Wat is geïmporteerde ontbossing?

Wanneer we voor een product betalen, betalen we enkel voor de private kosten die verbonden zijn aan het delven van de grondstoffen of het doen groeien van de gewassen, we betalen voor de meerwaarde die gecreëerd wordt door de verwerker en voor de kosten van de vervoerder, we betalen de marges van de tussenhandelaren.

Waar we echter niet voor betalen, dat zijn de kosten van de ziekteverzekering of de pensioenspaarplannen van de lokale delvers of pachters, want die hebben ze vaak niet. Waar we ook niet voor betalen dat zijn de kosten van de milieuvervuiling bij het ontginnen van delfstoffen of de chemicaliën die over de plantages worden gesproeid en die het oppervlaktewater vergiftigen.

Evenmin betalen we voor het excessieve waterverbruik dat steevast gepaard gaat met de industriële productie van gewassen zoals katoen, soja, of graan. Ook betalen we niet voor de schade veroorzaakt door de bunkerolie die de containerschepen naar onze havens brengen.

Landgrabbing

Iets dat nog het meest over het hoofd gezien wordt, is de omzetting van waardevol natuurgebied, zij het primaire bossen, waterrijke gebieden, savannes of andere gebieden met een rijke biodiversiteit. Zowel bij soja of palmolieplantages is dat vaak een kwestie van speculatie, omdat een nieuw sojaveld of palmolieplantage aanleggen op pas ontbost terrein goedkoper is dan het opnieuw teeltklaar maken van braakliggende terreinen.

Volgens studies is het bestaande areaal nochtans meer dan voldoende om aan de huidige vraag te voldoen. Het element speculatie is wellicht een onderschat fenomeen dat in vele landen ‘landgrabbing’ veroorzaakt, gefinancierd door financiële groepen.

Die laatste spelen enerzijds op het schaarser worden van landbouwgrond ten opzichte van de nog steeds stijgende vraag naar cash crops en anderzijds een toenemend aantal gebieden waarvan de productiviteit daalt vanwege de aanhoudende droogte en beschadigde gronden. Een heel cynisch spel dus, want door toenemende omzetting van natuurgebieden verergert de klimaatverandering net, veranderen weerpatronen en wordt het nog droger.

Sinds het moratorium op boskap in het Amazonewoud, een van de successen van de mondiale milieubeweging, kwam een ander groot natuurgebied in het vizier van de industriële sojamagnaten en speculanten: de Cerrado.

Een savannegebied dat heel erg rijk is aan biodiversiteit, maar dat ook de watertoren van Brazilië wordt genoemd. Er ontspringen namelijk 8 van de 12 grote rivierbekkens die het land rijk is. Die voorzien onder meer de Pantanal, het grootste moerasgebied ter wereld van water, en enkele van de miljoenensteden die Brazilië rijk is.

Netto-uitstoter

Met de komst van de extreemrechtse president Bolsonaro begin 2019 raakt het moratorium in de feiten afgebroken en gaat ook in de Amazone de ontbossing weer erg hard tekeer. Met als gevolg dat wetenschappers recent vaststelden dat sommige delen van de Amazone nu een netto-uitstoter van CO2 zijn geworden in plaats van opnemer.

Natuurgebieden zoals de Cerrado, het Amazonewoud en de Pantanal leveren aanzienlijke ecosysteemdiensten zoals de aanmaak van zuurstof, het vasthouden en zuiveren van zoet water, het vastleggen van CO2, de regulering van het klimaat en de viruscontrole.

Door het afbreken van die natuurlijke pijlers van de regionale en mondiale biocapaciteit brengen we de levenscyclus in gevaar die van de atmosfeer het evenwichtige systeem maakt waarin wij als soort zijn kunnen groeien en alvast in de geïndustrialiseerde landen een niveau van comfort bereikt hebben dat nooit zo groot geweest is in de geschiedenis van de mensheid.

Producten die in grote mate verantwoordelijk zijn voor deze geïmporteerde ontbossing zijn vlees (Argentinië en Brazilië), soja (Brazilië), palmolie (vooral Indonesië), rubber (Zuidoost-Azië en Afrika), koffie (Afrika en Latijns-Amerika) en cacao (vooral Ivoorkust), producten die we dagelijks consumeren. De afnemende biocapaciteit in de wereld maakt dat we onvermijdelijk op de grenzen gaan stoten van wat de aarde ons kan leveren.

Europese wet in de maak

Gelukkig is er een Europese wet in de maak die de import van geïmporteerde ontbossing verbiedt. Dat betekent dat bedrijven verplicht worden om hun toeleveringsketen onder de loep te nemen en te zorgen dat ze enkel nog ontbossingsvrije producten mogen invoeren.

EU-lidstaten zouden dan verplicht worden importeurs te controleren en in geval van overtreding te beboeten. Waarnemers hopen dat zo’n wet een belangrijke schokgolf door de wereld zou sturen. Want een belangrijke markt als Europa kan je als leverancier/producent niet links laten liggen.

Dat de bewuste consument er wakker van ligt, mag blijken uit de openbare raadpleging van de EU over ontbossing via de door NGO’s geleide #Together4Forests-campagne.

In 2020 namen bijna 1,2 miljoen mensen deel om een sterke, ambitieuze wetgeving te eisen om de voetafdruk van de EU op bossen en andere ecosystemen aan te pakken. Nu nog de onbewuste consument.

Koen Stuyck

Lees verder (naar inhoud maart 2022)