‘Wereldcrisis. Oorlog, klimaatverandering en catastrofe in de zeventiende eeuw’ van Geoffrey Parker
Na twee jaar coronacrisis (die nog niet voorbij is), komt er opnieuw ruimte vrij om aandacht te hebben voor de toenemende klimaat- en biodiversiteitscrisis. Daarbovenop komt nu de oorlog tussen Rusland en Oekraïne.
Het nieuwste boek van Geoffrey Parker kan op dit alles een nieuw licht laten schijnen. Hij legt linken tussen wat we de ‘kleine ijstijd’ noemen van de 17de eeuw en natuurrampen, overstromingen, honger, conflicten, oorlogen, ontvolking.
Parker is een gelauwerd historicus, gespecialiseerd in de zestiende en zeventiende eeuw. Hij is hoogleraar geschiedenis aan de Ohio State University (VS).
De zeventiende eeuw was een bewogen periode. In Europa waren er welgeteld drie oorlogsvrije jaren en ook in andere werelddelen was het zeer onrustig. Hoewel delen van de Nederlanden een ‘gouden eeuw’ beleefden, was ook hier sprake van oorlog en politieke onrust.
Epidemieën, hongersnood en geweld teisterden de hele wereld. Dit alles zorgde voor verwoestingen en zelfs een ‘verloren’ generatie. Deze periode wordt ook wel de ‘Algemene Crisis’ genoemd. Wat vaak buiten beschouwing wordt gelaten, is dat deze gebeurtenissen gepaard gingen met flinke klimatologische veranderingen.
Het interessante is dat hij het niet alleen over Europa heeft, maar even goed over beroeringen in Rusland (en Oekraïne), China, Noord- en Zuid-Amerika, Afrika en Australië. Letterlijk een wereldcrisis, maar het omgekeerde van wat we nu meemaken: i.p.v. van opwarming waren er toen hevige regens en heel koude winters, met oogsten die wereldwijd mislukten.
Wat het huidige conflict tussen Rusland-Oekraïne betreft. Er zijn vast historische wortels. Oekraïne werd in de 17de eeuw onder de voet gelopen door Rusland, het Pools-Litouwse Gemenebest, Zweden, de Ottomanen.
Poetin verwijt nu dat Oekraïne beheerst wordt door neonazi’s. Inderdaad, er is het extreemrechtse Azov-regiment, dat nu in het Oekraïense leger geïntegreerd is. Maar politiek gezien stelt extreemrechts bij de verkiezingen niet veel voor: amper twee procent. Dan kennen we in Vlaanderen veel hogere scores met het Vlaams Blok (Belang?).
Poetin probeert trouwens al jaren Europa te destabiliseren met het ondersteunen (ook financieel) van extreemrechts: Vlaams Blok, Le Pen in Frankrijk, Wilders en Baudet in Nederland, Oostenrijk…
Ondertussen heeft hij een extreemrechts huurlingenleger ‘Wagner’ (met een verwijzing naar Adolf Hitler en zijn geliefde Wagnermuziek) dat o.a. in Afrika terreur zaait, maar al in 2014 tegen de Oekraïense nazi’s tekeerging en nu terug naar Oekraïne geroepen is om er te ‘denazificeren’.
Anno 2014 telde de groep enkele honderden huurlingen; nu zouden er ongeveer 10.000 zijn, verspreid over een twaalftal landen. Poetin staat uiteindelijk voor een meer fascistisch model dan dat van de joodse Zelensky.
Dat fascistische, niet-democratische heeft verre wortels in de geschiedenis. Zo moorden de Kozakken in de 17de eeuw al 10.000 joden uit (pp. 176-183). Ook in de Baltische staten werden joden uitgemoord, vlak nog voor de nazi’s van Duitsland er aan kwamen.
Met de huidige wereldcrisis die ons overkomt, kan het nuttig zijn om in de geschiedenis te duiken om bepaalde fenomenen beter te begrijpen.
Luc Vankrunkelsven
Geoffrey Parker, Wereldcrisis. Oorlog, klimaatverandering en catastrofe in de zeventiende eeuw, Utrecht, uitgeverij Omniboek, 2022, 704 p., ISBN 9789401917179
Lees verder (naar inhoud maart 2022)
