Vijf positieve signalen voor bossen in 2024
Bossen zijn cruciaal voor ons overleven, ze leveren ons zuurstof, zuiver water, medicijnen, houden virussen onder controle, herbergen oneindig veel biodiversiteit en zoveel meer. Helaas sneuvelen ze nog steeds met een hoge snelheid, voornamelijk omdat ze worden omgezet in plantages of gekapt voor hun hout. Toch zijn er enkele evoluties bezig die wijzen op een kentering. Verschillende trends zorgen voor meer begrip voor de waarde van bossen: strategischer denken, meer coördinatie, meer middelen en nieuwe partnerschappen – allemaal factoren die cruciaal zijn om in dit decennium ontbossing voorgoed een halt toe te roepen.
Wereldleiders hebben in 2021 een historische belofte gedaan om tegen 2030 een einde te maken aan ontbossing, maar voorlopig gaat de ontbossing en aantasting van bossen onverminderd door. In 2022 bedroeg de wereldwijde bruto ontbossing 6,6 miljoen hectare en dit is vooral zorgwekkend in tropische bossen, waar een gebied ter grootte van Denemarken verloren ging.
We boeken niet de vooruitgang die nodig is. Kunnen we tegen het einde van dit decennium de zaken veranderen? Het zal een enorme inspanning vergen, maar vijf trends kunnen het verschil maken.
1. Klimaat- en natuuragenda’s komen samen – en bossen staan daarbij centraal
We weten al jaren dat bossen vitale bondgenoten zijn in de strijd tegen klimaatverandering. We weten ook dat bossen van cruciaal belang zijn voor de biodiversiteit, omdat ze ongeveer tweederde van alle soorten op het land herbergen. Later dit jaar zal Colombia gastheer zijn voor de eerste VN-conferentie van partijen over biodiversiteit (COP16) sinds het mondiale biodiversiteitsraamwerk van Kunming-Montreal van kracht werd. Dit is een kans om te zien welke vooruitgang er is geboekt in de twee jaar na de historische overeenkomst van 196 landen om het verlies van natuur tegen 2030 een halt toe te roepen en de trend te keren.
Wat hoopgevend is, is dat leiders steeds meer erkennen dat klimaat en natuur twee kanten van dezelfde medaille zijn. Dit werd erkend tijdens de laatste VN-klimaatconferentie (UNFCCC) in een gezamenlijke verklaring over klimaat, natuur en mensen, waarin de noodzaak werd bevestigd om “klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en bodemdegradatie op een samenhangende, synergetische en holistische manier aan te pakken” – een belangrijke stimulans voor inspanningen om bossen in stand te houden, te herstellen en duurzaam te beheren.
2. Mondiale overeenkomsten stimuleren actie op nationaal niveau
Internationale conferenties, verdragen en verklaringen zijn niet alleen maar woorden – ze zetten aan tot actie op het terrein. In het kader van de Overeenkomst van Parijs (2015) moet elk land een klimaatactieplan indienen dat een NDC (nationale klimaatplan) wordt genoemd: veel landen hebben bossen tot een belangrijk onderdeel van hun NDC’s gemaakt, evenals van hun gerelateerde klimaatadaptatieplannen, dat zijn plannen om het land aan te passen aan de effecten van de klimaatverandering.
Evenzo moeten landen volgens het mondiale biodiversiteitsraamwerk van Kunming-Montreal een nationale biodiversiteitsstrategie en actieplan (NBSAP) ontwikkelen. Dit biedt enorme kansen voor bossen als landen wereldwijd overeengekomen doelen willen halen, zoals het effectief beschermen van ten minste 30 procent van alle land en zee tegen 2030 (de zogenaamde 30×30-doelstelling).
Belangrijk is dat NDC’s en NBSAP’s regelmatig worden herzien en bijgewerkt, en we zien steeds meer inspanningen om ze op elkaar af te stemmen en oplossingen te ontwikkelen die mensen, de natuur en het klimaat samen ten goede komen.
3. De rechten en de rol van inheemse volken worden steeds meer erkend
Inheemse volken zijn al ontelbare generaties lang beschermers van de natuur. Hun voorouderlijke bossen en andere ecosystemen bedekken een kwart van het landoppervlak van de wereld, maar bevatten tot 80 procent van de resterende biodiversiteit.
Onderzoek toont aan dat inheemse gebieden minstens even doeltreffend zijn als formele beschermde gebieden om ontbossing en aantasting van bossen tegen te gaan. Toch hebben inheemse volken en lokale gemeenschappen formeel slechts 10 procent van hun land en water in handen en zijn ze te lang buitenspel gezet in debatten en beslissingen over natuurbehoud en ontwikkeling.
Hier begint echter verandering in te komen, nu coalities van inheemse volken een prominentere rol gaan spelen op het wereldtoneel en in de besluitvorming op landenniveau. Wereldwijd groeit de erkenning van de belangrijke rol en bijdrage van inheemse volken als partners in de agenda voor behoud, herstel en duurzaam gebruik.
Belangrijker is dat steeds meer wordt erkend dat de rechten en kennis van inheemse volken moeten worden gerespecteerd en dat hun inspanningen moeten worden ondersteund als we de 30×30-doelstelling willen halen.
Partnerschappen met inheemse gemeenschappen helpen bij het behoud van het Amazoneregenwoud op heel veel plaatsen zoals in Ecuador, waar sinds maart 2022 olie- en mijnbouwbedrijven lokale gemeenschappen moeten consulteren vooraleer ze nieuwe projecten opstarten.
[fotobijschrift] Belangrijk is dat steeds meer wordt erkend dat de rechten en kennis van inheemse volken moeten worden gerespecteerd.
4. Nieuwe financiering voor bossen is in opkomst
Ondanks verschillende toezeggingen van regeringen, zijn de financiële middelen voor bossen veel lager dan wat nodig is om ontbossing tegen 2030 een halt toe te roepen, met slechts 2,2 miljard dollar aan overheidsgeld dat jaarlijks naar bossen wordt gekanaliseerd.
Ter vergelijking: meer dan 100 keer dit bedrag wordt besteed aan subsidies die schadelijk zijn voor het milieu, waaronder subsidies die ontbossing actief aanmoedigen. Door deze subsidies een andere bestemming te geven – zoals landen hebben toegezegd te zullen doen – kan het gat in de bosfinanciering, dat wordt geschat op 460 miljard dollar per jaar, voor een groot deel worden gedicht.
Er zijn andere mechanismen in opkomst die op grote schaal financiële middelen kunnen kanaliseren naar bosbehoud, -herstel en andere op de natuur gebaseerde oplossingen, met name in ontwikkelingslanden zoals die van het Congobekken.
Klimaatgerelateerde financiering is een belangrijk gebied, waaronder vrijwillige koolstofmarkten, die het afgelopen jaar onder de loep zijn genomen. Hoewel rigoureuze, geloofwaardige koolstofkredieten nog steeds een rol kunnen spelen, mogen ze nooit worden gezien als vervanging voor het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen en is het belangrijk om naar andere financieringsbronnen te kijken.
In Kameroen vond recent een ontmoeting plaats tussen vertegenwoordigers van de Central African Forests Commission (COMIFAC) en NGO’s, om te onderzoeken welke financiële mechanismen het beste aansluiten bij de behoeften van de landen om hun bossen te behouden. Dat leidde onder meer tot een studie die financieringsopties voor bossen met een hoge integriteit onderzoekt.
5. De inspanningen van de particuliere sector nemen toe
Bosbouwbedrijven, agro-industrieën en de bedrijven die van hen kopen, hebben een enorme invloed op bossen – maar kunnen ook een kracht ten goede zijn. Leden van het Forests Forward-platform hebben een positieve invloed op bossen door verantwoord inkopen, verbeterd bosbeheer en investeringen in boslandschappen.
En veel toonaangevende bedrijven en de banken en financiële instellingen die hen steunen, hebben zich verbonden aan ontbossingsvrije toeleveringsketens.
Deze vrijwillige initiatieven worden kracht bijgezet door nieuwe regelgeving, zoals de ontbossingswet van de EU, die het illegaal maakt om producten op de EU-markt te verkopen die verband houden met ontbossing.
Volgens het Global Biodiversity Framework moeten grote bedrijven en financiële instellingen tegen 2030 hun risico’s, impact en afhankelijkheid van biodiversiteit beoordelen en bekendmaken – iets waar meer dan 400 bedrijven met een omzet van meer dan 2 biljoen dollar campagne voor hebben gevoerd.
Samen zorgen deze trends voor een beter begrip van de waarde van bossen, meer strategisch en gezamenlijk denken, meer coördinatie, meer middelen en nieuwe partnerschappen – allemaal factoren die cruciaal zijn om van dit decennium het decennium te maken waarin we voorgoed een einde maken aan ontbossing.
Koen Stuyck
Lees verder (inhoud april 2024)
