Een nieuwe klimaattop zet het Belgische (en Vlaamse) klimaatbeleid op scherp

We staan op de drempel van een nieuwe VN-klimaattop (COP28), de 28ste al en deze keer, oh ironie, in Dubai, in de Verenigde Arabische Emiraten, één van de grootste olieproducerende landen. Een autocratische staat bovendien, die het niet al te nauw neemt met de mensenrechten. En toch is dat geen reden om de top links te laten liggen, schrijft Koen Stuyck, die binnenkort zelf naar Dubai vertrekt.

Er ligt immers veel werk op de plank van de internationale gemeenschap: de klimaatplannen die landen hebben ingediend, zijn voorlopig ruim onvoldoende om de doelstelling van het akkoord van Parijs (uit 2015), namelijk het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5 graad Celsius, te bereiken.

Er moeten afspraken gemaakt worden rond de financiering van maatregelen om niet-geïndustrialiseerde landen te beschermen tegen de schade die veroorzaakt wordt door de klimaatcrisis, enzovoort. Criticasters van het door de VN geleide overleg blijven meestal het antwoord schuldig op de vraag wat volgens hen dan wel het alternatief is.

De top in Dubai is ook voor ons land belangrijk. Al was het maar als gelegenheid om nog eens een stand van zaken te geven over waar we staan met onze klimaatdoelstellingen.

Volgens de Europese afspraken in het kader van de Green Deal moet ons land tegen 2030 zijn uitstoot van broeikasgassen met 47 procent verminderen. België moet ook een Nationaal Klimaat- en Energieplan voorleggen waarin het uitlegt hoe het dat doel wil bereiken. Het gaat om een tweede versie, want de eerste versie werd verworpen wegens ‘totaal onvoldoende’.

België is een federaal land en dat betekent dat de regio’s met elkaar moeten overeenkomen wie welk percentage voor zijn rekening neemt. En daar wringt het schoentje. Aan Vlaamse kant wil de N-VA met Vlaams bevoegd minister Zuhal Demir niet meer dan 40 procent verminderen.

Laatdunkende opmerkingen

Minister Demir zit meestal niet verlegen om een laatdunkende opmerking over de Europese Green Deal. Ze denkt wellicht dat het goed staat bij haar kiezers om zich af te zetten tegen alles wat in de EU beslist wordt. Daarbij negeert ze een aantal niet onbelangrijke zaken: het gaat om klimaatbeleid waar België mee heeft in ingestemd.

Lidstaten die de doelstellingen niet halen, gaan hoge boetes moeten betalen. Voor ons land zal dat gaan om boetes tot 3,8 miljard euro. En het belangrijkste: het gaat om investeringen in de toekomst die de enorme kosten van de klimaatcrisis zullen beperken en onze samenleving en economie weerbaarder zullen maken.

Ook verwijt de Vlaamse minister het federale niveau en Wallonië dat ze niet realistisch zijn en klopt zij zich graag op de borst dat zij wél concrete maatregelen neemt.

Helaas is er echter niet veel beleid om hoog van de toren te blazen. Zo zegt de minister dat er nog nooit zoveel zonnepanelen werden geïnstalleerd. Helaas klopt dat niet. In 2022 werd er nog steeds 210 MW minder bijgeplaatst dan topjaar 2011 (874 MW). Dat het in 2022 (663 MW) veel harder ging dan het magere jaar 2021 (slechts 380 MW) had vooral te maken met de energiecrisis die mensen aanzette om op zoek te gaan naar oplossingen voor hun dure energierekening.

Verder zegt minister Demir graag dat ze de eerste minister van Klimaat is in heel Europa die een renovatieverplichting invoerde. Alle woningen en appartementen die vanaf 2023 zijn aangekocht met label E of F, moeten nu verplicht gerenoveerd worden naar de normen van label D of beter, binnen vijf jaar na aankoop.

Helaas is ook dat niet zo indrukwekkend. Ten eerste zijn er slechts enkele landen in de EU wier slechtste EPC-label niet beter is dan ons label D. Een Vlaams EPC-label D (max. 400 kWh/m²/jaar verlies) valt nog ónder het slechtste label in Oostenrijk, Denemarken, Duitsland, Griekenland, Italië, Nederland, Spanje en het VK. En onder het op een na slechtste label in: Frankrijk, Ierland en Portugal. Ten tweede zitten we, na Luxemburg, met het grootste energieverbruik bij alle huishoudens in de EU, we zijn dus bij de allerslechtste leerlingen van de klas. Extra inspanningen om de achterstand in te halen, zijn dus meer dan nodig.

Iets waar N-VA-ministers goed in zijn, is hun argumenten als verwijten te formuleren. Zo beweerde de minister ook dat Vlaanderen de enige regio is met een renovatieplan. Maar zoals elke EU-lidstaat verplicht is een langetermijnrenovatiestrategie op te stellen, moeten ook de regio’s dat doen. Deze van Wallonië is vrij beschikbaar op het internet voor de minister om na te lezen.

Klap op de vuurpijl, dixit minister Demir: “Vlaanderen is de enige regio die haar energiebesparingsdoelen haalt”. Het is onduidelijk waar ze bij deze stelling op doelt, want uit de officiële cijfers van het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap valt alvast geen daling op te maken sinds 1998…

Wat zou een ambitieus klimaatbeleid dan wel inhouden? Een beleid dat inzet op collectieve energetische renovaties waarbij hele wijken tegelijk worden aangepakt, met voorfinanciering, begeleiding en ontzorging van mensen.

Zowel elektriciteit als warmte moeten collectief verduurzaamd worden, zodat het sneller gaat. Afbouwen van subsidies voor fossiele brandstoffen en alles wat goed is voor het klimaat fiscaal stimuleren. Ervoor zorgen dat ook huurders en mensen die het niet breed hebben, kunnen meeprofiteren van de vele voordelen van hernieuwbare energie.

Het moet gezegd dat minister Demir inzake natuurbehoud een trendbreuk heeft gerealiseerd, na jaren van manifest non-beleid onder CD&V-minister Joke Schauvlieghe. Demir durfde het zelfs aan om de Boerenbond te confronteren met zijn jarenlange politiek om boeren tot intensivering en schaalvergroting aan te zetten, waar hij zelf als grootste agro-industriële speler bij uitstek van profiteerde.

Ook zette ze goede stappen met de Blue Deal, een plan om de decennialang mismeesterde waterhuishouding van Vlaanderen recht te trekken. Dat zal nodig zijn om ons beter te beschermen tegen de extreme weersomstandigheden die we in toenemende mate over ons heen gaan krijgen.

Vooralsnog blijven het te kleine stappen en moet de uitrol veel sneller verlopen. Denk aan de waterellende in de Westhoek van de jongste weken… En bedenk dan dat er vandaag nog steeds volop wordt gebouwd in overstromingsgevoelige gebieden. Elke hydroloog of waterdeskundige zal u vertellen dat dat je reinste waanzin is.

Armoedig mobiliteitsbeleid

Het bredere klimaat-palmares van de Vlaamse regering is ook niet je dat. Met een Open-VLD-minister, Lydia Peeters, die de topvrouw van de openbaarvervoersmaatschappij De Lijn afserveert met een ‘niet zagen en klagen’-verwijt, wanneer die terecht de jarenlange onderfinanciering van het openbaar vervoer aanklaagt…

Voor mensen die nooit het openbaar vervoer nemen en die willen meepraten, trek eens naar Brussel voor een dagje uit en laat u meevoeren in metro, tram of bus van de Brusselse openbare vervoersmaatschappij MIVB. U zal blij verrast zijn door de stiptheid, het comfort en de fijnmazigheid van het netwerk.

Het zal u ook verassen te leren dat er een plan is om de volledige vloot aan bussen tegen 2035 te elektrificeren. Vandaag rijden er in Brussel al 37 elektrische bussen rond (in Antwerpen en Leuven samen 10), en daar komen er in 2025 alvast een 70-tal bij. Die zullen eerst ingezet worden om de meest vervuilende dieselbussen te vervangen en zo de luchtkwaliteit te verbeteren in de lage emissiezone (LEZ).

Na deze ongetwijfeld goede ervaring hebt u alle positiviteit nodig wanneer u zich naar Antwerpen begeeft om daar te proeven van het leven uit de jaren 1970. Vuile tot smerige haltes, afwezige of niet werkende aanduidingen, trams of bussen die te laat of helemaal niet arriveren. Huilen met de pet op, helaas.

In Brussel nemen ook nette dames en heren in maatpak het openbaar vervoer, net zoals alle andere geledingen van de samenleving. Afijn, zoals het een grootstad betaamd. In provinciestad Antwerpen daarentegen, waar de auto nog steeds ruim baan wordt gegund, gaan witteboordwerkers met zijn allen in de auto op de weg achter elkaar staan, ook al moeten ze maar 10 kilometer afleggen naar hun werk. Spijtig voor het klimaat, de openbare gezondheid, de economische kost van de files, de leefbaarheid in de stad, etc.

Misschien wel de meest groteske illustratie van de armoede van het Vlaamse mobiliteitsbeleid kregen we eind september te slikken wanneer de Vlaamse regering een premie van 5000 euro invoerde voor particulieren die een elektrische auto kopen van minder dan 40.000 euro. Nog maar eens een cadeau voor de rijkere middenklasse – typisch een tweede wagen voor gezinnen die het zich kunnen veroorloven.

Wat zou een regering die het meent met een ambitieus en toekomstgericht mobiliteitsbeleid dan wel moeten doen?

Investeren in alternatieven voor persoonlijk gemotoriseerd vervoer natuurlijk. Met stip op één: een performant, betaalbaar en volledig elektrisch openbaar vervoer waarvan de eerste opdracht is: zorgen dat zoveel mogelijk mensen zich op een vlotte en comfortabele manier kunnen verplaatsen, met goedkopere tarieven voor lage inkomensgroepen.

Ten tweede: een volwaardige fietsinfrastructuur, met brede gescheiden fietswegen omringd met groen, laad- en servicepunten voor fietsen, leaseprogramma’s die werknemers massaal op de elektrische fiets krijgen voor hun woon-werkverkeer.

De fietssnelweg F3 verbindt Leuven met Brussel via een afgescheiden fietspad dat voor een groot deel parallel loopt met de spoorlijn (foto: BRUZZ).

Het moet gezegd, met de aanleg van fietsostrades en het wegwerken van zwarte punten wordt er vooruitgang geboekt, maar nog te vaak worden er compromissen gesloten om toch maar fiets en autoverkeer over dezelfde wegen te jagen.

Ten derde: volop inzetten op deelsystemen voor elektrische auto’s, waardoor de nood aan autobezit vermindert en mensen goedkoper en zonder zich in de schulden te steken kunnen beroep doen op een auto wanneer ze die echt nodig hebben.

Resultaat: minder auto’s nodig, want ze worden veel efficiënter gebruikt, wie minder rijdt, spaart geld uit, hoeft geen autoleningen af te betalen, is gezonder, want lijdt minder aan bewegingsarmoede. En onze totale uitstoot daalt aanzienlijk. Niets dan voordelen dus.

Zoals elk jaar kan deze klimaattop een gelegenheid zijn voor ons land om niet voor de laagste gemene deler te gaan, maar boven zichzelf uit te stijgen. De bal ligt nu echter vooral in Vlaanderen. Denk daaraan als u binnen zes maanden weer eens naar het stemhokje trekt.

Koen Stuyck

COP28 – Climate Change Conference https://www.hrw.org/tag/cop28-climate-change-conference

VN: ‘Wereld stevent af op opwarming van 2,5 tot 2,9 graden Celsius’ https://www.knack.be/nieuws/milieu/klimaat/vn-wereld-stevent-af-op-opwarming-van-25-tot-29-graden-celsius/

COP28 à Dubaï : Reem Al Hashimy (Expo City Dubai) : « Personne ne comprend mieux l’Afrique que les Africains » https://www.jeuneafrique.com/1431384/politique/reem-al-hashimy-personne-ne-comprend-mieux-lafrique-que-les-africains/

Elektrische bussen bij de MIVB: naar een 100% groene vloot https://mivbstories.be/elektrische-bussen-bij-de-mivb-naar-een-100-groene-vloot/

https://mivbstories.be/deze-nieuwe-tramlijnen-voeren-jou-in-de-toekomst-door-brussel/

Lees verder (inhoud november 2023)