Rellen met Eritrese jongeren in Den Haag: hoe ver reikt de ‘lange arm’ van Asmara?

Zaterdagavond 17 februari 2024 kwam het in Den Haag tot hevige rellen bij betogingen van Eritrese jongeren tegen een festival dat georganiseerd was door regeringsgezinde groepen van Eritreeërs. Dit roept veel vragen op.

Het is trouwens helemaal niet de eerste keer dat het in Europa tot gewelddadige confrontaties komt tussen voor- en tegenstanders van het dictatoriale regime in Asmara. Een poging om wat verder te kijken dan de waan van de dag, want er zit duidelijk een patroon achter het geweld: de zogenaamde ‘transnationale repressie’.

Vooral vorig jaar, toen Eritrea 30 jaar onafhankelijkheid vierde, kwam het op vele plaatsen in Europa, Canada, de VS en Israël tot rellen tussen groepen Eritreeërs in de diaspora. Onder meer in Zweden, Noorwegen, Duitsland, Italië, Zwitserland en vooral in Israël waar bij geweld in Tel Aviv zelfs twee doden vielen.

Bij een Eritrees festival in Zweden vielen meer dan 50 gewonden en zeker 100 mensen werden gearresteerd. Volgens de organisatoren zijn zulke festivals een ‘viering van de Eritrese cultuur en gemeenschap’. Critici zien er vooral de lange arm in van het dictatoriale en militaristische bewind van president Isaias Afewerki, dat ook in het buitenland zeer repressief kan optreden tegen tegenstanders.

In de Noorse stad Bergen vielen vorige zomer tegenstanders en aanhangers van de Eritrese regering elkaar aan met stenen en flessen. Ook de politie werd aangevallen. Aanleiding voor het incident was een festival van aanhangers van de Eritrese regering die opposanten en hun families in Eritrea bedreigden.

Er waren, begin september 2023, ook hevige botsingen tussen de politie en migranten uit Eritrea in Tel Aviv in Israël. Minstens 150 mensen raakten gewond. Honderden Eritreeërs protesteerden tegen de regering voor de Eritrese ambassade en braken door de politiebarrières, meldden Israëlische media.

In Duitsland waren er in juli 2023 rellen bij een Eritrees festival in Giessen, waarbij minstens 26 politieagenten gewond raakten. Ook in Stuttgart liep het feestje snel uit de hand. Tegenstanders van het evenement hadden veiligheidstroepen aangevallen.

In Stockholm waren er in augustus gewelddadige rellen tijdens een Eritrea-festival. De antiregeringsdemonstranten hadden de Zweedse politie eerder gevraagd om de regeringsgezinde manifestatie, die was georganiseerd door de ambassade van Eritrea, af te gelasten, uit vrees voor gewelddadigheden.

In het Noord-Korea van Afrika

In Eritrea regeert president Isaias Afewerki (78 ondertussen) met een harde eenpartijdictatuur. Afewerki is aan de macht sinds het land in mei 1993 officieel onafhankelijk werd na een bloedige onafhankelijkheidsoorlog tegen het toenmalige unitaire bewind van de Ethiopische juntaleider Mengistu Haile Mariam, een oorlog waaraan pas in 1991 een einde kwam.

Uit de vroegere gewapende, marxistische bevrijdingsbeweging, het Eritrean People’s Liberation Front (EPLF) ontstond in 1994 het People’s Front for Democracy and Justice (PFDJ), de enig toegelaten partij. Alle andere politieke stromingen zijn verboden.

Vrijheid van meningsuiting, godsdienstvrijheid en persvrijheid zijn er zo goed als totaal onbestaande. Religieuze leiders van de traditionele orthodoxe kerk, de islam en de erg kleine rooms-katholieke gemeenschap (een restant van de Italiaanse kolonisatie) moeten zich aan zeer strikte regels houden, andere religies zijn verboden. De meeste journalisten zijn inmiddels vermoord, zitten jarenlange gevangenisstraffen uit of zijn naar het buitenland gevlucht.

Asmara heeft nog nooit verkiezingen gehouden, die schijn wordt niet eens opgehouden. Er is zelfs geen functionerend parlement, geen grondwet (een voorlopige versie werd nooit geratificeerd) en er bestaan geen onafhankelijke rechtbanken of maatschappelijke organisaties. Het staatsbudget en de begroting zijn sinds 1993 goed bewaarde staatsgeheimen.

De president en zijn beperkte kring van militaire vertrouwelingen, die meestal nog een belangrijke rol speelden in de heroïsche bevrijdingsstrijd, besturen het land volgens complete willekeur (een document gepubliceerd door African Arguments in november 2023 biedt een interessante inkijk in die inner circle: https://africanarguments.org/2023/11/all-the-presidents-men-isaias-afwerkis-close-circle/ ). Zelfs medewerkers en ministers die in ongenade vallen, kunnen voor jaren ‘verdwijnen’ in militaire detentiecentra of worden in het geheim als ‘verraders’ geëxecuteerd.

Het kleine land aan de Rode Zee houdt een enorm leger op de been. Een groot deel van de beperkte financiële middelen gaat naar het leger en de veiligheidsdiensten. Niemand weet precies hoeveel. Hooggeplaatste officieren controleren grotendeels de economie, maar zijn ook actief betrokken in de lucratieve mensen- en wapensmokkel in de hele Hoorn van Afrika.

Het leger schrikt er niet voor terug om in buurlanden militair te interveniëren. Zowat met alle buren waren er ooit wel gewapende conflicten. Zoals onlangs nog in de oorlog (2020-2022) in de opstandige noordelijke Ethiopische provincie Tigray, waarin Eritrese soldaten een zeer vuile rol speelden aan de zijde van het federale Ethiopische leger (ENDF).

Tot in 2018 was Ethiopië nog de grote aartsvijand, maar toen sloten Afewerki en de nieuwe premier Abiy Ahmed van Ethiopië totaal onverwacht een strategisch ‘vredesakkoord’ waarvoor Abiy – heel voorbarig en onterecht zoals al snel zou blijken – met de Nobelprijs voor de Vrede werd beloond…

Volgens rapporten van Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties beging het Eritrese leger daarbij zelfs op grote schaal oorlogsmisdaden. Systematisch werden vluchtelingenkampen in het noorden van Tigray, waar tegenstanders van de dictatuur sinds 2000 een veilig onderkomen hadden gevonden, aangevallen en mensen gedwongen teruggestuurd naar Eritrea. Verkrachting als oorlogswapen was een wijdverbreid fenomeen.

600.000 mensen zouden volgens betrouwbare bronnen (o.a. onderzoekers van de UGent) de voorbije jaren in de oorlog in Tigray zijn omgekomen. De infrastructuur van de regio is compleet verwoest, hongersnood dreigt op grote schaal, maar de wereld kijkt liever de andere kant op, naar conflicten die blijkbaar hoger op de internationale prioriteitenlijst staan.

Daarnaast geldt er een strikte militaire dienstplicht voor mannen én vrouwen die in de praktijk onbegrensd is in de tijd. Volgens Afewerki is elke Eritreeër immers “een soldaat in dienst van de soevereine ontwikkeling van de natie”. Vrouwen lopen bovendien veel kans op seksuele uitbuiting tijdens hun legerdienst.

De VN-mensenrechtenraad heeft dit systeem al vaak veroordeeld als een vorm van dwangarbeid of slavernij. Naast de armoede en de uitzichtloosheid is dit ook de voornaamste reden waarom zoveel jonge Eritreeërs naar het buitenland blijven vluchten.

Vaak lijkt vluchten de enige mogelijkheid om aan de greep van het regime te ontsnappen, al blijft dat uiterst repressief iedereen vervolgen die er een andere mening op nahoudt, ook in het buitenland. Spionnen van Asmara zitten letterlijk overal, ook in België en in Nederland. Meestal is de Eritrese ambassade de draaischijf van deze repressie-activiteit.

Om de armlastige staatskas te spijzen, worden Eritreeërs in de diaspora gedwongen tot het betalen van een 2 procent-taks op hun inkomen. Anders zouden familieleden in het thuisland daarvan de repercussies kunnen ondervinden. Volkomen illegaal, maar het gebeurt al jaren in bijna alle Europese landen.

In Nederland werd enkele jaren geleden de Eritrese zaakgelastigde per direct het land uitgezet nadat hij op heterdaad was betrapt bij het afpersen van Eritrese asielzoekers. Dat is wat men verstaat onder ‘transnationale repressie’.

Angst en wantrouwen regeren de diaspora, niemand weet immers met zekerheid of een onbekende andere Eritreeër niet een agent van het regime is. Niet voor niets wordt Eritrea het Noord-Korea van Afrika genoemd.

Het regime-Afewerki ondervindt steeds meer de negatieve gevolgen van internationale sancties, maar slaagt er wel nog in om contracten af te sluiten met multinationale grondstoffenbedrijven (o.a. Canadese en Australische) voor de exploitatie van onder andere goudmijnen.

Ook de Europese Unie onderhoudt nog een beperkte ‘humanitaire’ ontwikkelingssamenwerking met Asmara, officieel met het oog op het lenigen van de grootste noden van de bevolking. Al rezen er wel vragen over de EU-financiering van een project gericht op het verbeteren van de wegeninfrastructuur waarbij ook Eritrese dienstplichtigen werden ingezet als ‘gratis’ arbeidskrachten.

Hieronder nemen we een interessant analyse-artikel over dat op 20 februari in De Standaard verscheen en waarin Eritrea-expert Mirjam van Reisen (Universiteit Tilburg en ULeiden) wordt geciteerd. Zij denkt dat het regime van Afewerki bewust de gewelddadige confrontatie opzoekt in Europa, zoals bij de recente rellen in Den Haag, om de politieke tegenstanders en asielzoekers in een slecht daglicht te stellen.

Zeker nu extreemrechtse en populistische partijen overal in Europa van migratie hét verkiezingsthema maken en asielzoekers liever kwijt dan rijk zijn.

Jan Van Criekinge

Vier vragen over het conflict in de Eritrese diaspora. Wat doen regeringsgezinde Eritreeërs in Den Haag?

Afgelopen weekend [17 februari 2024] was Den Haag het toneel van schermutselingen tussen Eritrese diaspora-gemeenschappen. Gelijkaardige incidenten vonden eerder al plaats in Europa. Het Eritrese regime speelt een belangrijke rol in dat geweld.

1.Welke groepen waren betrokken bij de schermutselingen?

Een Eritrees feest in Den Haag is zaterdagavond op een valse noot geëindigd. In zalencentrum Opera kwamen aanhangers van de Eritrese president Isaias Afewerki samen. Maar de aanwezigen werden verrast door een andere groep Eritrese vluchtelingen, die niet kwam om aan de festiviteiten deel te nemen.

Er brak geweld uit tussen de twee groepen, wat leidde tot schade aan het zalencentrum, verschillende uitgebrande voertuigen en gewonde politieagenten. Dertien mensen zijn aangehouden.

Het is niet de eerste keer dat zo’n confrontatie plaatsvindt tussen Eritrese diaspora-gemeenschappen in Europa. In september vorig jaar raakten tientallen mensen gewond toen rellen uitbraken tijdens een Eritrees cultuurfestival in Stuttgart. Enkele maanden daarvoor brak in een andere Duitse stad, Giessen, eveneens geweld uit tijdens zo’n festival. Ook in Tel Aviv en Stockholm hebben al dergelijke incidenten plaatsgevonden.

De bijeenkomst in Den Haag zou georganiseerd zijn door een regeringsgezinde Eritrese culturele organisatie. Er zijn zo verschillende groepen die Eritreeërs in het buitenland proberen te mobiliseren die het regime van president Isaias steunen. Via evenementen zoals dat in Den Haag trachten die organisaties de diaspora te controleren en geld in te zamelen voor het regime, dat kampt met enorme economische problemen en lijdt onder internationale sancties.

Het Nederlandse radioprogramma Argos legde in 2020 bloot hoe Eritrese vluchtelingen worden afgeperst om belastingen te betalen voor Isaias.

Onvrede over die gang van zaken brengt tegenstanders van het regime en de PDFJ-partij van Isaias sinds 2022 samen onder de ‘Brigade Nhamedu’. Het gaat om een beweging zonder centrale gezagsstructuur waarin jonge Eritreeërs die gevlucht zijn voor het autoritaire regime zich verzamelen. Ze proberen evenementen van regeringsgezinde organisaties te ontregelen met als doel regeringen op te roepen om dergelijke festivals en bijeenkomsten te verbieden. Zo verzetten ze zich tegen de ‘lange arm’ van het Eritrese regime die hen tot buiten de landsgrenzen blijft achtervolgen.

Volgens de Eritrese regering is het die Brigade Nhamedu die in Den Haag het conflict opzocht met aanhangers van het regime. Eritrea-experte Mirjam van Reisen, professor internationale relaties aan de universiteiten van Tilburg en Leiden, wijst evenwel op een andere mogelijkheid: “Bij eerdere festivals werd een paramilitaire organisatie van het regime getraind en bewapend om geweld tegen de politie en autoriteiten uit te lokken, om zo tegenstanders van het regime zwart te maken in aankomstlanden”.

2. Waarom ontvluchten Eritreeërs hun land?

Sinds Eritrea na een referendum in 1993 de onafhankelijkheid verkreeg, heeft er nooit een andere president de plak gezwaaid dan Isaias. Zijn PDFJ-partij regeert alleen en organiseert nooit verkiezingen. De mensenrechten-ngo Human Rights Watch omschrijft het regime als een eenmansdictatuur zonder wetgevende macht, onafhankelijke rechterlijke macht of onafhankelijke maatschappelijke organisaties.

Vrijheid van meningsuiting is er nagenoeg onbestaande, er is geen ruimte voor oppositie en meer dan de helft van de bevolking verkeert in armoede.

Bovendien zijn jonge Eritreeërs onderworpen aan de dienstplicht, die jaren kan aanslepen, aangezien er bij aanvang van de dienst geen termijn of einddatum wordt gegeven. Het zijn daarom vooral jonge mannen die vluchten richting de Verenigde Staten, Canada, Australië en Europa.

3. Waarom steunen sommige leden van de diaspora het regime?

Dat Eritrese vluchtelingen zich soms alsnog regeringsgezind uiten, heeft volgens Van Reisen drie verklaringen: “Er is een groep die al van voor of kort na de onafhankelijkheid in Europa woont. Die mensen blijven zich soms affiliëren met het regime”.

Daarnaast wijst Van Reisen op groepen die naar alle waarschijnlijkheid door het regime worden aangestuurd om te infiltreren en de controle te behouden over de uitdijende diaspora.

Ten slotte zijn er de vluchtelingen die gewoon heel bang zijn. “Een afwijkende mening koesteren, kan heel grote gevolgen hebben voor Eritreeërs. Familieleden in Eritrea kunnen bijvoorbeeld worden opgesloten.”

4. Hoe uit de verdeeldheid in de diaspora zich in Eritrea zelf?

Volgens Van Reisen is het antwoord op die vraag simpel: niet. Het ongenoegen tegenover het Eritrese regime en hoe dat de diaspora blijft controleren, krijgt geen weerklank in Eritrea zelf. “Er is nul komma nul oppositie in Eritrea.”

Dat betekent niet dat alle mensen in Eritrea de president steunen. Afwijkende meningen kunnen simpelweg niet worden uitgesproken. “Zelfs ondergrondse oppositie is niet mogelijk”, zegt Van Reisen. “Daarom heeft het regime het zo op afwijkende visies binnen de diaspora gemunt.”

Verschillende media berichtten dat de Brigade Nhamedu zich zou hebben verzameld en georganiseerd in Tigray om een opstand te organiseren, maar daar is volgens Van Reisen niets van aan. “Dat gerucht is deel van de grotere campagne om vluchtelingen uit Eritrea zwart te maken in het Westen.”

Annebeau Hofkens     De Standaard, dinsdag 20 februari 2024: https://www.standaard.be/cnt/dmf20240219_97988655

Lees meer:

Minstens vier agenten gewond bij rellen tussen Eritreeërs in Den Haag https://www.standaard.be/cnt/dmf20240217_97596884

Vier agenten gewond na zware rellen tussen Eritreeërs in Den Haag https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2024/02/17/rellen-tussen-eritreeers-in-den-haag/

All The President’s Men: Isaias Afwerki’s close circle (African Arguments, 9 November 2023) https://africanarguments.org/2023/11/all-the-presidents-men-isaias-afwerkis-close-circle/

Éthiopie, crimes de guerre et possibles crimes contre l’humanité par des soldats érythréens (Amnesty International, 5 septembre 2023) https://www.amnesty.be/infos/actualites/article/ethiopie-crimes-guerre-crimes-humanite-soldats-erythreens

Eritrea Festival in Oberuzwil: demonstrators arrived from all over Switzerland – organisers cancel the event (Martin Plaut, 2 September 2023) https://martinplaut.com/2023/09/02/eritrea-festival-in-oberuzwil-demonstrators-arrived-from-all-over-switzerland-organisers-cancel-the-event/

Zurich police intervene after clashes between groups of Eritreans (3 September 2023) https://www.swissinfo.ch/eng/business/police-intervene-after-clashes-between-200-people-near-zurich/48782286

Explainer: the flare-up in clashes among Eritreans in Switzerland (4 September 2023) https://www.swissinfo.ch/eng/society/explainer-the-flare-up-in-clashes-among-eritreans-in-switzerland/48784472

Switzerland’s Response to Eritrean Regime-Linked Violence on its Soil. A ‘Red Line’ Crossed: Violence Erupts on Swiss Soil (BNN Correspondents, 26 Sep 2023)  https://bnnbreaking.com/world/switzerland/switzerlands-response-to-eritrean-regime-linked-violence-on-its-soil/

The Eritrean “Fourth Front” announces a ‘revenge demonstration’ in the Netherlands for festival disruptions (EEPA, 5 October 2023) https://www.eepa.be/?p=7591

Dozens of people injured in clashes between rival Eritrean groups in Israel. Supporters and critics of Eritrean government engage in violent clashes at a pro-government event in Tel Aviv (Al Jazeera, 2 September 2023) https://www.aljazeera.com/news/2023/9/2/dozens-of-people-injured-in-clashes-between-rival-eritrean-groups-in-israel

Lees verder (inhoud februari 2024)