Het algemeen belang is geen optelsom van particuliere belangen
De burgercoöperatie Ecopower is zeker tot eind 2022 gestopt met het aannemen van nieuwe klanten. In tegenstelling tot vele andere leveranciers van energiecontracten op de markt vandaag, die geteisterd wordt door exploderende prijzen, lopen er geen klanten gillend weg, wanhopig op zoek naar een goedkoper contract. Integendeel, bij de vermelde coöperatie spreken ze over een lawine aan nieuwe contractaanvragen.
De reden voor die grote belangstelling is eenvoudig: Ecopower hanteert consequent lagere en stabielere prijzen. Ze kan dat doen omdat ze al haar energie zelf maakt met eigen windmolens en ze de aangroei van het aantal coöperanten/klanten hand in hand laat gaan met de groei van haar productiepark.
Haar missie is ook niet zoveel mogelijk winst te maken, maar veeleer te zorgen voor een stabiele en betaalbare toegang tot duurzame energie voor haar coöperanten. Op de energiemarkt wordt de prijs doorgaans bepaald door de hoogste aanbieder en dat waren de voorbije maanden de gasboeren – bij wie de prijzen uit de pan swingen door de geopolitieke en economische context.
Maar voorlopig is Ecopower dus gestopt met nieuwe klanten aan te nemen omdat ze, in lijn met haar zelfverklaarde missie, geen energie wil inkopen bij andere leveranciers en niet afhankelijk wil worden van de hoge marktprijzen. Dat kan alleen als ze zelf windmolens blijft bijzetten. En daar wringt het schoentje.
Bijzetten van nieuwe windmolens is in Vlaanderen haast onmogelijk geworden. In deze drukbevolkte regio met haar erbarmelijke ruimtelijke ordening waar twee naoorlogse generaties Vlamingen is ingepompt dat een alleenstaand huis met een grote tuin op het platteland het hoogste goed is… En dat niets belangrijker is om te verdedigen dan dat privé-eigendom, met alle middelen die de wet ter beschikking stelt.
Bovendien gaat het niet alleen om de strikte perimeter van het perceel, neen, het gaat ook over het omliggende panorama rond het perceel, dat tenslotte ‘mee aangekocht werd tijdens de aankoop of de overerving van het eigendom’.
Bij voorkeur blijft dat panorama onveranderlijk of hoogstens treedt er een verbetering op, bijvoorbeeld door de inplanting van een iets grotere villa die de buurt een hogere standing kan verlenen. Dat daarmee de publieke ruimte grotendeels voor de bijl gaat, is een bijkomstigheid waar we moeilijk nog aandacht aan kunnen schenken omdat we uitsluitend vanuit het perspectief van het privé-eigendom naar de wereld kijken en we overigens de kosten van de levensstijl die dat perspectief met zich meebrengen steevast externaliseren.
Het gaat dan bijvoorbeeld over nutsvoorzieningen die tot aan de voordeur van deze afgelegen woningen moeten worden getrokken – in sommige gevallen duurt het jaren eer de riolering, veruit de duurste dienst, kan worden aangesloten, en wordt het afvalwater gewoon geloosd in de lokale beek of rivier.
En dan gaat het nog niet over de kwestie van de mobiliteit, want al die mensen moeten ook gaan werken, hun kinderen naar school brengen en boodschappen doen, waarvoor ze een of meerdere auto’s nodig hebben.
Aan de basis van die catastrofale ruimtelijke ordening en die kolonisering van het natuurlijk kapitaal van ons land ligt onder meer de politiek van de toenmalig oppermachtige CVP die mensen weg wilde houden uit de steden, waar ze vatbaar waren voor het discours van goddeloze socialisten of liberalen.
In de dorpen en kleine gemeenten onder de kerktoren, langs de steenwegen of in nieuwe verkavelingen konden brave burgers leven op mensenmaat en veilig onder de vleugels van de christelijke zuil. Burgemeesters deden enthousiast mee aan de verkavelingsdrift en het smossen met ruimte kende decennia aan een stuk zijns gelijke niet in Europa.
Nu de Vlaamse regering eindelijk de knoop heeft doorgehakt en een bouwshift heeft gedecreteerd tegen 2040, wat vanzelfsprekend veel te laat is, tekent zich een grote versnelling af in bouwprojecten omdat mensen hun onbebouwde percelen nog willen innemen voor het niet meer kan. De spreekwoordelijke baksteen in de maag is daar niet zomaar gekomen.
Daar komt bij dat er helemaal niet meer werd nagedacht of het landschap wel geschikt was voor het bouwen van woningen, KMO-parken of andere harde infrastructuur. Van de vele waterrijke gebieden die Vlaanderen rijk was, zijn er talloze droog gepompt en nog steeds wordt er driftig gebouwd in overstromingsgebieden. Uit een recente studie die Vlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken, Lydia Peeters (Open VLD), liet uitvoeren, blijkt dan ook dat een waterbom zoals die vorig jaar boven Wallonië uit de lucht is gevallen, in Vlaanderen minstens voor 8 miljard euro schade zou aanrichten.
Terug naar Ecopower. Ze slaagt er niet in nieuwe windmolens geplaatst te krijgen omdat overal in Vlaanderen mensen procedures aanspannen tegen deze projecten. Nog een groter probleem stelt zich nu met de zogenaamde Ventilus-hoogspanningslijn. Die moet een essentiële schakel worden om de windenergie die in de Noordzee wordt geproduceerd door Belgische, Nederlandse en Deense windparken naar het binnenland te brengen en verder naar de buurlanden.
We hebben die verbinding nodig om de broodnodige transitie in ons land te realiseren. Helaas komen ook hier plattelandsbewoners in het verweer met hun burgemeesters, ook al loopt het geplande traject grotendeels naast een snelweg.
Aan de grondslag van al dit burgerprotest en de weifelpolitiek van generaties politici ligt een visie die het algemeen belang louter ziet als de optelling van alle particuliere belangen. In die visie bestaat de rol van de staat uit het in balans houden van conflicterende private belangen en bovenal het doen respecteren van privé-eigendommen, te allen prijze.
Dat resulteert er uiteindelijk in dat het algemeen belang uit beeld verdwijnt, net zoals het belang van toekomstige generaties die zich niet kunnen verdedigen.
Toch bulkt Vlaanderen ook van de bewonersgroepen die hun energie belangeloos steken in positieve projecten zoals ondersteuning van vluchtelingen, aanleggen van een publiek voedselbos, herstellen van een natuurgebied. Er zijn ook coöperaties die ontstaan, bijvoorbeeld met elektrische autodeelsystemen en uitleendiensten van werkmaterialen enz. Allemaal projecten die een meerwaarde voor het algemeen belang met zich meebrengen.
Welke visie zal de overhand krijgen de komende jaren? Het valt te hopen de laatste. Al zou het helpen dat de politiek stopt met feiten achterna te hollen en de status-quo te bestendigen. Ze zou er ook voor kunnen kiezen de handdoek op te nemen en het draagvlak, dat ze nodig acht om de maatregelen die moeten genomen worden, zelf te creëren.
Koen Stuyck
