De trukendoos van AfD: nu ook nog de moslims overtuigen
Migranten kunnen de ‘gamechanger’ worden bij de Bondsdagverkiezingen van 2025. Het is bizar. Migranten in Duitsland zouden beslissend kunnen worden voor de Bondsdagverkiezingen door voor de partij te kiezen die hen het meest veracht, de AfD. Sociologe Naika Foroutan, waarover we in een vorige nieuwsbrief berichtten, waarschuwt in een artikel in Die Zeit van 7 maart.
Duitsers met migratieachtergrond krijgen in hun omgeving meer en meer te horen dat ze ermee gaan dreigen om voor de AfD te stemmen. Zoiets als: “We gaan voor de AfD stemmen. Dat komt ervan als de andere partijen ons liever niet willen”. Foroutan vindt het verbazend dat de politici en partijstrategen dit blijkbaar niet waarnemen.
De AfD heeft uit de opiniepeilingen afgeleid dat de partij goed zou zijn voor 23 procent. Meer schijnt niet meer te lukken, zeker ook sinds de maandenlange massademonstraties tegen de extreemrechtse partij. Wil de AfD de grootste partij worden, moet ze nieuwe kiezers zoeken. Het reservoir van proteststemmen en niet-stemmers is blijkbaar opgedroogd.
Van de 60 miljoen stemgerechtigde Duitsers hebben ongeveer negen miljoen een migratieachtergrond. Als die kiezers op één partij zouden stemmen, zou die 15 procent halen. Dat is zoveel als de SPD en de Groenen. Maar de klassieke partijen werven niet voor die groep.
Reeds in 2021 hebben er migranten voor de AfD gekozen. Het waren toen vooral ‘Rusland-Duitsers’. Wil de AfD verder groeien, moet ze kiezers aanspreken die heel ver van hen afstaan: de ‘buitenlanders’. Daarmee wordt bedoeld: mensen met een kiezersprofiel dat als ‘migrant’ te omschrijven is, geïmmigreerden en hun nakomelingen uit Turkije, Libanon, Iran.
Eigenlijk al diegenen waartegen de AfD al jaren mobiliseert, mensen dus uit moslimlanden. Vandaag de dag wordt die groep bewust aangesproken.
Dat bemerk je vooral op TikTok. Het socialemedianetwerk is het uitgelezen middel om – zonder het ‘eigen volk’ te irriteren – de migrantengemeenschap aan te spreken. Het TikTok-algoritme dat bepaalt wie wat te zien krijgt, is erg gepersonaliseerd. Dat laat de AfD toe om in haar officiële kanalen anti-islam te blijven, terwijl op de smartphones van kiezers met een migratieachtergrond video’s verschijnen die hen met hashtags als ‘gerechtigheid’ of ‘Turken in Duitsland’ uitnodigen om voor de AfD te stemmen.
‘Turken in Duitsland zouden voor AfD moeten stemmen’
Maximilian Krah (waarover we eerder in onze nieuwsbrief schreven: De canon van ‘Nieuw Rechts’ in Duitsland https://cimic-npo.org/2024/02/29/50-012/) heeft furore gemaakt door op TikTok een video te lanceren onder de titel ‘Turken in Duitsland zouden op AfD moeten stemmen’.
Hij zei: “Turken zouden voor een partij moeten kiezen die ervoor zorgt dat men vader en moeder eert. Die qua buitenlandse politiek partnerschappen aangaat, vooral met de landen waarmee Duitsland eeuwenlang partnerschappen en wapenbroederschappen heeft gesmeed. Ze zouden een partij moeten steunen die verdere immigratie blokkeert. Want van wie worden woningen en jobs afgenomen als er nog meer migranten binnenkomen? Turken in Duitsland hebben oneindig veel redenen om zich verraden en bekocht te voelen door de linksen en de handlangers van de CDU”.
De mengeling van maatschappelijk conservatieve posities en een waardering voor het gemeenschappelijk verleden (‘wapenbroeders’) moet een emotionele verbondenheid scheppen.
In een andere video die door honderdduizenden mensen van Turkse origine werd bekeken, zegt Krah: “President Erdogan is je vijand niet, want Erdogan zet zich in voor de belangen van Turkije en daarom wordt hij door de Duitse politici gehaat. Want Duitse politici bekommeren zich niet om hun eigen volk”.
Bij de mensen met een migratieachtergrond die er eventueel over denken om voor de AfD te kiezen, wordt het migratievraagstuk door andere motiveringen bedekt. Tijdens de pandemie zou de AfD de enige partij geweest zijn die kritiek had op de coronapolitiek van de Duitse regering. Ook in haar kritiek op de oorlog in Oekraïne zou ze de enige partij zijn.
Migratie komt alleen ter sprake i.v.m. de concurrentiepositie van de nieuwkomers, bijvoorbeeld de Oekraïense vluchtelingen. “Voor die hebben ze alles gedaan”, klinkt het. Ook de vluchtelingen uit het Nabije Oosten moeten het ontgelden. Vanwege die asielzoekers, zo denkt de Duitse bevolking – die zich als hardwerkende ‘goede migranten bestempelt’ -, “heeft men iets tegen ons”.
‘Het goede Duitsland dat er niet meer is’
De oudsten onder de migranten, die opgegroeid zijn onder de voorwaarden van de assimilatie, ergeren zich over de nieuwe generaties die culturele verscheidenheid prefereren. De oudsten hebben zich moeten inspannen om Duitser dan de Duitsers te worden. Daardoor hebben ze veel overboord moeten gooien wat hen met het thuisland verbond.
Dat ze zich nu als ‘goede buitenlanders’ aan de AfD aanbieden, is een reflex om de ‘Remigrations’-plannen van de AfD (“zal men ons allemaal terugsturen?”) te counteren. Er heerst ook het argument dat alleen de AfD goed voor de nakomelingen van de ‘goede’ Duitse migranten zal kunnen zorgen.
“Wij zijn naar hier gekomen, hebben ons aangepast, de taal geleerd, alles gegeven opdat onze kinderen in een goed Duitsland zouden kunnen leven. En dat is er niet meer.”
Eigenlijk past het Duits-Turkse kiezersprofiel van de Erdogan-stemmers met hun nationalistisch, antifeministisch, homofoob en antisemitisch repertoire inderdaad voor een goot deel bij de AfD.
Syrische migranten zijn dan weer aanspreekbaar rond het verwijt dat het Westen schijnheilig reageert: “Rusland werd niet geboycot toen het Syrië bombardeerde – maar voor Oekraïne zijn ze allemaal in gang geschoten”. En veel potentiële kiezers die uit Iran komen, delen de diepe antimoslimressentimenten.
Vele jaren gold de overtuiging dat Oost-Europese migranten rechts-conservatief stemden, namelijk voor de CDU. De uit Turkije komende kiezers stemden in het algemeen SPD en nadien links of voor de Groenen. Dat is in de laatste jaren veranderd. Vooral de SPD heeft veel migrantenstemmen verloren.
SPD en Groenen hebben hun migrantenkiezers niet ernstig genomen
De uitlatingen van de Berlijnse SPD-senator voor Financiën Thilo Sarrazin heeft ertoe bijgedragen dat migranten zich afkeerden van de sociaaldemocratische partij. Maar het is ook de SPD zelf die haar migrantenkiezers niet ernstig nam.
Toch heeft de regering-Scholz een openmigratiepolitiek gevoerd door de ‘Fachkräfte Einwanderungsgesetz’ en de ‘Reform des Staatsgehörigkeitsrecht’ en hij heeft veel beloften waargemaakt die zijn voorgangster Angela Merkel (CDU) afgeremd had.
Merkel is onder de migranten niet zo populair door haar uitspraak ‘Wir schaffen das.’ Olaf Scholz zond een ander signaal uit: ‘Wir müssen im grossen Stil abschieben’.
Ook de Groenen worden niet meer als pro-migratie gezien. Ze komen over als een afgeschermde burgerlijke partij die doet alsof ze openstaat voor diversiteit. Ze worden het sterkst als oorlogspartij afgeschilderd en na de toespraak van Robert Habeck (nvdr: sinds 8 december 2021 is hij namens de Groenen minister van Economie en Klimaat en tevens vicekanselier in de regering-Scholz) over Israël en antisemitisme ook nog ervaren als fel anti-islam.
Habeck had geëist dat de moslims die in Duitsland wonen zich ‘klipp und klar’ (letterlijk: klaar en duidelijk) zouden distantiëren van het antisemitisme om “hun eigen aanspraak op tolerantie niet te ondermijnen”.
‘Men wil ons niet! Dan mag Duitsland er ook aan gaan’
De ontgoocheling van kiezers met migratieachtergrond mondt uit in een cynische houding. “De andere partijen willen ons ook niet, maar zeggen het ons niet in het gezicht – dan liever iemand die klaar en duidelijk is, dan weet ik beter hoe ik hem moet overtuigen.”
Bijna dreigend klinkt een andere motivering om voor AfD te stemmen: “Duitsland wil ons niet, wat we ook doen, wel, dan mag Duitsland er ook aan gaan”.
Aanbellen aan de deur: Elif Eralp in Berlijn
De linkse Elif Eralp (Die Linke) heeft de kreten gehoord. Voor de kiescampagne voor het Huis van Afgevaardigden in Berlijn is ze bij migranten gaan aanbellen. De mensen waren enthousiast dat er eindelijk een politica met hen in gesprek ging.
Na tien jaar lang migratievijandige debatten waren de mensen verrast dat hun stem ertoe deed. Eralp haalde in haar kieskring in 2023 27,1 procent voor Die Linke, terwijl haar partij over de hele Berlijnse regio gespreid maar 12,2 procent binnenhaalde.
De politica stelde vast dat ook conservatieve Turkse vrouwen (met hoofddoek) bereid waren om aan haar, een linkse feministische vrouw, hun stem te geven. Ze zagen in haar hun eigen dochter of nichtje. In elk geval was ze iemand die tijd nam om samen thee te drinken en te luisteren naar hun problemen.
Gevestigde partijen kunnen daar voor de campagne van 2025 uit leren. Het is zeker nodig om meer migrantenkandidaten op te stellen op verkiesbare plaatsen. Het zou volgens Foroutan ook een signaal geven als partijen aanwezig zouden zijn op markten, metro-ingangen, ziekenhuizen, universiteiten om met mensen te spreken.
Maar ook: aanwezig te zijn op sociale media, TikTok inbegrepen. Op deze platformen is de AfD statistisch driemaal meer aanwezig dan de andere partijen samen.
Foroutan nuanceert dat deze groepen migranten beslist geen homogene massa zijn. De behoeften en politieke voorkeuren van deze 29 procent van de Duitse samenleving zijn al naargelang beroep, religie, leeftijd, gender, enzovoort even divers als bij de rest van de Duitse bevolking.
Maar de problemen zoals toegang tot vorming, ervaringen van discriminatie op de arbeidsmarkt, het knokken om erbij te horen en politiek deel te nemen, dat alles leidt tot een gemeenschappelijke ervaringsruimte.
De migranten en hun nakomelingen hebben dus zeker genoeg raakpunten, waardoor het voor de partijen zou lonen om een democratische, wervende politiek met ‘Migrationsticket’ te voeren.
De sociologe stelt: “De partijen hier te lande spannen zich in om arbeiders, Oost-Duitsers, christenen, de middenstand, voldane postmaterialistische milieus of racisten te bereiken. Maar tot nu toe spant geen enkele partij zich in om de migranten aan te spreken. Behalve de AfD“.
Naika Foroutan
Prof. Naika Foroutan, is dochter van een Duitse moeder en een Iraanse vader, en leidt als sociologe aan de Humboldt-Universiteit Berlijn het Duitse centrum voor integratie- en migratieonderzoek (DeZIM, Deutsch Zentrum für Integrations- und Migrationsforschung).
(Samenvatting en vertaling uit het Duits: Marc Colpaert)
Het oorspronkelijke opiniestuk van prof. Naika Foroutan verscheen op 7 maart 2024 op de website van de Duitse krant ‘Die Zeit’, maar is alleen voor abonnees beschikbaar.
Humboldt-Universität zu Berlin | Berliner Institut für empirische Integrations- und Migrationsforschung (BIM) – Naika Foroutan in der „Zeit“ über migrantische Wähler:innen und deren ambivalentes Verhältnis zur AfD: https://www.bim.hu-berlin.de/de/aktuelles/nachrichten/foroutan-zeit-migrantische-waehler-afd-2024
Lees ook:
De canon van ‘Nieuw Rechts’ in Duitsland https://cimic-npo.org/2024/02/29/50-012/
Heft Duitsland zichzelf op door de migratie? https://cimic-npo.org/2024/01/28/49-009/
Lees verder (inhoud april 2024)
