Lombada
Het was geen dag om als ‘ambassadeur’ van de Grootouders voor het Klimaat trots op te zijn. Na twee dagen Recife met een debatavond in een stadscentrum van MST, de beweging van landloze boeren, reis ik met een vliegtuig via Fortaleza naar Belo Horizonte. Duizend kilometer met een bus zie ik wel zitten, maar 2 à 3000 km is me wat te veel.
In de luchthaven van Belo Horizonte komt een chauffeur van het Instituto Federal van Zuidoost Minas Gerais me ophalen. Ik durf niet te schrijven hoeveel kilometer hij voor mij op de teller heeft. Ik voelde me als een koning of een premier met een chauffeur.
Het is toch wel een vreemde situatie: president Bolsonaro vindt universiteiten en institutos federais maar broeihaarden van links verzet. Daarom stroomt er al jaren minder geld naar het onderwijs, maar de chauffeurs blijven in dienst en moeten nog van hot naar her rijden.
Elektronisch alternatief?
Rond Belo Horizonte staan we lang in de file. Vrachtwagens rijden het land voortdurend af en aan. Auto’s doen allerlei pogingen om vooruit te komen. Een vergelijking met de ringweg rond Brussel of Antwerpen is vlug gemaakt, met één groot verschil: honderden moto’s slalommen tussen de vrachtwagens en auto’s. Ongevallen verzekerd.
Als we het binnenland rond Rio Pomba naderen, nemen ook de lombada’s toe. Een ‘lombada’ heeft niets met de populaire dans ‘lambada’ van de jaren tachtig te maken, al is het voor de chauffeurs wel wat dansen. Een lombada is een bermpje dat op de weg is aangelegd. Je hebt er officiële die door de overheid zijn aangelegd en informele, door plaatselijke bewoners op- en aangelegd.
Meestal wordt een lombada lang van tevoren aangekondigd. Het verkeer begint dan te vertragen om de as van het voertuig niet te breken. Na de lombada wordt meestal snel weer gas gegeven. Bij de vrachtwagens vliegt dan een zwarte roetwolk in het rond. Je kan je afvragen of dat voor de plaatselijke bevolking, die de lombada’s wil, wel zo gezond is. Dat is de gezondheidskwestie op korte termijn.
Gezondheid op lange termijn is de klimaatverandering. Bij het snel optrekken van een auto wordt extra benzine of diesel verbrand. Wat je wel ziet opkomen, zijn de radars: elektronische lombada’s. Het verkeer vertraagt dan ook om geen boete te krijgen, maar er moet minder geremd en weer opnieuw gas gegeven worden. Laat dit stukje een pleidooi zijn voor deze elektronische oplossing…
Biodiesel en ethanol?
Brazilië is sinds de jaren 1970 het land van ethanol uit suikerriet en sinds 2005 van biodiesel uit soja. De boeren antwoorden me hier telkens dat ze soja telen voor het veevoer van Europa en China. Biodiesel, 540 liter per hectare, is maar een bijproduct. Van één hectare suikerriet kan 6000 liter ethanol gemaakt worden.
Toch ben ik verre van een propagandist van ethanol uit suikerriet. Het gaat om groene woestijnen van suikerriet, dat bovendien in handen is van een kleine elite. Kleine boeren hebben meestal ook wel een hoekje suikerriet staan, zoals vroeger in onze streken de boeren een kemphoekje hadden.
Er zijn indertijd in Brazilië voorstellen geweest om boeren op kleinschalige wijze ethanol te laten maken als brandstof voor hun eigen tractor en auto, zoals in Europa boeren dat met hun eigen koolzaad zouden kunnen doen. Door de suikerrietlobby zijn die kleinschalige initiatieven echter nooit van de grond gekomen.
De vraag is of de biodieselfabrieken zullen kunnen blijven draaien, nu de oorlog in Oekraïne de markt van zonnebloemolie verstoord heeft. Er is wereldwijd meer vraag naar palm- en sojaolie voor het gebruik in de keuken en in frietfabrieken, waar België zo trots op is.
Tijdens de eerste ontmoeting met studenten en professoren in Rio Pomba ontwikkelt zich een interessant gesprek over de hoognodige energietransitie.
Energie uit soja, mais en suikerriet wordt niet als de weg van de toekomst gezien. Wat met de tarwe in Europa? Twee derde gaat naar veevoeding en van de resterende 33 procent gaat nog eens 3 procent naar ethanol.
Als er oorlog komt tussen de motor en de maag, wie gaat dan winnen?
Luc Vankrunkelsven
Rio Pomba, 18 mei 2022
Lees verder (inhoud september 2022
