De beste plaats in de wereld
Het is zondag, 26 november, een uur of vier in de ochtend. Eén van de nachtwakers maakt me wakker. Hij hoort schoten, maar ook zwaarder geschut. Ik reageer geërgerd omdat mijn nachtrust, zo nodig en welgekomen na een volle werkdag, bruusk is verstoord. Het klinkt ver, in onze straat lijkt het kalm, moest hij me daarvoor wakker maken? De slaaproes houdt me maar even in zijn greep, al snel ontwaakt ook mijn bewustzijn en besef ik: dit is geen gewone zondagmorgen.
Mijn dochter had de schoten ook gehoord en was bezorgd naar beneden gekomen. Was ik zoals elke zondagochtend toch gaan wandelen? Dat plan was reeds kort na vieren geannuleerd, toen de eerste berichten op sociale media binnensijpelden. Gaandeweg zou dat een overvloedig stromen worden.
Ongeïdentificeerde gewapende mannen hadden een belangrijk wapendepot van het Sierra Leoonse leger bestormd en munitie gestolen. Het depot bevindt zich op de legerbasis in Wilberforce, een wijk in Freetown, op zo’n 6 km van het presidentieel paleis, waar de bende vervolgens heen trok, maar op hevige weerstand van de presidentiële garde stootte.
Na het terugslaan van de aanvallers, vatten deze topmilitairen een klopjacht aan die de hele zondag heeft geduurd en die wij vanop onze heuvel naar verschillende richtingen in de stad hoorden verspreiden.
In de eerste berichten ging het over ‘onbekenden’ of ‘afvalligen’, later gebruikte men woorden als ‘ex-militairen’ en zelfs ‘rebellen’. Maar niet alleen zij werden geviseerd. Deze ‘afvalligen’ waren namelijk ook naar enkele gevangenissen en politiekantoren gegaan waaronder de centrale Pademba Road-gevangenis.
Daar hadden ze makkelijk de poorten open gekregen en nagenoeg alle gevangenen vrijgelaten, inclusief de topofficieren, gearresteerd in augustus dit jaar voor het ‘ondermijnen van de autoriteiten’. Een staatsgreep werd het toen officieel niet genoemd, wel ‘schending van de veiligheid’.
Het duurde immers enige tijd voor de regering met betrekking tot de gebeurtenissen van 26 november het woord ‘staatsgreep’ in de mond nam. In de officiële berichten wordt de gebeurtenis nu als dusdanig erkend en er horen ook officiële cijfers bij: er zijn 1890 gevangenen ontsnapt, sommigen spreken van meer dan 2000.
Enkele gedetineerden meldden zichzelf weer aan, velen lopen nog vrij rond. Het vrijlaten van gevangenen blijkt trouwens een gekende tactiek te zijn die hier niet voor het eerst gebruikt wordt om chaos te creëren.
Het officiële dodental is 21, onder wie 18 leden van de veiligheidsdiensten en drie aanslagplegers. Onze tuinman verloor zijn broer die op de militaire basis in Wilberforce woonde. Van een collega op de school waar ik een paar uren lesgeef, kwam een familielid om. Zijn het er echt maar 21?
Na ruim twee weken kwam de minister van Informatie, Chernor Bah, eindelijk ook met officiële cijfers over de gestolen wapens: van de 47 gestolen kalasjnikovs zijn er nog 18 zoek, van de 7 verdwenen raketgestuurde granaten (RPG’s) ontbreken er nog twee. Bij de buit hoorden ook 100 lege magazijnen die spoorloos zijn. We worden verzekerd dat de veiligheidsdiensten hun inspanningen intensifiëren. De klopjacht en zoektocht gaan verder.
In officiële berichten wordt trouwens menigmaal het woord vrede gebruikt, naast democratie uiteraard. In zijn toespraken na de aanval meldt de president, Julius Maada Bio, steevast dat hij en zijn regering er alles aan doen om de vrede in het land te bewaren. Dat is ook het grootste verlangen van iedereen.
Op sociale media postten Sierra Leoonse vrienden: “wat is er met ons land aan de hand? Trauma na trauma na trauma”. Covid na ebola na burgeroorlog. Het is te begrijpen dat de herrie van de schoten bij de iets oudere laag van de bevolking, het einde van de burgeroorlog dateert nog maar van 2002, verschrikkelijke herinneringen oproept.
En altijd is er de veerkracht, het leven moet doorgaan. Die ochtend van 26 november was al vroeg de avondklok afgekondigd voor de volle 24 uur. Na de gewelduitbraak deden video’s de ronde met onwerkelijke beelden van de lege straten rond de gevangenis, die plots volliepen met gedetineerden, vrolijk en misschien een beetje verward dezelfde richting uitgaand, hun vrijheid tegemoet. Welke onwaarschijnlijke toestanden gingen we nog meemaken?
Na de eerste 24 uur, werd de avondklok opnieuw ingesteld en mochten we gedurende twee weken de straat op tot 9 uur ’s avonds en opnieuw vanaf 6 uur ’s morgens. Wie zijn dagelijks brood dag per dag moet verdienen, kon dat weer, als de tijd maar gerespecteerd werd.
Eén van onze werknemers die hier ook woont, snelde om 9 uur de heuvel op, maar kwam helaas twee agenten tegen en bracht de nacht op het nabijgelegen politiekantoor door.
Vervolgens werd het begin van de avondklok nog eens verlaat naar middernacht. Zo kon de horeca, eveneens slachtoffer van de beroerde economische situatie, nog iets hebben aan de gouden maand december en misschien zo de doodsteek mijden.
Sierra Leoners uit de diaspora die hier jaarlijks de kerstvakantie komen doorbrengen met behoorlijk wat dollars en ponden in hun zakken, zouden hier en daar hun reis annuleren. Een kennis nam de dag na de poging tot staatsgreep onmiddellijk het vliegtuig naar de Verenigde Staten.
Het verbaast weinigen dat er iets losbarstte, de staat van het land is te erbarmelijk. De spanning loopt al veel te lang op door de extreme inflatie die de prijs van basisproducten zo doet stijgen dat van verdubbeling al geen sprake meer is.
De omstreden verkiezingen van afgelopen juni die vanwege hun gebrek aan transparantie zowel nationaal als internationaal in vraag gesteld worden, spelen een rol. En er zijn de wereldwijde uitdagingen, met covidpandemie net achter de rug en de verschrikkelijke nog lopende oorlogen.
Zijn dit de redenen voor de staatsgreep of is het een machtsspel? Speculaties zijn gratis. De staatgreep werd georganiseerd door afvallige militairen. Nee, de huidige president, Julius Maada Bio, kopman van de SLPP (Sierra Leone’s People Party), heeft het zelf opgezet.
Of omgekeerd, het APC (All People’s Congress), de belangrijkste oppositiepartij, zit erachter. Het is deze laatste optie die nu alle aandacht krijgt. Maakt de regering-Bio gebruik van de situatie om zijn pijlen te scherpen tegen de oppositie?
De vorige president, Ernest Bai Koroma, behorende tot de APC-familie, werd zelfs officieel in verdenking gesteld. Deelnemers aan de coup, die werden neergeschoten tijdens het oproer, zijn aan hem te linken.
Idrissa ‘Leatherboot’ Hamid Kamara, een rebel die na de burgeroorlog in de gevangenis zat en later deel ging uitmaken van het veiligheidsteam van Koroma, was één van hen. Een andere bodyguard verbonden aan Koroma werd ook neergeschoten door het Sierra Leoonse leger en nog één werd gevangengenomen tijdens een inval in zijn huis.
Koroma werd gedagvaard door de CID, het Criminal Investigations Department, en moest zich op 8 december aanmelden bij het hoofdkwartier van de politie. Het land hield opnieuw zijn adem in. De aanwezigheid van de veiligheidsdiensten werd opgedreven, maar demonstraties van APC-sympathisanten bleven uit. Na zijn ondervraging werd Koroma onder huisarrest geplaatst. De oud-president zegt zelf dat hij vertrouwt op een eerlijk proces met respect voor de rechtsstaat.
Nog maar een maand eerder, op 7 november, waren de leden van het APC teruggekeerd naar het parlement dat ze sinds de verkiezingen van juni, waarvan ze de uitslag niet aanvaardden, hadden geboycot.
Ook de herverkozen APC-burgemeester van Freetown, Yvonne Aki-Sawyerr, had toen pas haar ambt opnieuw opgenomen. Niet helemaal unaniem en met de belofte van electorale hervormingen, hadden ze de SLPP-regering aanvaard. De weg naar politieke stabiliteit leek geëffend. Nu blijkt echter dat dit niet mogelijk is als er geen oplossing wordt gevonden voor de extreme politieke polarisatie.
Net zoals een stukje van mezelf sympathie voelt voor de juichende menigten in Bamako, Niamey of Conakry na een gelukte staatsgreep, voelt een deeltje in het geniep weinig opluchting bij het feit dat het hier niet gelukt is. Het betekent bijvoorbeeld dat de situatie dezelfde blijft als ervoor, en die was niet goed.
Anderzijds is het nog maar de vraag of een staatsgreep het tij kan keren. In Guinee-Conakry bijvoorbeeld was men maar al te blij dat de macht Alpha Condé, de president die zo democratisch was dat hij een derde mandaat afdwong, ontnomen was.
De terugkerende en terechte vraag is of het daarna beter wordt. Onder andere in Guinee en Mali blijven de militaire coupplegers aan de macht en worden ‘democratische’ verkiezingen steeds maar opnieuw uitgesteld.
Wat wordt het vervolg in Sierra Leone en hoe slagen we er in onze schouders niet te laten hangen? We blijven geïnspireerd door de alomtegenwoordige veerkracht.
En bij wijze van afronding en micro-jaaroverzicht staan we ook even stil bij wat er in maart van dit jaar gebeurde. Time Magazine riep Freetown Peninsula uit tot één van de World’s Greatest Places. Want dat is het ook.
Anna Van Malder
Anna Van Malder woont en werkt in Freetown, de hoofdstad van het West-Afrikaanse Sierra Leone. Zij bericht op regelmatige basis voor deze nieuwsbrief. Zij woont al twintig jaar in West-Afrika. In Mali runde ze een reisbureau en een B&B. Tien jaar later trok ze met haar kinderen naar Guinee, waar ze Engelse lesgaf. Daarna trokken ze verder naar Freetown, waar ze nu lesgeeft én mensen van overal ontvangt in gastenkamers.
Enkele eerdere bijdragen van Anna Van Malder voor CIMIC-Nieuwsbrief:
- Slachtoffers en zondebokken: https://cimic-npo.org/2022/10/31/36-003/
- Grimmige tijden: over bang zijn, liegen en drugs https://cimic-npo.org/2022/12/27/38-006/
- Over verkiezingen, hiërarchie en het gemak van loslaten: https://cimic-npo.org/2023/04/30/42-007/
- Over reuzen die vallen of blijven staan: https://cimic-npo.org/2023/06/30/44-010/
Time Magazine riep Freetown Peninsula uit tot één van de World’s Greatest Places: Freetown Peninsula, Sierra Leone: World’s Greatest Places 2023 | Time
Video van ontsnapte gevangenen: https://youtu.be/snmS-N-p4rE?si=EoA7j1L36-fQ3Mh1
Lees ook over staatsgrepen en militairen in West-Afrika:
Sahel: Waarom al die staatsgrepen? https://cimic-npo.org/2023/11/23/47-011/
Should Military Leaders be Barred from Addressing the UN? https://cimic-npo.org/2023/10/23/46-011/
Militairen aan de macht in de Sahel: de puinhoop wordt alleen maar groter https://cimic-npo.org/2023/02/26/40-001/
Afrika in kort bestek https://cimic-npo.org/2023/01/28/39-012/
Zoveelste staatsgreep in West-Afrika duidt op regio in diepe crisis https://cimic-npo.org/2022/01/28/item29-010-2/
Wanneer panafrikanisme sektarisme wordt https://cimic-npo.org/2022/02/28/item30-008/
Sahel: het Franse leger heeft zich hopeloos vastgereden in het zand van Mali https://cimic-npo.org/2021/03/23/sahel-het-franse-leger-heeft-zich-hopeloos-vastgereden-in-het-zand-van-mali/
Lees verder (inhoud december 2023)
