Bij de dood van Aimé Césaire, dichter en boegbeeld in de antikoloniale strijd
Bij de dood van Aimé Césaire, dichter en boegbeeld in de antikoloniale strijd
Enkele bedenkingen bij de dood van Aimé Césaire (1913-2008), dichter en boegbeeld in de antikoloniale strijd. Op donderdag 17 april 2008 overleed dichter Aimé Césaire op 94-jarige leeftijd in het universitaire ziekenhuis van Fort-de-France, de hoofdstad van het Frans-Caribische overzeese departement (DOM) Martinique.
In onze media werd aan zijn overlijden nauwelijks enige aandacht besteed, hoewel Aimé Césaire (1913-2008) behalve een belangrijke dichter ook één van de boegbeelden was van de antikoloniale strijd in de cultuurfilosofische négritudebeweging, die veel invloed had in Afrika en de zwarte gemeenschappen van de Nieuwe Wereld.
Samen met zijn vrienden dichters Léopold Senghor (de latere president van Senegal) en Léon-Gontran Damas (Frans-Guyana) werd hij de promotor van de zwarte culturele identiteit in een tijd dat het stereotype denken over de ‘inferieure’ zwarte nog gemeengoed was.
Hij omschreef de stroming als “durven uitkomen voor de zwarte identiteit en er ook trots op zijn”. Via zijn gedichten en zijn politieke activiteiten streed Césaire zijn leven lang tegen het kolonialisme, de economische uitbuiting en het racisme.
Ook Frantz Fanon (geboren op 20 juli 1925 in een relatief welvarend en raciaal gemengd gezin in Fort-de-France) liep school aan het prestigieuze Lycée Schoelcher van zijn geboortestad, waar hij onder anderen Césaire als leraar en vriend had. Fanon kon naar verluidt hele passages uit het werk van Césaire reciteren, maar verwierp wel diens concept van négritude als een ‘zwarte luchtspiegeling’.
Césaire was ook politicus, aanvankelijk voor de Franse communistische partij (PCF), maar vanaf 1956 met zijn eigen Parti progressiste martiniquais (PPM) die meer autonomie voor Martinique voorstond.
Gedurende een halve eeuw was hij de populaire burgemeester van Fort-de-France en was hij ook een tijdlang parlementslid voor Martinique in de Franse Assemblée Nationale.
In Frankrijk kreeg Césaire een staatsbegrafenis en zelfs toenmalig president Nicolas Sarkozy was aanwezig in het grote voetbalstadion van Fort-de-France.
Hij zei dat “de Franse natie rouwt om het wegvallen van een vrije en onafhankelijke geest”.
Césaire was nochtans niet bepaald een aanhanger van de [in april 2012] uittredende Franse president en weigerde in 2005 nog een ontmoeting met de toenmalige minister van Binnenlandse Zaken Sarkozy. Hij verweet zijn partij, de UMP, voorstander te zijn van een wet waarin leraren werd gevraagd de positieve rol van Frankrijk in de kolonisatie te erkennen.
Menselijke waardigheid en mensenrechten zijn constanten in zijn literair werk. Hij schreef onder meer de Tragedie van koning Christophe, het gedicht Notitieboek van de terugkeer naar mijn geboorteland en bewerkte The Tempest van Shakespeare voor het zwarte theater.
Jan Van Criekinge
Dit artikel verscheen op 26 april 2012 op de nieuwswebsite DeWereldMorgen.be
https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2012/04/26/vier-jaar-na-de-dood-van-aime-cesaire-dichter-en-boegbeeld-antikoloniale-strijd/
Meer weten over Aimé Césaire: https://fr.wikipedia.org/wiki/Aim%C3%A9_C%C3%A9saire
Veertien jaar na zijn dood zijn er in Frankrijk talrijke straten, pleinen, scholen en culturele centra naar hem vernoemd. Onlangs opende zelfs een nieuw metrostation ‘Aimé Césaire’ in Parijs. Een merkwaardig verschil met de nog altijd wat gecrispeerde manier waarop in België bijvoorbeeld wordt omgegaan met de herdenking van Patrice Lumumba (1925-1961).
Aimé Césaire (métro de Paris)
Aimé Césaire est une station de la ligne 12 du métro de Paris. Avec Mairie d’Aubervilliers, elle est l’une des deux plus récentes stations du métro parisien après avoir été mise en service le 31 mai 2022: https://fr.wikipedia.org/wiki/Aim%C3%A9_C%C3%A9saire_(m%C3%A9tro_de_Paris)
Essays door Aimé Césaire
Esclavage et colonisation, Paris, Presses Universitaires de France, 1948, heruitgegeven als: Victor Schoelcher et l’abolition de l’esclavage, Lectoure, Editions Le Capucin, 2004.
Discours sur le colonialisme, Paris, éditions Réclames, 1950 ; éditions Présence Africaine, 1955. Nieuwe Nederlandse vertaling: Over het kolonialisme, vertaald door Grâce Ndjako, uitgeverij De Geus, Amsterdam, 2022, ISBN 9789044546477
Discours sur la négritude, 1987.
Lees verder (inhoud juni 2022)
