Congres ‘Martin Buber’
zaterdag 7 december 2024 in Leuven

De studiedag ‘Heldere Bronnen’ is dit jaar gewijd aan het werk van Martin Buber. SPES vzw en CIMIC vzw organiseren deze dag met steun van UP Leuven en Filosofenfontein. U bent van harte uitgenodigd! Wel graag inschrijven vóór 1 december.

Wie is Martin Buber?

Martin Buber werd in 1878 in Wenen uit Joodse ouders geboren, maar groeide op bij zijn grootouders in Lviv (nu Oekraïne). Hij werd er geraakt door de chassidische en mystieke traditie van het Oost-Europees jodendom en de manier van ontmoeten en dialogeren. Buber wou sindsdien bemiddelen tussen die traditionele Joodse (‘wij’-)wereld en het westerse (‘ik’-gerichte) rationalisme en modernisme.

Hij speelde een rol in de zionistische congressen van einde 19de, begin 20ste eeuw waar over een eigen Joodse staat werd nagedacht. Buber pleitte er voor een (inter)cultureel zionisme, niet zozeer voor een eigen staat. Hij had één gemeenschappelijke Arabisch-Joodse thuishaven voor ogen.

In 1923 schreef hij het beroemde boekje ‘Ich und Du’ waarin hij op een originele manier onze verhouding tot de medemens, de wereld en God als een wederkerige, open dialoog beschreef.

Samen met de filosoof Franz Rosenzweig vertaalde hij de hele Schrift in het Duits en corrigeerde hiermee de Lutherse vertaling. Tussen 1924 en 1933 kreeg hij een leeropdracht aan de universiteit van Frankfurt als hoogleraar geloofsleer en ethiek.

In 1938 moest hij vluchten voor het nazisme en week hij uit naar Palestina. Daar doceerde hij antropologie, sociologie, sociale psychologie en pedagogiek aan de Hebreeuwse universiteit van Jeruzalem tot in 1951.

Na de Eerste en Tweede Wereldoorlog was de Joods-Arabische oorlog van 1948 voor hem, naar eigen zeggen, “de meest pijnlijke van de drie”.

In 1963 ontving hij in Nederland uit handen van prins Bernhard de Erasmusprijs voor zijn gehele oeuvre en het belang daarvan voor de filosofie, theologie, pedagogiek, psychotherapie en de interreligieuze dialoog. Hij stierf in 1965 op 87-jarige leeftijd in Jeruzalem.

Filosofen na Buber zoals Heidegger, Habermas, Gadamer, Levinas, Sloterdijk en vele anderen waren aan hem schatplichtig. Buber is eigentijdser dan we vermoeden.

Waarom nu een congres over Buber?

‘Ich und Du’, het pareltje dat Martin Buber in 1923 uitbracht, is dus net iets meer dan 100 jaar oud. Zijn wereld was die van de dialoog en de ontmoeting. Hij vreesde dat de samenleving ten prooi viel aan de objectivering van de werkelijkheid (‘ik – het’) en steeds minder in staat zou zijn tot een ‘tussen’-menselijke relatie (‘ik – jij’).

Het ideaal van de autonome mens wordt alleen in dialogische interactie met anderen verwezenlijkt. “Er is geen ik op zich”, zegt Buber: “Ik word via jou”. Mensen als autonome personen bestaan alleen in relatie tot elkaar. Buber is een vertegenwoordiger van een inter-humanisme.

Bovendien worden we vandaag geconfronteerd met de gruwel in het Midden-Oosten. Maar die gruwel begon al lang geleden. De Britse en Franse koloniale grootmachten hadden immers vanaf 1917 beloofd dat – met de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk waartoe het Midden-Oosten toen nog behoorde – de Arabieren recht hadden op onafhankelijkheid. Maar hetzelfde werd beloofd aan de Joodse gemeenschap die sinds 1933 Europa verliet en onder meer haar toevlucht zocht in het Britse mandaatgebied Palestina.

Martin Buber had daar een uitgesproken mening over die jammer genoeg bakzeil haalde. De huidige toestand is het tegendeel van wat Buber droomde.

Intussen leeft het gedachtegoed van Buber verder in de psychologie, de exegese, de ecologie en het dagelijks leven. Daarvan krijgen we drie getuigenissen tijdens het congres in Leuven.

Lees meer over Martin Buber in de CIMIC-Nieuwsbrieven:

• „Je mehr Ich – Es, desto mehr Du-Ferne“ (Martin Buber) https://cimic-npo.org/2023/10/23/46-013/
• Israël, quo vadis? https://cimic-npo.org/2024/05/27/53-011/
  
  

Biografieën van de sprekers

Thea Bombeek

Zij is gepassioneerd door alles wat te maken heeft met ontwikkeling en interactieprocessen tussen mensen. Zij behaalde een master in Kunstwetenschappen (UGent), een master-na-master in Personeelswetenschappen (Antwerp Management School) en ze is master Certified Coach (ICF). Ze heeft als coach en contextuele therapeut meer dan 20 jaar ervaring in internationale bedrijven en organisaties. Thema’s die haar na aan het hart liggen zijn: authentiek leiderschap, communicatie, organisatiecultuur, zingeving, omgaan met rouw op de werkvloer, work-life-balance en burn-out. Het gedachtegoed van Martin Buber is een inspiratiebron in haar werk. Ze is voormalig voorzitter van de Internationale Coaching Federatie België en auteur van Hoe overleef ik mijn collega’s: tools voor zelfvertrouwen op het werk (LannooCampus, 2018).

Luk Bouckaert (1941)

Hij is sinds 2002 emeritus-hoogleraar ethiek aan de Katholieke Universiteit Leuven. Hij is filosoof en econoom van vorming. Zijn onderzoek en publicaties situeren zich vooral op het terrein van bedrijfsethiek, personalisme en spiritualiteit. In 2000 stichtte hij het SPES-forum, een interlevensbeschouwelijk platform dat zowel nationaal als internationaal actief is. SPES staat voor SPiritualiteit in Economie en Samenleving (zie www.spes-forum.be en www.eurospes.be). Recente Nederlandstalige publicaties: Kies voor Hoop. Hoe spiritualiteit de economie verandert (Garant, 2017) en het filosofisch essay Ecopersonalisme. Een perspectief (Halewijn, 2021; Engelse vertaling: The Ecological Person. Disclosing Nature as Thou (Yunus Publishing, 2023). Daarnaast schrijft en publiceert hij gedichten.

Marc Colpaert (1945)

Hij studeerde germanistiek in Leuven, Keulen en Bonn. Na een journalistieke loopbaan bij Wereldwijd richtte hij met collega’s in de jaren negentig aan de Thomas More Hogeschool (Mechelen) CIMIC op, een opleiding en expertisecentrum rond interculturaliteit, wat nu verder leeft in CIMIC vzw. Van bij het begin van CIMIC is Martin Buber – samen met Emmanuel Levinas en Hannah Arendt – een filosofisch anker geweest om interculturele dialoog te omschrijven. Buber inspireert hem ook vandaag – 100 jaar na Ich und Du – om zich een ander Israël voor te stellen. Hij schreef Tot waar de beide zeeën samenkomen, verbeelding, een sleutel tot intercultureel opvoeden, vertaalde werk van Alois M. Haas (Meister Eckhart) en William C. Chittick (Soefisme, een kennismaking en Heilige Verbeelding, Ibn al-‘Arabi over religieuze diversiteit). Hij zet zich binnen CIMIC in voor een nieuwe ‘wij’-cultuur.

Paul De Witte (1946)

Hij studeerde filosofie en praktische theologie aan de KU Leuven en was gedurende het grootste deel van zijn professioneel leven godsdienstleraar. Sinds 1976 ligt hij mee aan de basis van de kritische christelijke basisgemeenschap Jebron in Aalst. Hij is er nog steeds actief als coördinator voor bijbel en liturgie. Dit volgehouden engagement heeft zijn leven sterk beïnvloed en gekleurd. Hij doceerde gedurende 12 jaar exegese Oud Testament aan het CPRL in Antwerpen en begeleidt bijbelse leerhuizen in Aalst en Mechelen. In dat verband heeft hij ook heel wat teksten van en over Martin Buber gelezen. Hij kent de auteur vooral door de magistrale Duitse vertaling van de Hebreeuwse Bijbel. Hij schreef samen met o.a. Egbert Rooze Een 3de Testament, bevrijdende schriftlezingen (Garant) en Commentaar op het evangelie naar Johannes. De Messias en de macht van Rome (Halewijn/Skandalon).

J.N. (Hanneke) Meulink-Korf (1948)

Zij is theoloog en contextueel therapeut. Tot haar pensioen werkte zij als universitair docent aan de universiteiten van Amsterdam en Leiden. Thans werkzaam in een eigen praktijk in Amsterdam en op afstand betrokken bij de opleiding van theologen in Stellenbosch (Zuid-Afrika). Zij promoveerde samen met Aat van Rhijn op een onderzoek naar het werk van Ivan Boszormenyi-Nagy, met aandacht voor de filosoof Levinas en de betekenis voor pastoraat (De context en de Ander). Eveneens met Aat van Rhijn schreef zij De onvermoede derde – inleiding in het contextueel pastoraat. Met Catherine Ducommun-Nagy en Greteke de Vries schreef ze Revitalizing Relationships – The resources of Contextual therapy (2023). Zij is sinds haar jeugd geboeid door leven en werk van Martin Buber, met in de laatste jaren bijzondere aandacht voor Paula Buber- Winkler.

Programma Congres ‘Martin Buber’ – zaterdag 7 december

9.30u: Verwelkoming

9.45u: Luk Bouckaert (SPES vzw): Honderd jaar ‘Ik en Jij’

           Filmfragment

11.15u: Koffiepauze

11.45u: Marc Colpaert (CIMIC vzw): De (politieke) droom van Buber

12.45u: Lunch en wandeling door het voedselbos – het ecologische ‘jij’-zeggen

14.00u.: Getuigenissen: leven en werken vanuit Bubers filosofie

• Hanneke Meulink-Korf, theoloog en contextueel therapeut, Amsterdam: Buber als grondslag van contextuele psychologie
• Paul De Witte, exegeet Jebron, Aalst: Buber en zijn bijbelvertaling
• Thea Bombeek, coach: Buber voor ondernemers

16.00u.: Slotwoord en drankje

Plaats en datum: zaterdag 7 december 2024, Heilig Hartinstituut, Naamsesteenweg 355, 3001 Heverlee

Inschrijven: door vóór 1 december 2024 40 euro over te schrijven op IBAN BE21 7350 1021 5603 van SPES vzw, 3001 Leuven, met vermelding van ‘BUBER + naam + e-mailadres’. Er kunnen maximaal 100 deelnemers inschrijven.

Lees verder (inhoud november 2024)