toch is het beleid van Jokowi nog steeds populair, de Indonesische bevolking waardeert zijn sociale beleid en ambitieuze infrastructuurplannen. Dat Prabowo zich profileerde als volgeling van Jokowi hoeft dan ook niet te verbazen.

Jokowi’s steun aan Prabowo gaf hem ongetwijfeld een stevige duw om al tijdens de eerste ronde genoeg stemmen achter zich te scharen en een tweede verkiezingsronde te voorkomen.

Voor welke uitdagingen staat Indonesië nog?

Indonesië heeft een van de snelst groeiende economieën ter wereld. Maar er zijn eerste tekenen dat deze motor begint te sputteren. De groei van het BBP bedroeg in november 2023 4,94 procent, terwijl die het jaar daarvoor nog tot ruim 5,72 procent klom. Zo’n groei boven de 5 procent is volgens experts nodig om voldoende jobs te creëren voor de ruim één miljoen Indonesiërs die elk jaar de arbeidsmarkt betreden.

Daarenboven is er de groeiende ongelijkheid die Indonesië verdeelt. Ondanks de economische groei moet de helft van de Indonesische gezinnen leven van 2 dollar per dag of minder. De meerderheid van de bevolking profiteert dus niet mee van de groei. Veel welvaart verdwijnt naar het buitenland. Wat overblijft blijft hangen in de hoofdstad Jakarta.

Ook is er ongelijke toegang tot onderwijs, elektriciteit en rechtszekerheid. Meer welvaart leidt dus niet automatisch tot meer welzijn.

In zijn verkiezingsmanifest beloofde Prabowo om extreme armoede volledig uit te bannen na de eerste twee jaar van zijn legislatuur. Huidig president Jokowi deed afgelopen zomer dezelfde belofte, maar dan wel vóór 2024. Beide beloftes klinken onwaarschijnlijk. 2 procent van de Indonesiërs leeft vandaag in extreme armoede, dat zijn bijna 5,5 miljoen mensen.

Welke impact heeft deze verkiezing op de rest van de wereld?

Wat in Indonesië gebeurt, heeft grote gevolgen elders. Indonesië is cruciaal in de productieketens van veel internationale bedrijven. Het land is een van de grootste producenten van steenkool en palmolie, maar heeft ook een belangrijke sleutel in handen voor een groene toekomst.

Het beschikt over veel nikkel, een grondstof die essentieel is voor batterijen die in onze smartphones en elektrische auto’s zitten. De vraag naar batterijen zal alleen maar stijgen waardoor Indonesië kan profiteren van de duurzame economie.

De Indonesiërs weten wat ze in handen hebben en zijn niet van plan hun grondstoffen zomaar te verkopen. Door de Indonesische bodemschatten te verwerken tot afgewerkte producten (bijvoorbeeld staal) kan er meer winst gemaakt worden.

Zo kan het land een betere positie krijgen op de wereldmarkt en meer profiteren van de mondiale ambities om te verduurzamen. Wie het voor het zeggen heeft in Indonesië heeft dus een belangrijke troef in handen, nu en in de toekomst.

Indonesië is van groot belang voor grootmachten als China en de Verenigde Staten. Hun conflict over het gezag van Taiwan en de mensenrechten daar leidt tot militaire en diplomatieke spanning.

Zittend president Jokowi weigert partij te kiezen, om zowel de economische samenwerking met China te behouden en militair samen te kunnen werken met de VS. Prabowo kan dit beleid voortzetten, maar de situatie blijft onzeker.

Wat gaat er nu gebeuren?

Het is nog wachten op de officiële verkiezingsuitslag die er uiterlijk komt op 20 maart. Dan volgt in oktober 2024 de inauguratie van Prabowo als president.

Ondertussen beschuldigen de andere presidentskandidaten Prabowo van ‘structurele, systematische en grootschalige fraude’ en roepen ze de Indonesiërs op om de officiële uitslag kritisch af te wachten.

Het is niet de eerste keer dat een verkiezingsuitslag in twijfel wordt getrokken. In 2014 was het Prabowo zelf die de winst van Jokowi niet accepteerde, hem van fraude beschuldigde en naar de rechter stapte. Net zoals in 2019 waarna er rellen uitbraken.

De documentaire Dirty Vote die twee dagen voor de verkiezingen van dit jaar werd gelanceerd, legt de verkiezingsfraude van de voorafgaande maanden bloot. In enkele dagen tijd kreeg de documentaire al miljoenen views. Kritische organisaties, journalisten en activisten zullen ondemocratische ontwikkelingen dus niet zomaar toestaan.

Inhoudelijk blijft het allemaal gissen. Erg grote ideologische verschillen waren er niet echt tussen de politieke kandidaten. Het politieke landschap in Indonesië is kleur- en partijrijk, maar qua standpunten zijn er vele tinten van grijs.

Partijen zijn vehikels geworden van machtige clans of families die qua ideeëngoed makkelijk inwisselbaar zijn.

De centrale vraag daarbij wordt hoe groot de rol van de vicepresident zal worden en in hoeverre ex-president Jokowi via zijn zoon macht zal blijven uitoefenen. En vooral: hoe nieuwbakken president Prabowo hiermee zal om te gaan.

Kris Vanslambrouck

Kris Vanslambrouck is Azië-expert bij 11.11.11, de koepelorganisatie van internationale solidariteit.

Dit artikel verscheen op 22 februari 2024 als Wereldblog op de website van MO*. Met dank voor de overname. https://www.mo.be/wereldblog/hoe-gaat-het-verder-na-de-verkiezingen-indonesi-vijf-vragen-en-antwoorden?utm_campaign=emo&utm_medium=newsletter&utm_source=email

Lees ook:

• Presidentsverkiezingen Indonesië: mensenrechtenorganisaties houden hun hart vast (IPS) https://www.mo.be/nieuws/presidentsverkiezingen-indonesi-mensenrechtenorganisaties-houden-hun-hart-vast
• Hoe de opmars van de elektrische auto misstanden voedt in nikkelmijnen in Zuidoost-Azië https://www.mo.be/analyse/hoe-de-opmars-van-de-elektrische-auto-misstanden-voedt-nikkelmijnen-zuidoost-azi#

(*) Preliminary results: Quick counts (3 March 2024)

Official results are expected to be released in March, but quick counts from government-approved tabulators came out shortly after polling stations closed. Initial tallies from Indikator Politik, Kompas, and the Indonesian Survey Circle showed Prabowo Subianto receiving between 53.4 and 59.8 percent of votes cast, followed by Anies Baswedan, who received between 23.11 and 26.39 percent, and Ganjar Pranowo, who received between 16.72 and 17.12 percent.

https://en.wikipedia.org/wiki/2024_Indonesian_general_election

Lees verder (inhoud februari 2024)