Rapport telt meer dan 120.000 illegale, gewelddadige pushbacks: duwen, slaan, laten sterven. ‘Dit is het Europese grensbeleid’

door · Gepubliceerd · Geüpdatet

Pushbacks – het ‘terugduwen’ van migranten nadat ze irregulier de grens zijn overgestoken – zijn illegaal volgens internationaal en Europees recht. Toch zijn ze ondertussen gemeengoed geworden in Europese lidstaten. “Pushbacks zijn geen excessen of uitzonderingen, maar een dagelijkse praktijk aan de Europese buitengrenzen”, zegt Flor Didden, migratie-expert bij 11.11.11.

“Het is zo systematisch dat het duidelijk bewust beleid is. Ondanks de enorme bewijslast is zowel in Bulgarije als in Griekenland nog nooit een agent gestraft omdat hij zijn boekje te buiten ging. De facto zijn pushbacks vandaag gewoon het Europese migratiebeleid.”

Illegale pushbacks zijn de norm aan de Europese buitengrenzen. In 2024 werden mensen minstens 120.457 keer teruggeduwd, vaak met geweld, zonder dat ze toegang kregen tot een asielprocedure.

Dat stelt 11.11.11, de koepel van internationale solidariteit, in een nieuw rapport, dat op 17 februari 2025 werd voorgesteld. Het onderzoeksrapport is gebaseerd op onderzoek van mensenrechtenorganisaties in onder meer Hongarije, Bulgarije en Kroatië. Pushbacks zijn in strijd met het Europese en internationale recht, maar toch zijn ze uitgegroeid tot een standaardpraktijk – met dodelijke gevolgen.

Mensen die op zee worden achtergelaten in drijvende vlotten. Grenswachters die vluchtelingen slaan, hun kleren uittrekken en hen bestelen. Kinderen die worden opgejaagd met politiehonden. Zwangere vrouwen en zieken die zonder hulp achterblijven. Mensen die in bossen sterven van honger en kou. Identiteitspapieren, telefoons en medicijnen die opzettelijk worden vernietigd. Minderjarigen die worden vastgebonden, mishandeld en teruggeduwd. 

Griekse autoriteiten weigeren tot op vandaag uitleg te geven over de Adriana-scheepsramp van juni 2023 nabij Pylos waarbij meer dan 500 mensen stierven toen hun boot kapseisde (foto: beeld uit een video).
Griekse autoriteiten weigeren tot op vandaag uitleg te geven over de Adriana-scheepsramp van juni 2023 nabij Pylos waarbij meer dan 500 mensen stierven toen hun boot kapseisde (foto: beeld uit een video).

In 2024 bleven pushbacks geen uitzondering, maar een systematische praktijk aan de Europese buitengrenzen. Dat blijkt uit het rapport van 11.11.11 en partnerorganisaties uit heel Europa en Libanon: Hungarian Helsinki Committee, We Are Monitoring Association (Polen), Center for Peace Studies (Kroatië), Lebanese Center for Human Rights (CLDH), Sienos Grupė (Litouwen), Center for Legal Aid (Bulgarije), Foundation Mission Wings (Bulgarije), I Want to Help Refugees (Letland).

Het rapport berekende, op basis van rapportering door overheden en mensenrechtenorganisaties, dat in 2024 minstens 120.457 pushbacks plaatsvonden aan de Europese buitengrenzen – of ongeveer 330 per dag.

 

Geweld als standaardpraktijk

In Bulgarije, waar het hoogste aantal pushbacks werd geregistreerd (52.534), is geweld schering en inslag. Mannen, vrouwen en kinderen – zelfs in kritieke medische toestand – worden geslagen, opgejaagd door politiehonden, gedwongen zich uit te kleden en beroofd van hun bezittingen. Vervolgens worden ze teruggeduwd naar Turkije, vaak met dodelijke gevolgen.

Reddingsteams krijgen geen toegang tot de grenszone. Frontex-agenten (nvdr: Frontex is het officiële agentschap van de EU voor bewaking van de buitengrenzen) worden bewust weggehouden van plekken waar het geweld plaatsvindt en onder druk gezet om te zwijgen.

In januari 2025 kwam Bulgarije nog in opspraak toen diverse media en mensenrechtenorganisaties aantoonden hoe grenswachters noodoproepen van drie Egyptische tieners negeerden waarna de jongens uiteindelijk stierven van de bijtende vrieskou aan de grens tussen Bulgarije en Turkije.

Ook in Griekenland is het grensbeleid bikkelhard: 14.482 keer werden mensen teruggeduwd op zee. Velen werden in kleine reddingsbootjes gezet en achtergelaten in Turkse wateren. Tientallen migranten overleefden het niet. In de Middellandse Zee werden minstens 21.762 mensen, met steun van de EU, in handen gedreven van de Libische kustwacht, waar ze worden blootgesteld aan mishandeling, foltering en slavernij.

In Polen (13.600 pushbacks) opende de grenswacht het vuur op migranten en gebruikte ze honden, metalen staven en kettingen om hen te intimideren. Bezittingen, zoals telefoons, werden systematisch vernietigd om bewijs van misbruik uit te wissen. De grens met Wit-Rusland werd omgevormd tot een 60 km lange no-go zone, waardoor onafhankelijk toezicht onmogelijk wordt.

[fotobijschrift] Beeld uit een clandestiene video gemaakt door mensenrechtenactivisten van POPH laat zien hoe Poolse grenswachters een deur openen in het grenshekken met buurland Wit-Rusland om er vluchtelingen terug door te duwen (bron: Facebook van POPH).
[fotobijschrift] Beeld uit een clandestiene video gemaakt door mensenrechtenactivisten van POPH laat zien hoe Poolse grenswachters een deur openen in het grenshekken met buurland Wit-Rusland om er vluchtelingen terug door te duwen (bron: Facebook van POPH).

Europese rechtspraak bevestigt illegaliteit, maar straffeloosheid regeert

Pushbacks zijn onwettig volgens Europees en internationaal recht. Dat werd recent opnieuw bevestigd door twee mijlpaaluitspraken. In januari 2025 veroordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens Griekenland voor het systematisch terugduwen van mensen op de vlucht.

In juni 2024 kreeg Hongarije een boete van 200 miljoen euro van het Europees Hof van Justitie wegens het jarenlang blokkeren van asielaanvragen.

Toch blijft straffeloosheid de norm. De Hongaarse premier Viktor Orbán noemde de veroordeling ‘schandalig’ en weigerde toe te geven aan wat hij ‘financiële chantage door Brussel’ noemt. Geen enkele grenswachter werd ooit gesanctioneerd voor het uitvoeren van pushbacks, ondanks een berg aan bewijzen.

“De straffeloosheid rond pushbacks is op zichzelf al misdadig”, zegt Flor Didden van 11.11.11.” Griekse autoriteiten weigeren tot op vandaag uitleg te geven over de Adriana-scheepsramp van juni 2023 nabij Pylos waarbij meer dan 500 mensen stierven. Onderzoek toont aan dat de boot kapseisde tijdens een pushbackoperatie. Toch blijft elke vorm van verantwoordelijkheid uit.”

Bewijsmateriaal gewist, mensenrechtenverdedigers geviseerd

Het documenteren van pushbacks wordt steeds moeilijker – en gevaarlijker. In grenszones worden no-go zones ingesteld waar hulporganisaties niet meer binnen mogen. Grenswachters vernietigen systematisch de telefoons van opgepakte migranten om bewijsmateriaal uit te wissen.

Mensenrechtenorganisaties en activisten worden steeds vaker gecriminaliseerd: ze krijgen te maken met slepende rechtszaken, zonder concrete bewijzen, bedoeld om hen te intimideren en het werk onmogelijk te maken. Ze riskeren jarenlange celstraffen. Op die manier probeert men hen bovendien monddood te maken.

11.11.11: “Bevries EU-financiering voor Griekenland”

De Europese Commissie en de Europese Raad kijken volgens de organisaties de andere kant op, ondanks de massale schendingen van mensenrechten aan de buitengrenzen van de EU. Sterker nog: landen die pushbacks uitvoeren, worden beloond. Bulgarije trad in 2024 toe tot de Schengenzone en kreeg extra middelen voor zijn grensbewaking.

“Op die manier geeft de Europese Commissie het signaal dat pushbacks legitiem zijn. Terwijl net zij zou moeten waken over een strikte toepassing van de Europese regels”, zegt Flor Didden. “We zien dat steeds meer lidstaten nationale wetgeving aannemen om pushbacks zogenaamd te legaliseren. Finland is het laatste voorbeeld. Eerder gebeurde dat in Hongarije, Polen, Litouwen en Letland.”

11.11.11 en haar internationale partners roepen op tot een onmiddellijke bevriezing van die financiering, het terugtrekken van Frontex-steun en het opstarten van inbreukprocedures tegen lidstaten die fundamentele mensenrechten blijven schenden.

“Het illegale wanbeleid van de lidstaten mag niet zonder gevolgen blijven. Van Griekenland is bijvoorbeeld al jarenlang duidelijk dat het de grens overschrijdt”, stelt 11.11.11. “Het land weigert mee te werken aan lopende onderzoeken. Pushbacks zijn er genormaliseerd, terwijl het om dodelijk, volstrekt illegaal beleid gaat. De EU moet stoppen met financiering: elke euro die naar dit beleid vloeit, maakt haar medeplichtig.”

De nieuwe Frontex-baas beloofde een einde te maken aan de pushbacks. Voorlopig slaagt hij daar evenwel niet in. Er worden de laatste maanden meer schendingen gerapporteerd, maar daar gebeurt verder weinig mee. Het is zoeken naar lichtpuntjes: de blijvende inzet van tientallen mensen en organisaties die in een krimpende civiele ruimte blijven strijden voor respect voor fundamentele rechten.

Het volledige rapport (17 februari 2025) getiteld ‘Pushed, Beaten, Left to Die‘ kan je downloaden op de 11.be-website. Geen plezierige lectuur om te lezen. Maar heel belangrijk om onder de aandacht te brengen, we mogen immers niet wegkijken: https://pers.11.be/nieuw-rapport-telt-meer-dan-120000-illegale-gewelddadige-pushbacks

Lees ook:

Lees verder (inhoud februari 2025)

Tags:

Dit vind je misschien ook leuk...