We vinden een weg ...
De Zwitserse schrijver Friedrich Dürrenmatt (1921-1990) werd in 1990 gevraagd om een ‘laudatio’ te schrijven ter ere van Sovjet-leider Michail Gorbatsjov die mee aan de basis lag van de val van de Muur. Gorbatsjov kreeg daarvoor – naast de Nobelprijs – ook de Otto-Hahn-Vredesmedaille.
Op maandag 29 april was Christine Gruwez te gast bij het CIMIC-café@deZondvloed in Mechelen. Marc Colpaert maakte een samenvatting van deze boeiende lezing over haar boek ‘De wonde, en het recht op kwetsbaarheid’, dat binnenkort ook in Nederlandse vertaling verschijnt.
Wat in Gaza en Israël gebeurt, is catastrofaal. De feiten zijn bekend, de slachtoffers worden geteld, maar de verschrikkelijke onmenselijke ravage gaat verder, in elk geval in één richting. Daarom verplicht het ons om dieper te graven, want belangrijke voor- en naoorlogse Joodse filosofen draaien zich nu toch om in hun graf: Emmanuel Levinas (‘Gij zult niet doden!’), Martin Buber (‘Ich und Du’), Franz Rosenzweig (‘De Ster van de Verlossing’, de weg van de dood naar het leven), de tot het protestants-christendom bekeerde Eugen Rosenstock (‘Het wonder van de taal’, ‘Wanneer volken voor elkaar niet aanspreekbaar zijn, zijn ze in oorlog’). En laten we Hanna Arendt en Elie Wiesel niet vergeten.
Naar aanleiding van hoogoplopende spanningen in Israël in mei 2021 publiceerden we drie artikels. Het loont de moeite om ze opnieuw te lezen nu het hek van de dam is en er een regelrechte oorlog woedt tussen Gaza en Israël. Wat we te horen en te zien krijgen, is hartverscheurend, maakt verdrietig en sprakeloos. De schaduw van zoveel onrecht gedurende 73 jaar waarover Jessika Devlieghere het toen had, heeft ‘de schoonheid van Palestina’ nu wel helemaal onzichtbaar gemaakt.
‘Nieuw Licht’ is een reeks geleid door Coen Simon en Frank Meester. De opzet is eenvoudig en ingenieus: de twee filosofen leggen een hedendaags denker een klassiek werk voor, met de vraag naar de relevantie voor onze tijd. Deze keer gaat het over De eendimensionele mens, geschreven door Herbert Marcuse in 1964.
Toeval bestaat niet. Dit jaar (2022) schreef ik het essay voor de Nederlandse maand van de filosofie, met als thema en titel Intieme vreemden. De centrale lijn van het essay handelt over de spanning tussen autonomie en verbondenheid. Wij worden heen en weer geslingerd tussen het zo dicht mogelijk bij de ander willen zijn, zelfs het willen verdwijnen in de groep, en het apart willen staan, los van de ander en zeker weg van de massa.
“Zwaartekracht is de wet van de aarde. Het is de wet der verwerkelijking, de wet van de last. Mensen die hun gekwetste zijn behoedzaam kunnen dragen veranderen zwaarte in genade”, schrijft Christine Gruwez in een tekst over het denken van Simone Weil.
Vasili Grossman werd in 1905 geboren in de Oekraïense provinciestad Berditsjev. Hij heette eigenlijk Iosif Solomonovitsj Grossman. Zijn ouders behoorden tot de geassimileerde bovenlaag van de Joodse bevolking. Ze waren niet religieus en spraken geen Jiddisch. Iosif werd al snel gerussificeerd tot Vasili.
Peter Venmans behoort tot het uitstervend ras van de romanisten – hij kreeg nog zijn opleiding in de periode voor de op Angelsaksische leest geschoeide mismeestering van onze universiteiten. Zijn kennis als hispanist is een verfrissende uitbreiding op de tunnelvisie die tegenwoordig endemisch is in de academische wereld. Dat hij letterkunde combineerde met filosofie, maakt hem als auteur nog interessanter.
Een tijd terug (ik had toen nog geen boekenblog) las ik Door Spinoza’s lens – ik herinner me nog dat ik het boek twee keer na elkaar gelezen heb, zozeer was ik geboeid door de aanpak van Tinneke Beeckman.
