Redactioneel 22: “Wat is er met de mens gebeurd?”
Wat gebeurt er toch met de mens en zijn relatie tot de werkelijkheid? Meer dan ooit blijkt alles met alles samen te hangen, maar ‘de’ mens vergeet vaak dat hij aan dat ‘alles’ deel heeft en er zelf ook deel van is.
Daarover getuigt ook antropologe Stella Nyanchama Okemwa. In een lang en diepgaand gesprek vertelt ze hoe vertekend het ‘zicht’ op onze werkelijkheid is geworden, maar ook hoe het zich kan wijzigen. Ze onderzoekt hoe er met de factor ‘kennis’ is omgegaan in de voorbije eeuwen en hoe het komt dat bepaalde dimensies van ons bestaan er niet meer in kunnen worden ondergebracht.
Welke plaats is er nog voor symbolisch bewustzijn? Hoe kan een cultuur toch ruimte scheppen voor wat niet meteen utilitair is, voor wat onzichtbaar is en op ons inwerkt? Hoe verbinden we verleden, heden en toekomst? Haar terugblik op haar leven en werk biedt ook een sleutel om anders naar de werkelijkheid te kijken.
Deze nieuwsbrief biedt vanuit verschillende invalshoeken heel wat ideeën, feiten en uitspraken die kunnen beklijven.
Ramsey Nasr, die aan het eind van zijn boek ‘De Fundamenten’ oproept: “Wij moeten handelen, in het volle besef dat elk keerpunt zowel een moment is als een plek: een goed moment om stil te staan, een rampzalige plek om af te wachten”.
Of de zin van Ching Lin Pang in haar artikel over Chinezenhaat: “Elkaar bespotten op microvlak, of op geopolitiek vlak met elkaar wedijveren met als bedoeling de uitroeiing van de andere zal de ondergang van ons allen betekenen”.
Of paus Franciscus in ‘Fratelli Tutti’: “Niemand is nutteloos, niemand is overbodig. Dit impliceert ook dat mensen en groepen aan de rand betrokken worden. Want zij hebben een ander perspectief, zij zien aspecten van de werkelijkheid die onzichtbaar geworden zijn voor de machtscentra waar de doorslaggevende beslissingen genomen worden”.
Vermoedelijk ook vanwege dat ander perspectief zeggen moslims “Welkom ramadan”. Ramadan is voor hen geen ‘vasten-sport’, wel een soort van dieet voor lichaam en ziel, schrijft Bahattin Koçak. Het is een tijd van reflectie, van verzoening, het is een daad van solidariteit met wie honger heeft, een dankbare herinnering aan wat je hebt gekregen en een ‘herkansing’ in deze wereld die in rep en roer staat.
In rep en roer. Zoals op dit ogenblik in Brazilië waar 19 miljoen mensen honger lijden en het beleid het coronavirus niet meer onder controle krijgt. Luc Vankrunkelsven spreekt van een ‘biologisch Fukushima’.
Ook de toestand in India is precair en niet alleen vanwege een tweede covid-golf. De inwoners van vijf deelstaten trachten deze maand door verkiezingen democratisch te reageren op het autocratisch optreden van premier Modi, die resoluut gekozen heeft voor een afbouw van de rechtstaat… met meer business, maar ook armoede en honger tot gevolg.
Jan Van Criekinge wijst naar de recente gebeurtenissen in Tsjaad (nl. de dood van president Idriss Déby) die pijnlijk aantonen hoezeer Frankrijk betrokken partij is bij de geostrategische ontwikkelingen in de Sahel en daar de eigen (neokoloniale) belangen verdedigt.
Het advies van Ramsey Nasr indachtig, zoeken we naar hints om in deze transitie- en crisistijd te handelen. Zo formuleert Koen Stuyck (WWF) drie belangrijke uitdagingen voor ons Belgisch voedselpatroon en aanbevelingen om onze ecologische voetafdruk te reduceren.
Voor het eerst ook verstrekken de Boerenbond, Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu, Netwerk Architecten Vlaanderen en de Vlaamse Vereniging voor Ruimte en Planning een gezamenlijk advies in verband met de ‘bouwshift’ die in ons land ‘muurvast zit’ en daardoor riskeert niet te gebeuren. We zullen dan nog meer tv-programma’s kunnen maken over ‘moedige’ Vlamingen die vertrekken of huizen kopen in Wallonië.
Aansluitend bij het interview met Nyanchama heb ik nog eens het kleine boekje van professor Han Fortmann uit 1971 ter hand genomen: ‘Wat is er met de mens gebeurd? Over de taak van een vergelijkende cultuurpsychologie’. Het was een herdruk van zijn inaugurale rede in 1959. Zijn verrassende slotzin was: “Er is een verarming van relaties, geen verinnerlijking”.
Het centrale probleem in onze cultuur, zo stelt hij, is “het schuil gaan der gevoelens. Gevoelens zijn geen toestanden in mij. Zij zijn wijzen van zich tot de wereld verhouden, dingen en mensen ondergaan (pathein), ervaren wat van hen uitgaat: verlokking, bedreiging, vertedering, beweging tot erbarming, verwondering, afschuw, ontzag. Wie deze kwaliteiten der dingen… tot zijn eigen maaksel, tot projectie verklaart, verliest niet alleen het primaire contact met de wereld, hij denatureert ook zijn gevoelens. Hij schrijft alleen aan zichzelf toe, wat slechts kan bestaan in communicatie met de wereld… In feite leidt het ertoe dat men zijn eigen gevoelens on-zin, zinloos gaat vinden. De zin, die de dingen eraan moesten geven, is nietig verklaard”.
Genoeg stof tot nadenken én tot actie voor één maand.
Het redactieteam,
Marc Colpaert
Jan Van Criekinge
Luc Vankrunkelsven
Pascal Blancquaert
Joël Ndombe
Liana Tolonge Tshatshi
Koen Stuyck
