‘Politieke crisis in Pakistan: overleeft de democratie?’
Iedereen heeft weet van het tragische lot van de Pakistaanse bootvluchtelingen voor de Griekse kust. Maar waarom die mensen willen vluchten, is niet zo bekend. Er is in onze contreien geen besef van wat er in het land van 240 miljoen inwoners aan de hand is. Die crisis is – naast die van andere landen die zelden of maar even de voorpagina’s halen – ongemeen ernstig en nog maar eens een nieuw obstakel voor de geopolitiek in de regio en voor de hele wereld.
John Milewski van het Woodrow Wilson Center Now, organiseerde een vraaggesprek over de kwestie van de Pakistaanse democratie met Michael Kugelman, directeur van het Wilson Center’s South Asia Institute en Akbar Ahmed, Ibn Khaldun Chair of Islamic Studies aan de American University en voormalig ambassadeur van Pakistan in het VK en Ierland.
We bezorgen de CIMIC-lezer hieronder een vrije vertaling van hun gesprek.
John Milewski: “In het kader van de arrestatie van de voormalige premier van Pakistan, Imran Khan, willen we het samen hebben over de huidige politieke crisis in Pakistan. Hoe zouden jullie deze crisis karakteriseren?”
Akbar Ahmed: “Het is een diepe crisis. Pakistan staat erom bekend dat het crisis op crisis opstapelt. Maar deze crisis is volgens mij zeer erg. De Pakistaanse natie staat voor een hachelijke keuze. Ofwel kiest ze voor de democratie, voor de grondwet, de rechtstaat, mensenrechten, minderhedenrechten, en voor alle dingen waarvoor de stichter Mohammed Ali Jinnah opkwam.”
“Ofwel kiezen we voor de krijgswet, een autoritaire regering, wat verder zal leiden tot catastrofen en rampen, zoals we ze in het verleden ook nog gekend hebben.”
“Het voorbije jaar waren we getuige van onthutsende beelden waarbij bijvoorbeeld vrouwen bij de haren over straat werden getrokken. Een totaal onmogelijk beeld in de cultuur van Pakistan.”
“We hebben ook het beeld gezien van de man die het huis van een generaal binnenstormt en – een beetje zoals de man in viking-outfit in het Capitool in Washington – meteen een beroemdheid werd. De bewuste man verliet nadien het huis van de generaal met een pauw in zijn handen. Hij zei voor de camera: ‘de generaal heeft deze pauw gestolen, en ik heb hem nu gestolen van hem’. Dit vind ik een schrikwekkend teken van de teloorgang van de autoriteit.”
Michael Kugelman: “Ik deel de mening van Akbar. Pakistan is verzeild in een diepe crisis. Akbar spreekt over een politieke crisis, maar er is ook een verschrikkelijke economische crisis. We zijn niet ver af meer van een staatsbankroet. Er is een complete economische ‘melt down’ aan de gang. Dat bewijst pas echt hoe verontrustend de politieke crisis is. Wat er op het politieke front gebeurt, toont dat het politieke leiderschap de harde economische realiteit niet weet aan te pakken.”
“Voeg deze toestand bij de opstanden, de terroristische aanvallen van de voorbije twee jaar, en bij – wat we schijnen te vergeten – de verschrikkelijke overstromingscatastrofe van vorig jaar, en je ziet hoeveel crises zich tegelijk afspelen.”
Milewski: “Hoe bezorgd moeten we zijn? We hebben hier te maken met een land dat ook een nucleaire grootmacht is.”
Ahmed: “Pakistan is een belangrijk land, een van de grootste islamitische landen. Er wonen 240 miljoen mensen en het is inderdaad een nucleaire macht. De geopolitieke situatie waarin het land zich bevindt, is cruciaal voor Azië. De rivaliteit is immens: China, India en Rusland in het noorden. Pakistan speelt een grote rol, negatief of positief.”
“Maar het belangrijkste voor mij is dat Pakistan gesticht werd door Ali Jinnah, die een model uitwerkte van een moderne, democratische natie met rechten voor iedereen. En ik denk dat het dit model is dat de meeste Pakistanen nog in hun achterhoofd hebben. Dat geeft mij hoop, ook te midden van deze crisis. De meerderheid van de bevolking kiest steeds opnieuw voor democratie, en wil op dat pad blijven.”
Milewski: “Akbar heeft het over de buurladen. Wat is het Indiase perspectief? Er zijn toch altijd spanningen geweest tussen beide landen? In de Indiase kranten wordt vaak de term ‘burgeroorlog’ gebruikt als het over Pakistan gaat… Hoe kijk jij naar India?”
Kugelman: “Ik wil niet generaliseren. Er is geen enkelvoudig perspectief, er zijn verschillende manieren van kijken naar de situatie. Pakistan heeft enorm geleden, heeft ook India doen lijden. Wat er nu in Pakistan gebeurt, wordt zeker in India gevolgd. Maar de algemene conclusie is: wat er in Pakistan plaatsvindt, is erg, maar het zal geen grote impact hebben op India.”
“De grootste zorg van India is China. China vormt de grootste strategische uitdaging én bedreiging vanwege de spanningen aan de grenzen, en ook wegens zijn groeiende aanwezigheid en voetafdruk in de regio.”
“Ook als je grenst aan Pakistan, zoals India, en je ervaart al die onrust en beroering, de economische ramp, en zelfs de totale instorting van de staat als ergste scenario, dan nog moet je je zorgen maken over wat er over die andere grens gebeurt. Het uiteindelijke perspectief van New Delhi is nu: Pakistan moet het zelf uitzoeken, er is geen reden voor ons om te gaan helpen, geen reden om betrokken te geraken. Wat er ook gebeurt in Pakistan, het zal geen impact hebben op ons beleid.”
Milewski: “Wat is de betekenis van de arrestatie van Imran Khan en zijn vrijlating op borgtocht dankzij een uitspraak van het Hooggerechtshof? Khan zelf gaf voor CNN bij Fareed Zakaria aan: ‘Pakistan is geen rechtstaat meer’. Wat denk je over die arrestatie, wat voorspelt het en hoe moet het verder met Pakistan?”
Ahmed: “De arrestatie was schokkend. Een voormalige premier (!) – of je het met hem eens bent of niet – werd letterlijk gevangengenomen door tientallen soldaten die tot de tanden bewapend waren, die ruiten verbrijzelden, hem op het hoofd sloegen en naar buiten sleurden… Dit is geen goed teken voor een democratie. Het toont het ware gezicht van Pakistan en de huidige stand van zaken.”
“Tegelijkertijd krijgen we een nieuw fenomeen te zien. Hoe meer de staat Imran Khan belaagt, hoe groter zijn populariteit bij de bevolking wordt. Hij is altijd al een beroemdheid geweest, maar nu scoort hij over heel de wereld. Amerikaanse parlementsleden reageren en eisen respect voor Khan, staatshoofden uit de moslimwereld maken statements. Het wordt nu heel moeilijk voor de Pakistaanse regering. De enige oplossing is met hem en zijn partij (PTI) te gaan samenzitten, verkiezingen af te kondigen en toe te laten dat degene die wint de dagelijkse problemen en deze nieuwe crisis van Pakistan aanpakt. Als het verder evolueert zoals nu krijgen we een onoplosbare crisis zonder einde.”
Milewski: “Michael, wat is de rol van het leger hierin?”
Kugelman: “De huidige politieke crisis en de oorzaken ervan zijn niet nieuw. We krijgen zoals het in het verleden nog gebeurd is opnieuw een situatie waarbij een belangrijke politieke persoonlijkheid die een goede relatie had met het leger, ruzie krijgt, en als gevolg daarvan door het leger opzij wordt gezet.”
“Dat gebeurde met Nawaz Sharif, de broer van de huidige premier, die zijn relaties met het leger destijds ook zag verzuren. We zagen het bij Benazir Buttho, bij haar vader Zulfikar Ali Buttho, enz.”
“Ook de ongehoorde repressie, zoals de verschrikkelijke behandeling van vrouwen is niet nieuw. Het gebeurde dikwijls in de politieke geschiedenis van Pakistan.”
“Het verschil vandaag is dat Imran Khan geen gewone ‘alledaagse’ politicus is. Hij heeft een groot charisma en is zeer populair. Het herinnert ons aan Benazir Buttho en haar vader. Het is al een tijd geleden dat we zulke leidersfiguren hebben gehad, maar het betekent niet dat dit fenomeen er voordien niet is geweest.”
“Het is ook zo dat Khan zich niet terugtrekt. In het verleden zouden politici die door de staat onder druk werden gezet, inbinden, of ze leefden ermee dat ze gearresteerd en opgesloten konden worden. Khan is niet zo. Hij buigt niet.”
“Na zijn arrestatie liet het Hooggerechtshof weten dat de arrestatie onwettig was. Dat was markant omdat het narratief werd verspreid dat de staat niet meer achter Khan stond. Maar het Hooggerechtshof was het niet eens met de manier waarop er was opgetreden. Paramilitairen drongen (nvdr: op 9 mei 2023) het gebouw van het Hooggerechtshof in Islamabad binnen en trokken Khan met geweld mee.”
“Interessant is ook dat de vorige stafchef had aangekondigd dat het leger zich niet meer met de politiek zou bemoeien. Pakistan heeft een lange geschiedenis van het leger als een staat in een staat. Decennialang was de stafchef van het leger eigenlijk de machtigste politieke leider. Dat zou dus sinds de vorige stafchef beëindigd zijn.”
“Maar de laatste maanden zien we dat niets minder waar is. Het leger is wel degelijk verwikkeld in de politiek. De manier waarop Khan werd gearresteerd toont dat dit het werk van het leger was. Militairen hebben hem opgepakt, niet de politie.”
“Hij werd ook opgepakt nadat hij herhaaldelijk had gewaarschuwd dat een hogere legerofficier betrokken was in een poging om hem te vermoorden. Het leger moet zich nu verdedigen. Khan is immens populair en is niet bang te zeggen dat de legerleiding achter zijn aanhouding zit en dat militairen hem wilden vermoorden. Het leger moet in het defensief. Dat is nieuw.”
Ahmed: “Michael heeft absoluut gelijk. Dit is een van de eerste keren – en daarom is de crisis zo gevaarlijk – dat de volkrijkste en machtigste provincie, Punjab, zich tegen zijn eigen leger keert, dat vooral bevolkt wordt met soldaten uit Punjab. Dit was niet meer gebeurd sinds 1971, toen Pakistan uiteenviel in (West-)Pakistan en Bangladesh (nvdr: het voormalige Oost-Pakistan).”
“Khan herhaalt voortdurend dat hij zich niet tegen het leger keert, en dat hij er respect voor heeft. Maar de bevolking is wel bezig zich tegen het leger te keren. Het leger is een doelwit geworden, ook in de sociale media. Dit is ongezien voor een volk dat steeds naar het leger heeft opgekeken.”
Milewski: “Akbar, je suggereerde dat de democratische visie van Jinnah op de achtergrond sluimert. Maar hoe zie je dat? Vooral met het oog op een catastrofaal failliet. Hoe moet het nu verder met de staat te midden van deze politieke crisis, waarin de hele economie dreigt ten onder te gaan?”
Ahmed: “Wat houdt Pakistan samen? Er is het nationalisme, maar daar loopt nu een stevige breuklijn door; er is de ‘law & order’-aanpak, maar je merkt de grote crises die we nu bespreken. Een van de weinige factoren die het land bijeen houdt, is volgens mij de persoon en het symbool van de stichter Ali Jinnah.”
“Ik heb gediend in Baluchistan, in de Frontier Province, in Oost-Pakistan, overal had de figuur van Jinnah een verbindend effect. Ik geloof dat zijn blijvende aanwezigheid in de ‘nationale psyche’ het land zal samenhouden en dat hij de Pakistanen telkens weer zal herinneren aan de notie van een democratisch Pakistan.”
“Er zijn zoveel verklaringen van Jinnah bekend waarin hij oppert dat Pakistan democratisch moet blijven, dat er moet worden gezorgd voor de armen, voor de kwetsbaren, voor de vrouwen, voor de minderheden… Hij beklemtoonde dat keer op keer. Hij wees erop dat Pakistan niet was gemaakt voor de rijken, niet voor de corrupten, en niet voor hen die geloven in nepotisme…”
“Maar Pakistanen zien nu dat de elite altijd corrupt is geweest en gebruik heeft gemaakt van nepotisme om de topjobs te kunnen behouden.”
“Daarom sloeg de revolte van Imran Khan aan bij de massa. Hij heeft een gevoelige snaar geraakt. Pakistanen hopen dat er een oplossing komt voor het land en dat de droom van Jinnahs Pakistan wonderbaarlijk kan terugkeren als we erin slagen deze crisis op te lossen.”
Milewski: “Michael, hoe zou volgens jou een haalbare weg uit de crisis er kunnen uitzien?”
Kugelman: “We hebben – ideaal gesproken – een soort van verzoening nodig en we moeten een dialoog ontwikkelen tussen de strijdende facties. Een dialoog dus tussen het politieke leiderschap en de legerleiding aan de ene kant, en de oppositie aan de andere kant. Maar dat is momenteel nog niet mogelijk omdat de polarisatie te groot is.”
“Vóór de arrestatie van Khan waren er gesprekken aan de gang tussen de oppositieleiders en leden van de regering. Het gesprek ging vooral over de data van de provinciale verkiezingen.”
“Maar wat we sindsdien hebben gezien, is de arrestatie van Khan, en nog meer recent de pogingen om zijn partij te verzwakken en zelfs te ontmantelen. De toestand is zo erg dat de hele leiding nu in de gevangenis zit. Partijleiders hebben de neiging om zich terug te trekken uit de PTI. Ze doen dat omdat ze onder druk staan van de regering.”
“Voor een echte dialoog moet je met zijn tweeën zijn, maar er is dus geen ‘andere kant’, want die zit in de gevangenis.”
“Dat betekent dat een bemiddelaar een rol zou kunnen spelen: met de hulp van de Verenigde Arabische Emiraten (UAE), die een betrouwbare partner van Pakistan zijn. In het verleden heeft de UAE al bemiddeld bij spanningen tussen India en Pakistan. De UAE heeft zichzelf trouwens aangeboden, maar noch de regering, noch het leger was geïnteresseerd.”
“De tijd zal misschien een goede heelmeester zijn. Ik hoop dat ‘cooler minds’ de overhand zullen halen en Pakistan dichter bij een oplossing kunnen brengen.”
Ahmed: “Uit berichten op sociale media blijkt dat Imran Khan positief reageert. Uitlatingen als ‘Ik sta open voor een gesprek’, ‘ik wil vooruit’, ‘ik ben niet tegen het leger’, enz. Ook achter de schermen zijn gesprekken aan de gang. De mensen zijn echt geschokt door de gebeurtenissen van de voorbije weken.”
“Iedereen realiseert zich dat wanneer structuren instorten, iedereen slachtoffer is, vooral de elite, de mensen aan de macht. Het is een wake up call om terug te keren naar de basisprincipes.”
Milewski: “Hoe moeten volgens een redelijk tijdschema de verkiezingen verlopen opdat het land een uitweg vindt uit de crisis?”
Ahmed: “Zonder verkiezingen is er geen uitweg. Dat is een van de redenen waarom ze de partij van Imran Khan (PTI) trachten te verzwakken. Laat de bevolking kiezen, in welke omstandigheden ook. De uitslag moet iedereen aanvaarden, niet zoals in 1970. Toen won de Bengaalse partij van Mujibur Rahman in Oost-Pakistan de verkiezingen, maar de West-Pakistanen weigerden hem te laten regeren. Het leger greep toen de macht (nvdr: dat betekende het einde van Oost-Pakistan en het begin van Bangladesh).”
“Het toont aan hoe gevaarlijk het is om de uitslag niet te erkennen. De winnaar moet het land besturen. Dat is ontzettend belangrijk.”
Kugelman: “Ik ben het met Akbar eens. Verkiezingen zijn grondwettelijk verplicht en moeten er dus komen. Ze staan gepland voor oktober. Maar de vraag is: wil de regering verkiezingen? Ze vreest dat Khan zal winnen. Hoe populairder hij is, hoe minder zijn partij dat wordt voor de staat.”
“De overheid kan hem dan opnieuw laten arresteren, hem voor het gerecht brengen, hem diskwalificeren voor een openbaar ambt, dat soort dingen. Het is interessant vast te stellen dat Khan een dialoog wil, maar of er iemand aan de macht is die met hem wil praten? De indicaties zijn dat ze hem van de politieke scène weg willen. Wat niet goed zou zijn.”
Ahmed: “Onheilspellend is dat Khan zich herhaaldelijk en wanhopig tot de wereld richt om te zeggen dat men het op zijn leven gemunt heeft, dat er een aanslag gepland wordt. Dat zou bijzonder erg zijn.”
“Ik hoop ik dat de machtige Pakistaanse elite dit alles in overweging neemt en op het democratische pad blijft, verkiezingen uitschrijft, en steun verleent aan wie wint, zodat de gewone mensen verder kunnen met hun dagelijks leven.”
Marc Colpaert
Het originele interview: https://mail.google.com/mail/u/0/?tab=rm&ogbl#search/durre/KtbxLzfhcfgkPwJTzqZDDrssJDHpFVfdhg?projector=1
Nog een link naar Al Jazeera: een snedig, correct en helder relaas over de persoon van Imran Khan en hoe de crisis in Pakistan is gegroeid: https://www.youtube.com/watch?v=W5BTcXrp_Io
Lees verder (inhoud juni 2023)
