In Brazilië moet je nogal eens wat soepelheid aan de dag leggen. Agenda’s veranderen dikwijls. Deze keer vanwege het slechte weer. Vandaag zouden we een bijzonder agroforestrybedrijf van een jongere bezoeken, maar daar het een hevige regendag is, vervalt dat de laatste minuut. Al maar goed, want ik heb hier alleen maar sandalen. Wel jammer, want in september 2019 wilden we het bedrijf al gaan bezoeken. Ook toen lukte het niet.
De laatste activiteit in São Paulo is een bijzondere. Een toespraak voor een geïnteresseerd publiek van daklozen. Midden onder een viaduct van de achtbaanse weg Avenida 23 de Maio, één van de drukste wegen in de miljoenenstad São Paulo, bevindt zich een originele werking gericht op mensen zonder dak boven hun hoofd. Anno 2021 waren er 31.884 daklozen in deze Braziliaanse metropool.
De busreis van Barreiras naar Salvador da Bahia loopt niet erg vlot. Plots stijgt er rook op aan de achterkant van de bus. We moeten onderbreken. Gelukkig zijn de Brazilianen soepel wat uren betreft. We komen met twee uur vertraging aan.
In de voormiddag: een interessant gesprek met studenten en professoren aan de universiteit van deelstaat Bahia; in de namiddag met de geografen van de Federale Universiteit in Salvador.
Drukke dagen met onverwacht een uitstap in het Nationaal Park Veadeiros. Begin mei een rijke ontmoeting met Fundação Mais Cerrado (‘Stichting Meer Cerrado’). Zij nodigden me prompt uit voor een unieke natuurwandeling.
Tien jaar geleden al werd ik met aandrang uitgenodigd om eens naar hét centrum van de permacultuur in Pirenópolis te gaan. Nu is het er eindelijk van gekomen, al ligt het indrukwekkende centrum IPEC door de pandemie al twee jaar stil.
De nachtrit van Pirenópolis naar Barreiras is niet simpel. Wegens de airconditioning is het bijzonder koud in de bus. Slapen is er deze keer niet echt bij. Tegen de ochtend bereiken we Bahia en vóór de stad Luís Eduardo Magalhães wordt de sojaramp weer zichtbaar. Het doet pijn aan de ogen.
Ik reis nu voor de 25ste keer naar Brazilië. Misschien de laatste keer? Wie weet hoe het leven verloopt?
Ik reis vooral per bus, maar voor extreem grote afstanden ook twee keer met een vliegtuig. Kwestie van mijn ecologische voetafdruk in het oog te houden. Heen- en terugreis over de oceaan zijn uiteraard ook per vliegtuig. Een maand meereizen met een sojaschip is mij nog niet gegeven.
In de ‘Oca do Sol’ hangen hier nu tussen de bomen vele spinnenwebben. Onze taak is wereldwijde webben weven. Daarom toch zo’n reis af en toe, want met internet alleen komen we er niet. En ja, het internet heeft al jaren evenveel uitstoot als de vliegtuigen wereldwijd. Niet dat ik het overvloedig gebruik van vliegtuigen ga verdedigen, maar met de vele toepassingen van internet (denk aan Spotify en Netflix) zijn we toch ook ver van huis.
Sinds haar ontstaan anno 1990 is Wervel begaan met het ‘overzeese sojadrama’. Met de zogenaamde ‘Groene Revolutie’ in de jaren 1960 begon de opgang van soja vanuit Santa Maria in de Braziliaanse deelstaat Rio Grande do Sul. Soja was de locomotief van die ‘revolutie’.
—
Een rode draad doorheen vele verhalen is wel de ‘geschiedenis van het veevoer’. Bij wijze van afsluiter geef ik een samenvatting van ideeën.
Wanneer we voor een product betalen, betalen we enkel voor de private kosten die verbonden zijn aan het delven van de grondstoffen of het doen groeien van de gewassen, we betalen voor de meerwaarde die gecreëerd wordt door de verwerker en voor de kosten van de vervoerder, we betalen de marges van de tussenhandelaren.
