Congres ‘Martin Buber’
zaterdag 7 december 2024 in Leuven
Wie is Martin Buber?
Martin Buber werd in 1878 in Wenen uit Joodse ouders geboren, maar groeide op bij zijn grootouders in Lviv (nu Oekraïne). Hij werd er geraakt door de chassidische en mystieke traditie van het Oost-Europees jodendom en de manier van ontmoeten en dialogeren. Buber wou sindsdien bemiddelen tussen die traditionele Joodse (‘wij’-)wereld en het westerse (‘ik’-gerichte) rationalisme en modernisme.
Hij speelde een rol in de zionistische congressen van einde 19de, begin 20ste eeuw waar over een eigen Joodse staat werd nagedacht. Buber pleitte er voor een (inter)cultureel zionisme, niet zozeer voor een eigen staat. Hij had één gemeenschappelijke Arabisch-Joodse thuishaven voor ogen.
In 1923 schreef hij het beroemde boekje ‘Ich und Du’ waarin hij op een originele manier onze verhouding tot de medemens, de wereld en God als een wederkerige, open dialoog beschreef.
Samen met de filosoof Franz Rosenzweig vertaalde hij de hele Schrift in het Duits en corrigeerde hiermee de Lutherse vertaling. Tussen 1924 en 1933 kreeg hij een leeropdracht aan de universiteit van Frankfurt als hoogleraar geloofsleer en ethiek.
In 1938 moest hij vluchten voor het nazisme en week hij uit naar Palestina. Daar doceerde hij antropologie, sociologie, sociale psychologie en pedagogiek aan de Hebreeuwse universiteit van Jeruzalem tot in 1951.
Na de Eerste en Tweede Wereldoorlog was de Joods-Arabische oorlog van 1948 voor hem, naar eigen zeggen, “de meest pijnlijke van de drie”.
In 1963 ontving hij in Nederland uit handen van prins Bernhard de Erasmusprijs voor zijn gehele oeuvre en het belang daarvan voor de filosofie, theologie, pedagogiek, psychotherapie en de interreligieuze dialoog. Hij stierf in 1965 op 87-jarige leeftijd in Jeruzalem.
Filosofen na Buber zoals Heidegger, Habermas, Gadamer, Levinas, Sloterdijk en vele anderen waren aan hem schatplichtig. Buber is eigentijdser dan we vermoeden.
Waarom nu een congres over Buber?
‘Ich und Du’, het pareltje dat Martin Buber in 1923 uitbracht, is dus net iets meer dan 100 jaar oud. Zijn wereld was die van de dialoog en de ontmoeting. Hij vreesde dat de samenleving ten prooi viel aan de objectivering van de werkelijkheid (‘ik – het’) en steeds minder in staat zou zijn tot een ‘tussen’-menselijke relatie (‘ik – jij’).
Het ideaal van de autonome mens wordt alleen in dialogische interactie met anderen verwezenlijkt. “Er is geen ik op zich”, zegt Buber: “Ik word via jou”. Mensen als autonome personen bestaan alleen in relatie tot elkaar. Buber is een vertegenwoordiger van een inter-humanisme.
Bovendien worden we vandaag geconfronteerd met de gruwel in het Midden-Oosten. Maar die gruwel begon al lang geleden. De Britse en Franse koloniale grootmachten hadden immers vanaf 1917 beloofd dat – met de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk waartoe het Midden-Oosten toen nog behoorde – de Arabieren recht hadden op onafhankelijkheid. Maar hetzelfde werd beloofd aan de Joodse gemeenschap die sinds 1933 Europa verliet en onder meer haar toevlucht zocht in het Britse mandaatgebied Palestina.
Martin Buber had daar een uitgesproken mening over die jammer genoeg bakzeil haalde. De huidige toestand is het tegendeel van wat Buber droomde.
Intussen leeft het gedachtegoed van Buber verder in de psychologie, de exegese, de ecologie en het dagelijks leven. Daarvan krijgen we drie getuigenissen tijdens het congres in Leuven.
Lees meer over Martin Buber in de CIMIC-Nieuwsbrieven:
- „Je mehr Ich – Es, desto mehr Du-Ferne“ (Martin Buber) https://cimic-npo.org/2023/10/23/46-013/
- Israël, quo vadis? https://cimic-npo.org/2024/05/27/53-011/
Programma Congres ‘Martin Buber’ – zaterdag 7 december
9.30u: Verwelkoming
9.45u: Luk Bouckaert (SPES vzw): Honderd jaar ‘Ik en Jij’
Filmfragment
11.15u: Koffiepauze
11.45u: Marc Colpaert (CIMIC vzw): De (politieke) droom van Buber
12.45u: Lunch en wandeling door het voedselbos – het ecologische ‘jij’-zeggen
14.00u.: Getuigenissen: leven en werken vanuit Bubers filosofie
- Hanneke Meulink-Korf, dominee Leiden: Buber als grondslag van contextuele psychologie
- Paul De Witte, exegeet Jebron: Buber en zijn bijbelvertaling
- Thea Bombeek, consultant: Buber voor ondernemers
16.00u.: Slotwoord en drankje
Plaats en datum: zaterdag 7 december 2024, Heilig Hartinstituut, Naamsesteenweg 355, 3001 Heverlee
Inschrijven: door vóór 1 december 2024 40 euro over te schrijven op IBAN BE21 7350 1021 5603 van SPES vzw, 3001 Leuven, met vermelding van ‘BUBER + naam + e-mailadres’. Er kunnen maximaal 100 deelnemers inschrijven.
Lees verder (inhoud oktober 2024)
