Mohamed Kordofani’s ‘Goodbye Julia’ brengt dieperliggende oorzaken van oorlog en conflict in Soedan onder de aandacht
De oorlog in Soedan is momenteel het meest verwaarloosde conflict ter wereld. Met ruim 10 miljoen vluchtelingen, een dreigende massale hongersnood en misschien zelfs een nieuwe genocide in West-Darfur. Dit is niet meteen het land waaruit je een spannende filmproductie zou verwachten, en toch is regisseur Mohamed Kordofani daar met ‘Goodbye Julia’ glansrijk in geslaagd.
Tijdens de voorbije editie van het Afrika Filmfestival in Leuven werd ‘Goodbye Julia’ de terechte winnaar van de publieksprijs. En dat was duidelijk niet het eerste festivalpubliek dat er zo over dacht. De eerste langspeelfilm van Kordofani rijgt de prijzen aan elkaar. Ook in de weinige bioscoopzalen waar de film al werd vertoond (vooral in Egypte en de Golfstaten), was het publiek heel enthousiast. Het goede nieuws is dat deze film heel binnenkort ook in Belgische cinema’s te zien zal zijn. Wat extra aandacht voor Soedan is helaas meer dan noodzakelijk.
Kordofani duwt de kijker in de magistrale openingsscène meteen met de neus op de harde realiteit van de oorlog in de Soedanese hoofdstad Khartoem. Nee, niet de huidige oorlog, of Vierde Burgeroorlog, waarbij legerleider Abdel Fattah al-Burhan sinds april 2023 een bloedige confrontatie uitvecht met generaal Mohamed Hamdan Dagalo (of Hemeti), de leider van de beruchte Janjaweed-milities, nu omgedoopt tot Rapid Support Forces.
De oorlog waarnaar de film verwijst, is een eerdere woelige fase uit 2005 die voorafging aan de bloedige afscheiding van Zuid-Soedan in juli 2011.
Het is 30 juli 2005. We zien groepjes woedende zwarte betogers door de straten van een relatief welvarende middenklassewijk in de hoofdstad trekken. Ook het huis en de auto van Mona en Akram blijven niet gespaard. Er wordt geplunderd en we zien dreigende rookpluimen opstijgen in de verte. De betogers zijn zo verontwaardigd en kwaad omdat ze net het nieuws vernamen van de dood – in een helikoptercrash – van John Garang, de charismatische leider van het Soedanese Volksbevrijdingsleger (SPLA).
Garang vocht met zijn zuidelijke manschappen twintig jaar lang tegen de islamitische troepen van de Soedanese leiders. Hij stond voor de emancipatie en gelijkberechtiging van de overwegend christelijke en animistische volkeren uit het zuiden, die vroeger vaak als slaven werden verhandeld op de markten van het noorden.
Na een historisch vredesverdrag tussen Noord- en Zuid-Soedanezen werd Garang op 9 juli 2005 zelfs vicepresident van Soedan in een ultieme poging tot machtsdeling om een afscheiding alsnog te voorkomen. Lang zal het bestand echter niet duren, want enkele weken later, op 30 juli is Garang (60) al dood.
Na zijn dood braken onder andere in Khartoem rellen uit, omdat zijn aanhangers niet konden en wilden geloven dat het om een daadwerkelijk ongeluk ging, maar er een complot van noorderlingen achter vermoedden. Het wederzijdse diepe wantrouwen zou nooit echt wegebben, tot op vandaag niet.
‘Slaven’ die in opstand komen
De reactie van Akram, de echtgenoot van Mona, bij het zien van de zwarte relschoppers voor hun huis, is veelzeggend. Hij noemt ze ‘slaven’ die in opstand komen. Hij wil ze daarom een lesje leren en gaat alvast zijn geweer halen.
Daarmee is de toon in de film gezet. Niet dat Kordofani een oorlogsfilm heeft gedraaid, helemaal niet. Maar in zijn film handelen de hoofdpersonages, zeker de twee sterke vrouwenfiguren, Mona en Julia, tegen de complexe achtergrond van de gewelddadige politieke context waarin hun land is verzeild geraakt.
Een geschiedenis waaraan ze onmogelijk kunnen ontsnappen, ook al proberen ze dat hartsgrondig in hun persoonlijke relaties, met leugens en gekoesterde geheimen, vaak tegen beter weten in.
Het scenario geeft de film de vaart en spanning van een thriller die geen ogenblik gaat vervelen al duurt de film ruim twee uur. Zelfs een goedgemaakte documentaire over Soedan zal de verwende westerse kijker waarschijnlijk niet zoveel inzicht kunnen bezorgen in de complexe verhoudingen als deze intelligente debuutlfilm.
Mona, die vroeger een gereputeerde zangeres was toen het culturele leven in Khartoem nog veel minder werd gedomineerd door een strikte interpretatie van de islam, leeft in een gespannen huwelijk met Akram, die haar nauwlettend in het oog houdt en er hoe langer hoe meer conservatieve opvattingen op nahoudt.
Als Mona op een dag met haar wagen een spelend jongetje, Daniel, omverrijdt in de buurt van een vluchtelingenkamp van zuiderlingen, raakt ze in paniek en vlucht ze weg. De vader van het kind wil haar op haar verantwoordelijkheid wijzen en zet de achtervolging in op zijn motor. Thuis aangekomen vermoedt Akram dat de zwarte man zijn vrouw heeft belaagd, en schiet hem zonder pardon onmiddellijk neer.
Diep schuldbesef
Een moord die in de context van de sociale en politieke verhoudingen waarschijnlijk zonder veel juridische gevolgen zou zijn gebleven voor de welstellende noordelijke familie met de ‘juiste‘ contacten en relaties.
Maar uit diep schuldbesef gaat Mona de familie van de gewonde jongen opzoeken. Julia, de straatarme weduwe en moeder van Daniel, moet zien te overleven in het geïmproviseerde kamp zonder inkomen. Zij stelt voor dat Julia bij hen komt inwonen als huishoudhulp. Daniel kan dan schoollopen in een betere buurt en Akram, de moordenaar van zijn vader, helpen bij zijn houtbewerkingsactiviteit.
Mona kan en durft haar misstappen niet op te biechten aan Julia en besluit het verleden achter zich te laten en zich aan te passen aan de nieuwe status quo. De twee vrouwen, hoewel van zeer diverse afkomst, status en achtergrond (Julia is erg gelovig katholiek en zingt zelfs in een kerkkoor), beginnen het steeds beter met elkaar te kunnen vinden, al blijft hun relatie fundamenteel geworteld in ongelijkheid.
Ze zijn zich geen van beiden echt bewust hoezeer de politieke onrust in het land ook het leven in het huis zal binnendringen en hen met hun geheimen en verdrongen leugens zal confronteren. Kordofani weet de spanning zo op te bouwen dat je als kijker bijna aanvoelt welke dreiging er op de personages gaat neerdalen.
Ook de Soedanese klassiek-Arabische muziek speelt een grote rol in deze film. Mona blijft een grote passie koesteren voor zingen, al beseft ze dat vrouwen in een door mannen gedomineerde conservatieve samenleving moeilijk openlijk kunnen schitteren op een podium. Toch probeert ze het opnieuw…
Voor Julia is veiligheid voor haar en haar opgroeiende zoon de belangrijkste drijfveer om zich te schikken in haar lot, al zal ze zich tegen het einde van film, bij de onafhankelijkheidsviering van Zuid-Soedan, Afrika’s jongste onafhankelijke staat, op 9 juli 2011, laten opgaan in de vreugde en de hoop op een betere en vooral vredevollere toekomst.
Helaas zal dit al snel een illusie blijken te zijn. Vanaf 2013 brak in Zuid-Soedan een burgeroorlog uit tussen de vroegere medestanders in het SPLA, president Salva Kiir en zijn vicepresident Riek Machar. Ook de spanningen aan de gemeenschappelijke grens tussen noord en zuid liepen weer op. Over de verdeling van de rijke oliereserves in het grensgebied werd nooit een degelijk akkoord gevonden. Die spanningen blijven ook nu nog sudderen.
Vanwege de aanhoudende onvrede en de economische misère brak in 2019 een grote volksopstand uit in Khartoem, waarna dictator Omar Al-Bashir werd afgezet. Even gloorde er hoop op vrede, maar vanaf april 2023 is Soedan opnieuw het toneel van een zeer bloedig conflict dat internationaal nauwelijks aandacht krijgt.
Kordofani’s persoonlijke groei en transformatie via zijn personages
Kordofani kijkt terug op de woelige periode tussen 2005-2011 in Soedan en beschouwt het als een gemiste kans voor nationale verzoening. Zijn motivatie om ‘Goodbye Julia’ te maken, werd nog aangewakkerd door de overweldigende steun voor afscheiding van Zuid-Soedan in het referendum van 2011.
Kordofani kwam tijdens het draaien van de film in Egypte zelf tot persoonlijke groei en transformatie via zijn personages. Als noorderling besefte hij dan pas hoezeer de zuiderlingen eeuwenlang onderdrukt werden en zelfs als slaven werden gezien en behandeld, alleen maar omdat ze een donkerdere huidskleur hebben.
De regisseur heeft een heel onconventionele casting gehanteerd: het spotten van talent gebeurde via sociale media en toevallige ontmoetingen. Bij het filmen deden zich risicovolle momenten voor, zoals opnames te midden van echte sociale protesten.
Hij drukte tijdens het filmfestival van Cannes in 2023 dan ook zijn diepe respect uit voor zijn cast en crew om het onder zulke stressvolle omstandigheden uit te houden.
Jan Van Criekinge
IN BELGISCHE BIOSCOPEN VANAF: 12 juni 2024 https://www.cinenews.be/nl/films/goodbye-julia/
Goodbye Julia (Wikipedia) https://en.wikipedia.org/wiki/Goodbye_Julia
Video’s in verband met ‘Goodbye Julia’:
Mohamed Kordofani on Goodbye Julia: social dynamics of Sudan, missed national reconciliation https://www.youtube.com/watch?v=3k2dB1fNZhM
Mohamed Kordofani – Goodbye Julia – Prix du Jury presse / Prix du Public https://www.youtube.com/watch?v=XpyqiRtEpzw
Goodbye Julia – Photocall – VO – Cannes 2023 https://www.youtube.com/watch?v=s38Esa0K9iE
Goodbye Julia – 2023 Un Certain Regard Prize Winner Cannes https://www.youtube.com/watch?v=s6s2a-B5mQY
2023 Un Certain Regard winners: Mohamed Kordofani’s Goodbye Julia – Un Certain Regard Freedom Prize. Debussy theatre, Cannes.
CREDITS Producers: Amjad Abu Alala, Mohammed Alomda. Co-producers: Baho Bakhsh, Safei Eldin Mahmoud, Michael Henrichs, Khalid Awad, Mohamed Kordofani, Marc Irmer, Faisal Baltyuor, Ali Elarabi, Adham El Sherif, Issraa Elkogali Häggström. Director: Mohamed Kordofani. Screenplay: Mohamed Kordofani. Camera: Pierre de Villiers. Editor: Heba Othman. Music: Mazin Hamid. Cast: Eiman Yousif, Siran Riak, Nazar Gomaa, Ger Duany, Stephanos James Peter.
Over de filmmuziek bij ‘Goodbye Julia’: Gol Ley Kef – Eiman Yousif & Niile (Goodbye Julia) | قول لي كيف – إيمان يوسف و نايل (وداعا جوليا) https://www.youtube.com/watch?v=wcAKtZFexB8
Goodbye Julia (2023) Official Trailer https://www.youtube.com/watch?v=Xh8sauNG4AE
Country: Sudan ; Duration: 120 min ; Director: Mohamed Kordofani ;
Genre: Feature ; Sub Genre: Drama ; Year of Production: 2023
Awards
Freedom Prize, Un Certain Regard, Cannes Film Festival Audience Award, Paysages de Cinéastes Youth Jury Award, Paysages de Cinéastes Women’s Jury Award, Paysages de Cinéastes Best African Film, Septimius Awards Press Jury Award, War on Screen Film Festival Audience Award
Festivals
Cannes 2023 Film Festival (Un Certain Regard), France (World Premiere)
Karlovy Vary International Film, Czech Republic
BFI London Film Festival, UK
Melbourne International Film Festival, Australia
The Border Mail International Film Festival, Australia
BOFA Film Festival Tasmania, Australia
Vancouver International Film Festival, Canada
Darwin International Film Festival, Australia
Arab Film Nights, Denmark
El Gouna International Film Festival, Egypt
Warsaw Film Festival, Poland
European Film Festival, South Africa
Paysages de Cinéastes, France
Septimius Awards, Netherlands
War on Screen Film Festival, France
‘GOODBYE JULIA’ INTERVIEW
‘I want to keep dreaming’, says Sudanese actress Eiman Yousif
Een hoofdrol in de Soedanese film ‘Goodbye Julia‘ was een droom die uitkwam voor actrice Eiman Yousif. Maar terwijl de internationale lofbetuigingen zich vermenigvuldigen – waaronder diverse prijzen voor Yousif zelf – is het persoonlijke leven van de cast en de crew verre van sprookjesachtig, omdat de oorlog in Khartoem hen allen in ballingschap dreef.
“Ik wist op donderdag 13 april 2023 dat Goodbye Julia werd geaccepteerd in Cannes. Ik was zo blij. Ik had het gevoel dat ik echt iets had bereikt. Ik wilde het vieren met mijn familie en vrienden. Helaas, brak twee dagen later de oorlog uit”, vertelt Eiman Yousif, een van de twee hoofdrolspeelsters van de Soedanese film, aan The Africa Report over de dag waarop de gevechten in Khartoem in 2023 uitbraken.
“Mijn leven is sindsdien drastisch veranderd, net als het leven van zoveel mensen in Soedan”, zegt ze terwijl ze in een koffieshop vlak bij haar nieuwe huis in Caïro zit.
Goodbye Julia toured the world and continues to be screened at international festivals, scooping many awards and nominations. It was also Sudan’s official submission for the 96th Academy Awards (2024).
Directed by Mohamed Kordofani, Goodbye Julia had its world premiere in the Un Certain Regard section of the Cannes Film Festival (2023), on 20 May 2023, becoming Sudan’s first-ever film to compete in Cannes and winning the Freedom Prize.
The film revolves around two women who strike a friendship against all odds. Mona (Eiman Yousif), a Muslim singer from North Sudan’s upper-middle-class, and Julia (Siran Riyak), a Christian woman from an underprivileged community in Southern Sudan.
“The film’s characters are typical representatives of our society,” says Yousif. She explains how the film is steeped in the societal intricacies of the country and highlights its many divisions.
“The political situation is the backdrop of the film, yet the driving force is the social component: the customs, traditions, people’s convictions, relations between them, etc. They all form the most honest picture of Sudanese realities to the international scene. But Goodbye Julia is also an important mirror for the Sudanese people. We need to look at ourselves,” Yousif says.
The plot of Goodbye Julia takes place during Sudan’s turbulent six-year road to the 2011 South Sudan independence referendum. The film’s shooting fell on yet another stormy period of the country: the ousting of longtime dictator Omar al-Bashir during the protests of 2021-2022. The demonstrations and teargas filling Khartoum’s streets proved challenging during the filming.
Then came news of the Cannes nomination… marred with war.
Sudan war ‘will take a week, or two’
“Due to French visa arrangements, I had to leave for Egypt. Though people thought that the war would take a week or two, I was very worried, so I insisted that my family join me.”
Two weeks following the eruption of war, Yousif’s mother, two sisters with their husbands, and seven children embarked on a long journey to Egypt.
“We were moving from one city to another, through Dongola and Wadi Halfa [on the border with southern Egypt] and to Cairo. We were a group of 13 people and it was hard to find cars to take us, and our luggage. My father is still in Sudan, devoted to his homeland. He only moved from Khartoum to Shendi [150 km northeast of Khartoum]. Other family members joined us in Cairo.”
Months into the family’s stay in Cairo, they knew that their house in Khartoum had been robbed.“ The Rapid Support Forces [RSF] take over many apartments, houses that have not been destroyed. They take everything, clothes, furniture, valuables… They’ve robbed many houses, across much of Khartoum.”
‘Not the right way to say goodbye’
Sudan remains very present in Yousif’s mind. She still recalls how hopeful she was, joining the protests in 2018, or even leading some of them, walking with many women who were no longer afraid, even if it meant finding herself in trouble.
“We were fighting for a change, for our rights. Now that many of us had to leave the country, all we can do is to become stronger outside Sudan.”
In Cairo, instead of celebrating the film’s success, she tries to rebuild her life. She participates in talks about Goodbye Julia or Sudanese cinema. Most recently, she sat on one of the jury panels of the Aswan International Women Film Festival (20-25 April 2024).
Unfortunately, she can no longer join Goodbye Julia’s international screenings, since “at this stage, if I leave Egypt, I might not be able to re-enter the country, and I cannot return to Sudan”.
“There is nothing I can return to. I want to achieve many things. I want to keep dreaming. There is no longer a future for me in Sudan. If the war ends today, I would still go to visit. This was not the right way to say goodbye.”
Interview by Ati Metwaly
Het interview met Eiman Yousif verscheen op 10 mei 2024 op de website van The Africa Report: ‘I want to keep dreaming,’ says Sudanese actress Eiman Yousif (10 May 2024)
https://www.theafricareport.com/346788/i-want-to-keep-dreaming-says-sudanese-actress-eiman-yousif/
TALKING AFRICA PODCAST Sudan’s revolutionary women
https://www.theafricareport.com/12903/sudans-revolutionary-women/
‘We must have Sudanese cinema,’ says filmmaker Ibrahim Shaddad
https://www.theafricareport.com/325022/we-must-have-sudanese-cinema-says-filmmaker-ibrahim-shaddad/
