Regeerakkoord schiet tekort op fiscale hervormingen en klimaatbeleid, maar biedt openingen naar beter

Een studie uitgevoerd door VITO, Kenter en EcoRes in opdracht van de Nationale Klimaatcommissie schatte in 2020 dat klimaatverandering tegen 2050 in België zal leiden tot extra kosten van bijna 9,5 miljard euro per jaar, wat neerkomt op ongeveer 2 procent van het BBP. Deze kosten worden voornamelijk toegeschreven aan extreme hitte, droogte en overstromingen.

Dezelfde studie voorspelt tegen 2050 een jaarlijkse oversterfte van 926 personen als gevolg van klimaatverandering, met economische kosten variërend tussen 1,4 en 2,7 miljard euro per jaar. Daarnaast wordt een toename van maximaal 60.000 extra ziekenhuisopnames door hittestress tijdens warme zomers verwacht, wat kan leiden tot bijkomende kosten van 95 tot 188 miljoen euro per jaar.

In haar regeerakkoord vindt de nieuwe federale regering het “cruciaal dat het nationaal en internationaal klimaatbeleid wordt afgestemd op de groeikansen van de eigen industrie”. Daarmee draait de regering de wereld op zijn kop. Het klimaat laat zich helemaal niet afstemmen en warmt onherroepelijk verder op zolang we blijven uitstoten. Met sterk stijgende kosten en menselijke miserie tot gevolg.

Wanneer we echter onze economie en de samenleving snel en op grote schaal helpen te vergroenen en verduurzamen, dan maken we beide weerbaarder en klaar voor een betere toekomst.

Fiscale hervorming: trager dan de klimaatcrisis toelaat

Een pijnpunt is de afbouw van fossiele subsidies. Jarenlang werd er gesproken over de miljardensteun die nog steeds naar fossiele brandstoffen vloeit, ondanks de klimaatdoelstellingen van het land.

Het regeerakkoord erkent het probleem, maar de voorgestelde maatregelen zijn symbolisch en traag. Zonder een stevige prikkel om investeringen in duurzame energie te versnellen, blijft België achter in de energietransitie en halen we de Europese doelstellingen niet.

De behoefte aan een grondige fiscale hervorming gaat al even mee. Een lastenverlaging op arbeid en een verschuiving naar vervuilende activiteiten, betekent dat belastingen gebruikt worden waar ze voor dienen, namelijk stimuleren van praktijken die goed zijn voor het algemeen belang en ontmoedigen van schadelijke praktijken die we niet willen. Dat heeft grote voordelen voor de samenleving én voor burgers.

Zo zijn de prikkels om te elektrificeren, decarboniseren en minder vervuilende producten te kopen veel groter waardoor klimaat- en milieudoelstellingen met sprongen dichterbij komen. Onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen daalt waardoor we veel besparen en prijzen minder stijgen.

Er zijn grote terugverdieneffecten voor de gezondheidszorg door de dalende luchtvervuiling. We halen met de vingers in de neus de Europese verplichtingen en ontlopen dus honderden miljoenen aan boetes.

Ook de burger profiteert: werknemers houden meer over van hun loon en kunnen bovendien extra besparen door hun gedrag aan te passen. Geld dat ze kunnen investeren in decarbonisering van hun vervoers- en woonbehoeften zodat ze onafhankelijker worden voor prijsschokken op de markt. Je zou het een vorm van financiële emancipatie kunnen noemen. Een regering die dat teweegbrengt, die scoort bij de volgende verkiezingen.

Bij de volgende klimaatramp: redt u zelf

Wat betreft het bredere klimaatbeleid laat de nieuwe regering opnieuw zien dat ze ambitie mist. Er worden doelstellingen herhaald die grotendeels aansluiten bij bestaande Europese verplichtingen, maar zonder een duidelijk pad om die te halen.

Het lijkt er sterk op dat de regering opnieuw kiest voor een aanpak van kleine, geleidelijke verbeteringen in plaats van de fundamentele koerswijziging die nodig is.

Daarnaast wordt klimaatadaptatie in het regeerakkoord slechts benaderd vanuit crisisbeheersing, zonder aandacht voor preventieve maatregelen. Nochtans lopen we grote risico’s om getroffen te worden door klimaatextremen zoals die de vallei van de Vesder trof in juli 2021.

De verzekeringssector waarschuwde onlangs dat van de kosten van een waterbom boven Vlaanderen, 6,5 miljard vandaag niet verzekerd is. In die wetenschap is de afwezigheid van natuurherstel in het regeerakkoord en zelfs maar een vermelding van de natuurherstelwet schrijnend, terwijl natuurgebaseerde oplossingen net essentieel zijn om ons land weerbaarder te maken tegen droogte, overstromingen en hittegolven.

Opening naar betere coördinatie

Wat wel in het regeerakkoord staat, is de expliciete wil om Europese engagementen te respecteren en de intentie om interfederale akkoorden te sluiten “die elke betrokken overheid responsabiliseert en aan de Europese engagementen een antwoord biedt”.

Dat is goed nieuws. Want drie afspiegelingsregeringen, waarin dezelfde partijen aan de knoppen zitten, betekent dat de kaarten goed liggen om gecoördineerde plannen te maken, over verdeling van middelen en implementatie van echte acties op het terrein. Zodat eindelijk ons land ook met één stem kan spreken in Europa, en in plaats van elkaar vliegen af te vangen, vooruitgang kan boeken.

Dit regeerakkoord laat veel te wensen over. Hoewel er enkele positieve elementen in te vinden zijn, blijven de noodzakelijke hervormingen op fiscaal en klimaatvlak uit.

De keuzes die nu niet worden gemaakt, zullen later des te pijnlijker worden. In plaats van echte hervormingen door te voeren, kiest de regering voor een beleid van voor zich uitschuiven. Maar de tijd om te talmen is meer dan op.

Koen Stuyck

Lees verder (inhoud februari 2025)