Oases van broederlijkheid en hoop in Syrië, Irak en Italië
De gemeenschap van Deir Mar Moussa herademt (1)
Gesticht in 1992 vanuit het vurig charisma van de Italiaanse jezuïet Paolo Dall’Oglio, wijdt de gemengde gemeenschap al-khalil (‘vriend van God’, Koranische titel voor Abraham) zich toe aan de dialoog en het harmonieus samenleven met moslims in Syrië, Irak en Italië. Hoewel het moederklooster Deir Mar Moussa, in de Syrische woestijn nabij Nabek, heelhuids de turbulente tijd doorstond, raakte de oorlogswaanzin de gemeenschap tot diep in het hart.
Barbara Mertens, die het klooster in Syrië in 2009 bezocht in het kader van haar CIMIC-stage, tekende drie getuigenissen op over de herleving van de kloostergemeenschap. In deze nieuwsbrief publiceren we het eerste deel over Deir Mar Moussa in Syrië.
Haar stichter pater Paolo Dall’Oglio raakte in juli 2013 vermist in Raqqah. Amper twee jaar later werd pater Jacques Mourad, Syrisch medebroeder en -stichter van Mar Moussa, ontvoerd door Daesh (nvdr: de Arabische naam van de terreurbeweging Islamitische Staat, IS of ISIL). Vier maanden zat hij gevangen, net zoals de helft van zijn parochianen.
Het tweede eeuwenoude klooster van de gemeenschap in Syrië, Mar Elian, in Qaryatayn, sinds 1996 toevertrouwd aan pater Jacques, werd ernstig beschadigd. De crypte van de heilige Juliaan werd met dynamiet opgeblazen. De christenen, net zoals de moslims, vluchtten weg uit de stad.
En toch. Wanneer pater Jacques vrijkomt, is hij nog méér overtuigd van het belang van dialoog, zelfs met Daesh. Ook zijn medebroeders en zusters blijven getuigen van een onverwoestbare hoop om hun werk in de geest van pater Paolo Dall’Oglio verder te zetten. Het oorlogsgeweld heeft hen getroffen, maar hun bezieling bleef intact.
DEIR MAR MOUSSA
Begin juni 2022 liet pater Jihad Youssef (45), een jaar eerder verkozen tot overste van de al-khalil-gemeenschap, het bericht na dat Deir Mar Moussa Al-Habashi haar deuren weer opent voor bezoekers. Na een periode van stilte en verlatenheid, hoopt het klooster een nieuwe adem te vinden.
Blijven of vertrekken?
De eerste jaren van de oorlog was de sfeer zwaar en bitter. Elke dag opnieuw werd ons geloof in het bestaan van God en in zijn onophoudelijke nabijheid op de proef gesteld. Elke dag stonden we voor de keuze: blijven of vertrekken? Al biddend en onderscheidend, in gemeenschap en elk individueel, bleven we deze vraag overwegen. Tot het ons helder werd dat het Gods wil was dat we bleven.
Hij was het die ons hierheen geroepen had en zolang Hij niet aangaf dat we moesten vertrekken, besloten we te blijven. Door ontmoetingen met mensen en door de confrontatie met de realiteit rondom ons, begrepen we dat God hier iets van ons verlangde. We kozen ervoor onze roeping in de geest van het charisma van pater Paolo verder te zetten. Dat verlangen blijft ons bewegen tot op de dag van vandaag.
De oorlog oefende een diepe impact uit op onze gemeenschap. Amper twee jaar na pater Paolo’s verdwijning werd pater Jacques ontvoerd. Ook de veiligheid van de andere leden van onze gemeenschap in Syrië werd bedreigd. Als gemeenschap waren we bereid om Deir Mar Moussa te verlaten. Maar we zijn gebleven, dag per dag, uit solidariteit met de inwoners van Nabek, met de lokale kerk en met alle inwoners van Syrië.
Gastvrijheid in het gedrang
De grote stroom van bezoekers aan het klooster uit Syrië, Europa of elders hield op tijdens de oorlog. Een tijd van stilte kondigde zich aan, maar ook van angst en ongerustheid. Toch leefden we in hoop. We studeerden, werkten op het land, restaureerden het klooster en baden intens voor vrede. We deelden in het lijden van de Syrische bevolking. Soms hadden we heftige discussies onderling. Gaandeweg beseften we dat als mensen niet meer tot het klooster konden geraken, het aan ons was om naar hen toe te gaan: naar Nabek en Qaryatayn, naar de parochianen, naar de armen, naar alle christenen en moslims met wie we ons verbonden weten. De oorlog creëerde een leegte in het leven van de Syriërs. De toekomst bood geen perspectief. We startten verschillende projecten op om mensen te helpen, in hun parochie of in hun huizen.
In 2014 begon de situatie te veranderen. De gevechten in onze regio hielden op. Mensen begonnen het klooster terug te bezoeken, in kleine groepen, individueel of met familie. Toch bleef dit erg moeilijk omdat alles extreem duur geworden was. Er is weinig transport en wie met een chauffeur wil meerijden, betaalt veel.
De gastvrijheid veranderde van karakter door de oorlog. Het was uiteraard niet meer mogelijk om interreligieuze seminaries of uitwisselingen op theologisch niveau te organiseren. Mensen kwamen gewond, gekwetst, vermoeid, boos of wanhopig bij ons aan. Het was niet enkel vanuit een verlangen te bidden dat ze ons bezochten, maar vooral om hun hart te luchten. We deelden met hen moeilijke en vreugdevolle, uit het leven gegrepen ervaringen, die de oorlog met zich meebracht.
En dan kwam covid. In maart 2020 besloten we het klooster tijdelijk te sluiten vanwege de sanitaire situatie in Syrië. Op sporadisch enkele korte bezoeken na, bleef het klooster tot juist voor Pasen 2022 volledig dicht. Intussen vinden mensen beetje bij beetje hun weg terug naar Mar Moussa, al blijft het voor Syriërs een dure onderneming.
De gemeenschap koestert het verlangen dat een verblijf in Mar Moussa meer mag betekenen dan een deugddoend verblijf in de bergen en in de stilte. Het klooster wil weer een plek worden van spirituele verdieping en uitwisseling.
Het dringende appél van de oorlog
In Deir Mar Moussa hebben we enkele agrarische projecten opgezet. De grond rond het klooster wordt opnieuw vruchtbaar gemaakt, bomen en kruiden worden geplant. Om het water uit de vallei tot bij het klooster te brengen, worden waterpompen hersteld of nieuw geïnstalleerd en ook het elektriciteitsnetwerk wordt verbeterd.
Elektriciteit blijft een kostbaar goed in Syrië. De gemeenschap overweegt een uitgebreide aankoop van zonnepanelen om zo zelf in hernieuwbare energie te kunnen voorzien. Niet alleen voor eigen gebruik, maar ook om het Syrische staatsnetwerk mee van elektriciteit te voorzien.
De Syrische maatschappij is ernstig en diepgaand getroffen door de oorlog, zowel op psychologisch, economisch, relationeel als religieus vlak.
Geconfronteerd met de wanhoop van Syrische families in Nabek en elders, konden we niet onbewogen blijven. In een noodsituatie als deze, wilden we concreet het evangelie leven en hulp bieden.
Zo begonnen we de kleuterschool in Nabek te ondersteunen die meer dan veertig jaar geleden werd gesticht door de plaatselijke parochiepriester. Op dit moment gaan er 170 kleuters naar school, onder wie acht christelijke kinderen. Om de capaciteit van de school naar 200 te verhogen, wordt de structuur van het gebouw aangepast om 6 extra klaslokalen en een grotere speelplaats te voorzien.
Tijdens de oorlog richtten we ook een muziekschool op in Nabek, waar een 60-tal kinderen en jongeren les volgen. De directrice is een muzikante uit Nabek, de lesgevers komen uit Damascus en Homs. Er komt heel wat financiering bij kijken: de lesuren, de transportkosten, het onderhoud en de aankoop van nieuwe instrumenten, alsook voor de organisatie van extra repetities voor optredens, …
Daarnaast ondersteunen we een vijftigtal universiteitsstudenten bij het betalen van boeken en transport of bij de huur van een kamer.
Voor mensen met chronische ziekten voorzien we medicijnen, vooral voor de twee parochies in Nabek en de vroegere parochianen van Qaryatayn bij Mar Elian, die nu in twee dorpen nabij Homs wonen. Maar er zijn ook andere personen, zowel christenen als moslims, die we helpen waar mogelijk, voor chirurgische ingrepen, het nemen van röntgenfoto’s, …
We steunen arme families die het moeilijk hebben om te overleven door hen enkele keren per jaar van geld te voorzien om stookolie te kopen. Zo kunnen ze zich verwarmen in de winter. Ook hebben we 18 appartementen waar arme moslim- en christelijke gezinnen kunnen wonen voor een symbolisch bedrag.
Terugkeer naar het oorspronkelijk charisma
Als gemeenschap blijven we de plaatselijke bevolking steunen zolang het nodig is. Tegelijkertijd willen we ons monastieke en spirituele leven weer opnemen, ruimte maken voor ontmoeting en gebed in een geest van christelijk-islamitische dialoog en harmonie. We koesteren het verlangen terug te keren naar het hart van onze monastieke roeping, met name het gebed, het handwerk en de gastvrijheid tegen een horizon van dialoog tussen christenen en moslims. Samen met toegewijde leken die onze gemeenschap nabij zijn, willen we weer ruimte maken voor ons charisma van liefde voor de islam.
Voor Europeanen hoop ik dat ze Syrië terug op een veilige manier kunnen bezoeken en dat het eenvoudiger wordt een visum te verkrijgen. Syrië is niet meer hetzelfde land als voorheen.
Er heerst een economische crisis, corruptie, een gebrek aan toekomstperspectief voor jongeren en een tekort aan goede professoren, leraren, dokters, ingenieurs, … Velen zijn werkzoekend en werk wordt vaak slecht betaald.
Maar als Europeanen Syrië komen bezoeken, creëert dat opnieuw een beweging van werkgelegenheid en ontmoeting. Dat zou het Syrische volk niet alleen economisch helpen, maar hen ook doen beseffen dat ze niet vergeten worden en er niet alleen voor staan.
Barbara Mertens
Barbara Mertens leerde tijdens haar CIMIC-stage in Mar Moussa, in 2009, pater Paolo Dall’Oglio kennen. Tijdens en na de Syrische oorlog heeft ze zich blijvend verbonden gevoeld met de gemeenschap.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in het driemaandelijkse Bulletin (303, juli-aug-sep 2022) van Werk voor het Oosten / Solidarité Orient. De auteur dank de uitgever voor de overname. Website: https://werkvoorhetoosten.be/ ; tel: 02 512 15 49 ; e-mail: orient.oosten@skynet.be of vriendenmarmoussa@gmail.com het e-mailadres waar mensen zich kunnen aanmelden voor de nieuwsbrief en om een contactpersoon van de gemeenschap in België te bereiken.
Deir Mar Musa al-Habashi, letterlijk het klooster van Sint-Mozes-de-Abessijn, is een kloostergemeenschap van de Syrisch-katholieke kerk in de buurt van de stad Nabek, op ongeveer 80 km ten noorden van Damascus: https://www.deirmarmusa.org/
Heropening van klooster van Deir Mar Moussa (Kerknet, 24 juni 2022): https://www.kerknet.be/kerknet-redactie/nieuws/heropening-van-klooster-van-deir-mar-moussa
Deir Mar Moussa Al Habashi monastery – in pictures (18 juni 2022) https://www.thenationalnews.com/mena/syria/2022/06/19/deir-mar-moussa-al-habashi-monastery-in-pictures/
Lees verder (inhoud september 2022
