We vinden een weg ...
De Zwitserse schrijver Friedrich Dürrenmatt (1921-1990) werd in 1990 gevraagd om een ‘laudatio’ te schrijven ter ere van Sovjet-leider Michail Gorbatsjov die mee aan de basis lag van de val van de Muur. Gorbatsjov kreeg daarvoor – naast de Nobelprijs – ook de Otto-Hahn-Vredesmedaille.
Wie echt wil, kan zich op dit ogenblik goed over Duitsland informeren via kranten, tijdschriften en tv. Bij ons is Jan Leyers een jaar lang voor de VRT ‘bij de Duitsers’ geweest om poolshoogte te nemen. De Duitse situatie is zeer complex en de oostkant heeft een andere kijk op de werkelijkheid dan de westkant. Maar dat is al 75 jaar zo. De val van de Muur in 1989 heeft die verschillende visies nog steeds niet samengebracht.
Navid Kermani is voor mij geen onbekende schrijver. Ik ontmoette hem – fictief – voor het eerst in zijn boek ‘Ungläubiges Staunen, über das Christentum’, vertaald als ‘Goddelijke kunst’. Daarin vertelt hij in een hoofdstuk uitgebreid over zijn ontmoeting met Paolo D’all Oglio in Mar Musa. Nadien ontmoette ik in Cori (Italië) een compagnon de route van Paolo, zuster Frederike, die bevriend is met Navid Kermani en vol lof en respect over hem sprak. Zelf leerde ik Paolo (indirect) kennen door Barabara Mertens, met wie ik samen het ‘testament’ van Paolo, ‘Amoureux de l’Islam, croyant en Jésus’ vertaalde. Er is dus een merkwaardig spoor, een lijntje: Paolo, Navid, Frederike, Barbara, en mezelf.
Migranten kunnen de ‘gamechanger’ worden bij de Bondsdagverkiezingen van 2025. Het is bizar. Migranten in Duitsland zouden beslissend kunnen worden voor de Bondsdagverkiezingen door voor de partij te kiezen die hen het meest veracht, de AfD. Sociologe Naika Foroutan, waarover we in een vorige nieuwsbrief berichtten, waarschuwt in een artikel in Die Zeit van 7 maart.
Het is niet overdreven te stellen dat Duitsland in rep en roer staat. Er is veel aan de gang. Wat houdt het land nog samen? Hoe moet het verder met de slabakkende economie? Waar is het de AfD (de partij Alternative für Deutschland) en Die Neue Rechte (Nieuw Rechts) vandaag om te doen? Waar staan en waar gaan ze voor? Kunnen de moedige betogingen van vele honderdduizenden mensen dit nog een halt toeroepen? In elk geval zijn er veel meer hoopvolle reacties tegen extreemrechts dan in Nederland en Vlaanderen.
Twee jaar na de overval van Rusland op Oekraïne wijst het Duitse Bundeamt für Migration und Flüchtlinge (BAMF) nog steeds gevluchte Russische dienstweigeraars (zowel mannen als vrouwen) af en verplicht ze naar Rusland terug te keren. De Duitse middenveldorganisaties Connection e.V. en Pro Asyl zijn gealarmeerd door de motivering van het BAMF, dat het risico voor de Russische dienstweigeraars negeert om in een oorlog die in strijd is met het volkenrecht, te worden gerekruteerd.
A statement, adopted by the general assembly of the Ukrainian Pacifist Movement on Saturday 24 February 2024.
In de voorbije weken zijn 300.000 mensen in verschillende steden in Duitsland de straat op gegaan om te demonstreren tegen extreemrechtse groepen. Onder meer bondskanselier Olav Scholz (SPD) en ministers Baerbock en Schüle waren aanwezig bij een demonstratie in Potsdam. Burgemeester Schubert had opgeroepen tot die demonstratie nadat bekend werd dat er in zijn stad vorig najaar een extreemrechtse samenkomst had plaats gevonden, waarbij er gesproken was over massadeportaties als de AfD (Alternative für Deutschland) aan de macht zou komen.
Hartmut Rosa (°1965) is een Duitse socioloog die in 2016 met Leven in tijden van versnelling. Een pleidooi voor resonantie een kritische visie op onze samenleving publiceerde, samen met een voorstel tot oplossing. Een verdere uitwerking volgde in het eveneens vertaalde Onbeschikbaarheid (2018). Wie vlot toegang wil krijgen tot zijn ideeën, vindt in Democratie vraagt om religie een korte, krachtige samenvatting.
Natalie Amiri (1978) is een Duits-Iraanse journaliste en leidde de ARD-studio in Teheran van 2015 tot 2020. In 2021 schreef ze de bestseller ‘Zwischen den Welten, von Macht und Ohnmacht im Iran’.
Op woensdag 18 oktober verscheen van haar een artikel in de Süddeutsche Zeitung waarin ze onder de titel Hamas ist nicht allein haar visie over de rol van Iran in de huidige crisis tussen Palestina en Israël te kennen gaf. We parafraseren Amiri’s analyse, die toch wel een noodzakelijke achtergrondcontext bezorgt om het huidige geopolitieke kluwen vollediger te kunnen plaatsen.
Zoals elke intellectueel kreeg ik de voorbije jaren af en toe de vraag of de jaren dertig terug zijn. De studie van Dirk Verhofstadt geeft een goed onderbouwd antwoord dat al uit de titel blijkt: het gevaar van extreemrechts. Hitler en zijn NSDAP-partij kwamen democratisch aan de macht, met de hulp van gevestigde politici die hem een meerderheid bezorgden in de overtuiging dat een regeringsdeelname zijn partij de das zou omdoen. Net het omgekeerde gebeurde: op korte tijd wrong Hitler de democratie en haar vertegenwoordigers vakkundig de nek om.
Toeval bestaat niet. Dit jaar (2022) schreef ik het essay voor de Nederlandse maand van de filosofie, met als thema en titel Intieme vreemden. De centrale lijn van het essay handelt over de spanning tussen autonomie en verbondenheid. Wij worden heen en weer geslingerd tussen het zo dicht mogelijk bij de ander willen zijn, zelfs het willen verdwijnen in de groep, en het apart willen staan, los van de ander en zeker weg van de massa.
Oorlogen hebben we vorige eeuw ook meegemaakt. Ze waren verschrikkelijk en blijven nog steeds nawerken. Voelden mensen dat aankomen? En hoe reageerden zij die op tijd de bui zagen hangen? Bij het grasduinen in de literatuur kwamen we nog eens Bertolt Brecht (1898-1956) tegen.
