De strijd van iemand die niet wil doden

‘Je zult niet doden!’ Een interview met Andrii Anatoliiovych Vyshnevetskyi, een Oekraïense gewetensbezwaarde

Kun je vertellen wat je is overkomen?

Andrii Anatoliiovych Vyshnevetskyi: “Ik werd opgeroepen voor het leger, hoewel ik een pacifist ben en volgens mijn religie geen mens mag doden of ten oorlog trekken. Ik kreeg op straat in Odessa in september een schriftelijk bevel dat ik was opgeroepen. Het leger liet me weten: ‘Als je het bevel negeert, ga je de gevangenis in’.

Ik ging naar het centrum voor rekrutering en sociale ondersteuning van de regio Suworowskij, naar het adres dat in het bevelschrift was opgegeven. Ik wilde immers niet naar de gevangenis. Ik werd geschikt voor legerdienst bevonden.

Daar werd ik gedwongen om een eed af te leggen. Dat wou ik niet, maar daarop zei men dat ik chauffeur zou kunnen worden en dat er in het leger heel wat werk is waarbij men niet hoeft te doden. Ik werd dus opgeleid: militaire opleiding nummer 790. Na de opleiding werd ik naar de regio Donetsk gebracht.

Daar werd me verteld dat ze geen chauffeurs nodig hadden. Ze zegden dat ik schutter moest worden, hoewel ik in het opleidingscentrum nooit een schot gelost had.

Toen ik al in Donetsk was, moest ik op een keer rondrennen op een oefenterrein en er op een schijf schieten. Ik werd er misselijk van en ik heb gezegd dat ik dat niet meer zou doen. Daarna heb ik niet meer met een geweer geschoten. Maar het staat nu voor altijd op mijn militaire pas en als ik het wapen verlies, krijg ik vijf jaar gevangenis, en als ik het bewust zou vernietigen, krijg ik tien jaar.

Ik wil niet en ik kan niet doden. Ik wil leven, ik wil mijn negenjarige dochter opvoeden, haar mijn liefde geven. Ik weet hoe het is om zonder ouders te leven, want ik ben zelf een wees. Ik zou niet willen dat mijn kind zonder vader zou opgroeien als ik in de oorlog zou omkomen of opgepakt worden omdat ik weiger te doden.”

Kan je die gewetensbezwaren toelichten? Ben je lid van een kerk of van een religieuze organisatie?

“Ik ben tegen oorlog en tegen het doden van mensen, ik ben tegen geweld. Als lid van de Oekraïense Pacifistische Beweging heb je een verklaring onderschreven, waarin staat dat oorlog een misdaad is tegen de menselijkheid. Ik wijs elke vorm van oorlog af en zal pogen alle oorzaken van oorlog op te heffen.

Mijn wens is dat er nooit nog oorlog komt, en dat alle mensen in vrede en harmonie kunnen leven. Ik hou van de ‘Verklaring van Onafhankelijkheid van de oorlog’ van Yurii Sheliazhenko: ‘Als uiting van de goede wil van mijn soevereine persoonlijkheid, als resultaat van een vrije en eerlijke onafhankelijke beslissing die berust op het natuurlijk recht van een mens op zelfbeschikking, verklaar ik mijn onafhankelijkheid van de oorlog en zal ik niet vechten’.

Ik begrijp de kerkelijke terminologie niet, ik geloof gewoon. Ik ben een christen en een pacifist, ik geloof in God en ik bid. Ik lees de Schrift, ook op mijn smartphone. Elke dag bid ik voor vrede in de hele wereld. Toen ik in het dorp Perwomaiwka (district Cherson) leefde, ging ik daar naar de kerk, daarna in verschillende kerken in Cherson en Odessa, in de Oekraïense orthodoxe kerk.

We hebben maar één God en ik geloof dat we niet alleen in de kerk moeten bidden, maar dat we er vooral op moeten vertrouwen dat God in onze harten is. Ik kan geen mensen doden omdat ik mijn geweten en ‘de vreze Gods’ geen weerstand kan bieden. In de Schrift staat immers het gebod ‘Je zult niet doden!’, en er staat ook dat je God moet vrezen en zijn geboden volgen.

Hoe kan je een mens doden, hoe kan je daar mee leven? Ik kan het niet. Ik wil alleen dat er vrede is en geen oorlog. Ik ben gewoon niet in staat om een mens neer te schieten en hem te doden. Ik mag er niet aan denken. Als men de oorlog nog maar verdedigt, beven mijn handen, mijn hart klopt dan hevig. Ik bel mijn vrouw en dochter op, en alleen zo kan ik weer rustig worden, als ik hun stem hoor.

Ik heb angst dat ik mijn gezin niet meer ga zien. En hoe moet ik dan mijn plicht vervullen, mij bekommeren om mijn naasten, zoals het in het evangelie staat? Ik wil mijn familie zien, haar omarmen, mijn dochter knuffelen. Als ik haar opbel weent mijn dochter, ze mist mij. Ik heb ze al in geen drie maanden meer gezien.

In het leger lachen ze mij uit. Ze zeggen mij dat ik de keuze heb: schieten of in de gevangenis verzeilen. Ze zeggen: als de vijand naar je familie komt en het wapen op jou richten, wat ga je dan doen, zul je dan schieten?

Ik zeg hen: ‘ik zal niet schieten’. Ik zal hen zeggen: jullie moeten spreken, communiceren, maar je mag geen geweld gebruiken. Ik zal hen vragen om niet te doden. En als ze willen doden, dan moeten ze mij doden, maar van mijn familie moeten ze afblijven. Ik vraag dat onschuldige mensen met rust worden gelaten.

Ik weet dat Jezus zijn leven gaf voor de redding van de mensen, en dat hij na zijn kruisiging op de zevende dag is verrezen. Ik zou ook mijn leven geven om mijn familie te redden. Als ze eisen dat ik zou schieten, zal ik dat niet doen, ik ga dan liever naar de gevangenis. Schieten doe ik niet!

Ik ga niet in het leger, maar wil wel burgerdienst doen. Ik ben tegen de oorlog, tegen het geweld en tegen moord. Ik wil geen wapen in mijn handen hebben. Ik kan dienstbaar zijn zonder wapen, en zonder wapens in mijn omgeving. Ik kan het leger zelfs niet zien. Het leger doodt en ik verdraag het niet om zelfs wapens te zien.”

Hoe gaat het met je gezondheid? Ik hoor je hoesten.

“De mensen worden hier niet behandeld voor ziekten. Op 23 november, toen we na de opleiding in de 53ste brigade naar Kostjantyniwka in de regio Donetsk gebracht werden, moesten we op de kille grond slapen in een gebouw waar het zeer koud was.

Ik werd toegewezen aan de vierde compagnie, bij de logistiek. Ik had toen 39,4 graden koorts. Ik vertelde de compagniechef dat ik koorts had, dat mijn longen pijn deden, dat ik mij warm en koud tegelijk voelde. Hij antwoordde op een cynische manier: ‘Het zal me worst wezen of je koorts hebt en hoest, ik stuur je naar het front, je zult worden gedood en de soldaten zullen je vertrappelen’.

Ik ging toen de bunker binnen, ging liggen en kon niet meer opstaan. Zelfs een geneesmiddel kreeg ik niet. Op 26 november lieten ze een ambulance komen die me naar een ziekenhuis bracht. Ik bleek een zware longontsteking te hebben. Ik kreeg een injectie en werd aan een infuus gelegd. De behandeling duurde twee weken.

Toen ik genezen was, werd ik teruggebracht, maar naar de regio Mykolaiv. Ik heb nu geen pijn in de borst meer, maar ik hoest omdat de barakken waarin we slapen niet verwarmd zijn. Het is er zeer koud. Een bad nemen kan ook niet.”

Ben je er tijdens je dienst in het Oekraïense leger in geslaagd om je weigering (om te doden) wegens gewetensbezwaarden bekend te maken en te handhaven?

“Ik heb gevraagd om in de keuken te mogen werken omdat ik niet kan doden. Ik dien nu in de keuken. Wat er later gaat gebeuren, weet ik niet. Mijn argumenten i.v.m. mijn weigering om te doden en mijn aanvragen om te worden verplaatst, zodat ik mijn familie zou kunnen zien, worden belachelijk gemaakt en niet ernstig genomen. Een schriftelijke aanvraag mag ik zelfs niet eens indienen.

Ze laten me de aanvraag niet zelf schrijven en zeggen dat ik naar de administratiedienst moet gaan. Ik heb geen pen of papier en kan ook niets laten kopiëren. De jongens hier wachten al maanden op de indiening en beoordeling van hun aanvraag. Ze zeggen dat deze verzoeken helemaal niet worden overwogen.

Ik heb contact opgenomen met de plaatsvervangende commandant met de vraag of hij mij verlof zou kunnen geven om mijn familie te bezoeken. Hij zei dat hij me zou aanmelden, maar dat het niet betekent dat ik nu kan gaan. Dat kan alleen als de hogere commandant het verlof goedkeurt, en die is zelf met verlof.

Bij de administratie zei men dat ze nu geen aanvragen aannemen, tenzij de commandant akkoord gaat. Ik vroeg om een overplaatsing, bijvoorbeeld naar het Rode Kruis. Er werd me geantwoord dat niemand dat zou accepteren. ‘Je schrijft beter een brief naar de president’, zei de officier, ’met de vraag om mijn legerdienst te vervangen door een burgerdienst, want ik kan niets voor je doen’.”

Welke getuigen en welke documenten kunnen je verhaal bevestigen?

“Ik kan foto’s van het mobilisatiebevel en mijn militaire identiteitskaart tonen, evenals een certificaat van het lidmaatschap van de Oekraïense Pacifistische Beweging. Mijn pacifistische overtuigingen kunnen worden bevestigd door mijn vrouw, Vitalina Vyshnevetska, met wie ik over dit onderwerp heb gesproken. Het blijkt ook uit mijn Facebook-profiel. Misschien zullen de autoriteiten en het militaire commando mijn woorden kunnen bevestigen bij een officieel verzoek.”

Dit interview werd op 2 januari 2023 afgenomen door Yurii Sheliazhenko, uitvoerend secretaris van de Oekraïense Pacifistische Beweging, en verscheen in: Connection e.V. (Hrsg.): Rundbrief ‚KDV im Krieg‘, Ausgabe Februar 2023.

(Vertaling uit het Duits door Marc Colpaert)

Ukraine: Drop all charges against Vitaly Alekseenko immediately https://ebco-beoc.org/node/549

“No Means No – to the War in Ukraine” https://ebco-beoc.org/node/550

Sand im Getriebe – Der Widerstand gegen die Rekrutierung für den Ukraine-Krieg https://de.connection-ev.org/article-3688

Ukraine-Krieg: Friedensaktionen in über 20 Städten geplant https://dfg-vk.de/ukraine-krieg-friedensaktionen-in-ueber-20-staedten-geplant/

Kriegsdienstverweigerung https://www.eak-online.de/

‘Alle deserteurs en gewetensbezwaarden verdienen onze steun’ Opinie door Sam Biesemans, Ludo De Brabander en Kornee van der Haven, MO*, 3 februari 2023: https://www.mo.be/opinie/lle-deserteurs-en-gewetensbezwaarden-verdienen-onze-steun

International organisations call for actions at the Ukrainian and Russian embassies to protest against the forced mobilisation and to support conscientious objectors and deserters https://ebco-beoc.org/node/551

Ukraine: Conscientious objector told “to be ready to be taken to prison” https://www.forum18.org/archive.php?article_id=2810

Un objecteur de conscience ukrainien a été condamné http://www.unionpacifiste.org/spip.php?article683

How can we support conscientious objectors and deserters from Russia, Belarus and Ukraine? Webinar: Conscientious Objection in times of War: Russia, Belarus and Ukraine https://wri-irg.org/en/story/2023/webinar-conscientious-objection-times-war-russia-belarus-and-ukraine

One year later: Stop the war NOW, give peace a chance! Premiere of the “Make Art, Not War!” film https://ebco-beoc.org/node/552  https://www.youtube.com/watch?v=j8eEkIgeJtg

Lees verder (inhoud febuari 2023)