De goede voorouder: langetermijndenken voor een kortetermijnwereld

Roman Krznaric is een historisch filosoof. ‘De goede voorouder’ richt onze blik naar een wereld over de grenzen van generaties heen. Wij, vandaag, kijken hoe de verwezenlijkingen van onze voorouders al dan niet rekening hielden met hun nageslacht. Waw. Dit boek laat je niet onverschillig. Het is een transformerend boek. Laat ons met de auteur hopen dat ons nageslacht “tot in de zevende generatie” er ons dankbaar voor zal zijn dat we dit boek gelezen hebben.

Voor wie CIMIC kent, is dit vanzelfsprekend, maar niet vrijblijvend. Het intergenerationele perspectief is één van de bakens van CIMIC. Vragen rijzen rond solidariteit en rechtvaardigheid tussen generaties. Deze relaties bestaan binnen een bepaalde culturele en tijdscontext, en kunnen verschillen tussen culturen.

‘De goede voorouder’ schetst ze vanuit het ‘vogelperspectief’ van de geschiedenis wereldwijd in de samenhang van verleden, heden en toekomst. Zouden we alle keuzes en verwezenlijkingen uit het verleden durven toeschrijven aan ‘goede’ voorouders? Hoe zit het dan met het debat rond racisme, dekolonisatie, BLM, enz.? Durven we ook kritisch naar onze voorouders te kijken? Kunnen we ze ter verantwoording roepen voor recht en onrecht dat voortduurt? Hoe gaan wij als ‘zevende generatie’ om met de vruchten en lasten die voortvloeien uit hun keuzes?

Mogen wij denken dat we goede voorouders zijn voor ons nageslacht? Wat te denken over onze buitenissige ecologische voetafdruk en de mensgemaakte klimaatcrisis? Zijn wij egoïstische kolonisatoren en uitbuiters van de toekomst? Er is geen planeet B. Het oordeel van de geschiedenis over de generatie van de boomers zal hard zijn! De generatie van Greta Thunberg is kwaad ze beschuldigt ons! We weten al welk oordeel de geschiedenis voor ons in petto heeft. Weldenkenden, bepaalde wereldleiders op kop, lachen Greta dan ook weg, en kiezen voor de visie mét oogkleppen en de status quo. Ze zitten vast in de logica van de kortetermijnwereld.

Corona veroorzaakt een wereldwijde crisis, maar is daarom ook juist een unieke kans. Ze dwingt onze huidige generatie tot zelfevaluatie en fundamentele keuzes: blijven we zweren bij ons economische groeimodel, bij ons consumptiegedrag, bij het ongebreidelde toerisme, bij de ziekmakende eetculturen, bij de kinder- en slavenarbeid in onze kledingindustrie, enz.?

De financiële wereld behaagt politici en haalt allerlei trucjes uit om lasten van vandaag door te schuiven naar toekomstige generaties. Hoe gaan we verder? Zijn we bereid of niet om langetermijnkeuzes te maken die de toekomst van onze kinderen en kleinkinderen veiligstellen?

Tijdens het voorbije crisisjaar zijn rijken almaar rijker geworden en machtigen almaar machtiger. Waar ligt de nieuwe kans dan? Integendeel, toekomstige generaties worden gegijzeld door hedendaags eigenbelang. Er is behoefte aan verandering. Er is behoefte aan een nieuwe relatie met de ‘tijd’ die ons gevangen houdt.

Wat is er dan nodig om de aanjagers van het kortetermijndenken een halt toe roepen en hoe kunnen we manieren van langetermijndenken promoten? Hoe kan dit ‘heel concreet’ iets aan ons dagelijks leven veranderen, zodat we onze kinderen en kleinkinderen opnieuw onder ogen durven te komen?

Het boek reikt ons pistes aan om de tirannie van de korte termijn te doorbreken. Maar de klok tikt.

Er is een ‘tijdsrebellie’ nodig! Diepe democratie als tegengif voor politieke kortzichtigheid. De toekomstige generaties moeten mee aan tafel zitten voor beslissingen die vandaag genomen worden!

Wat is het beste voor de toekomst: democratie of autocratie? Zal de geschiedenis de autocratische regimes van Modi, Trump, enz. als een zegen of als een vloek ervaren? Bestaat er een index om dit nu al af te meten? Zijn intergenerationele rechten al verankerd in de cultuur en worden ze onderwezen aan de universiteit?

‘De goede voorouder’ dwingt tot een groeiend besef van urgentie! Onze instituties moeten omkeren naar toekomst-denken, opnieuw leren ‘dromen’ van ‘tijdvrije’ verwezenlijkingen die het nageslacht beschermen. De macht van bestaande belangengroepen kan maar breken als een crisis hen treft. Maar hoe?

Een crisis breekt vooral de valse zekerheden voor de zwakkeren, de migranten, de vluchtelingen, enz. Zij zijn directe slachtoffers. Maar wat met de 1 procent die macht en bezit concentreert? Zolang de machtigen, maar ook wijzelf, niet ‘direct geraakt’ worden in onze valse rust, kan geen enkele crisis en geen honger of oorlog in de wereld ons gedrag echt beïnvloeden.

Het net van riolen in Londen werd maar gebouwd toen de stank zo sterk werd dat de machtigen er zelfs niet meer aan konden ontsnappen. Niet gemeenschapsdenken, maar individualisme bepaalt ons gedrag vandaag, en maakt dat ongelijkheid van macht en bezit toenemen. Is er een revolutie nodig, of kunnen we gradueel groeien in bewustzijn?

Dit is een boek om te lezen en te herlezen tot we ons voorouderschap goed invullen.

Stan Goetschalckx

Roman Krznaric, De goede voorouder. Langetermijndenken voor een kortetermijnwereld, uitgeverij Ten Have, Utrecht, 2021, 240 p., ISBN 9789025907938

Meer weten over Roman Krznaric? VPRO Tegenlicht, zondag 21 februari 2021  Seizoen 2021 Afl. 15 – Time Rebels

Filosoof Roman Krznaric roept ons op een betere voorouder te zijn. Hij heeft een zesstappenplan, waarmee wij leren denken als mensen die kathedralen bouwen, om zo de toekomstige generaties te redden.

Bekijk de uitzending op NPO2:
https://www.npostart.nl/vpro-tegenlicht/21-02-2021/VPWON_1322215