Redactioneel 62
Een gedicht en een bewogen oproep als redactioneel
Maandelijks archief: april 2025
Waerbeke Conferentie 2025, Brugge, zaterdag 24 mei
Op zaterdag 24 mei 2025 reikt Waerbeke vzw op haar jaarlijkse conferentie in Brugge sleutels aan voor de kunst van het samenleven. Hoe pakken we het samen leven en samen wonen anders aan? Wat zorgt voor échte, duurzame verbinding? Hoe draagt rust en verstilling bij aan meer begrip en constructieve dialoog in gemeenschappen?
Expo: ‘Familiar Strangers. De Oost-Europeanen vanuit een Pools perspectief’
Familiar Strangers is een tentoonstelling van hedendaagse kunst die reflecteert op recente veranderingen in Oost-Europa, binnen de Poolse context. Helaas is het pas sinds de gewelddadige invasie van Oekraïne dat het zelfbegrip van het Europese collectief verder reikt dan het westerse gezichtspunt. De tentoonstelling bekijkt dergelijke politieke en sociale processen vanuit het perspectief van meervoudige en kritische identiteiten in een regio die lang beschouwd werd als cultureel homogeen, ook al was dit nooit echt het geval.
Expo ‘Compassion: de vele gezichten van medeleven’ in het MAS, Antwerpen
Op 31 januari 2025 opende de expo ‘Compassion’ de deuren in het Antwerpse Museum aan de Stroom (MAS). Medeleven voelen of tonen is eigen aan de mens en kent vele gezichten. Sierstukken, gebruiksvoorwerpen, muziek, getuigenissen en schilderijen van onder anderen Brueghel en Géricault en sculpturen van Berlinde De Bruyckere en Annita Smit tonen hoe de mens dat doorheen vele tijden, culturen en levensbeschouwingen in beeld brengt. Tegelijk staat de bezoeker stil bij de moeilijke vragen rond het thema. Hedendaags werk van Ai Weiwei, Khaled Barakeh en Stephan Vanfleteren plaatst er actuele kanttekeningen bij.
Paus Franciscus overleden. Een mijmering in memoriam
Een goede vriend vraagt mij een portret van paus Jorge Bergoglio (1936-2025) te schetsen. Het is geen kleintje zo’n ongewone persoonlijkheid op te roepen, als mens en religieus, als priester en aartsbisschop, en uiteindelijk als paus, twaalf volle jaren lang. Om uiteindelijk als zieke medemens in een laatste levensstrijd alles prijs te geven. Hoop is de titel die hij aan zijn recent verschenen autobiografie wijdde en daarin leren we hem wellicht nog het beste kennen. Een echte medemens, ingoed en provocerend vrij, en dit in elke fase van zijn lang bestaan.
Resilience in times of war: how WRI members in Sudan are sustaining their work for peace
Op 15 april 2025 ging de burgeroorlog in Soedan zijn derde jaar in en het einde van de ergste humanitaire catastrofe van dit ogenblik is nog lang niet in zicht. De wereld kijkt liever de andere kant op, zelfs als er op één dag meer dan 400 mensen worden afgeslacht op een markt in het overvolle vluchtelingenkamp van Zamzam in de westelijke regio Darfur.
Het gruwelijke conflict tussen het Soedanese regeringsleger (SAF) en de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF), waarbij beide kampen onnoemelijke oorlogsmisdaden begaan, heeft volgens cijfers van de Verenigde Naties al ruim 13 miljoen mensen op de vlucht gejaagd. Hongersnood bedreigt de helft van de bijna 50 miljoen Soedanezen. Oproepen van hulporganisaties blijven grotendeels onbeantwoord. Het conflict dreigt nu ook buurlanden Tsjaad en Zuid-Soedan aan te tasten die al honderdduizenden oorlogsvluchtelingen opvangen.
Overstromingen in Kinshasa: meer dan alleen een natuurramp
De zware overstromingen van begin april in de Congolese hoofdstad Kinshasa hebben opnieuw de kwetsbaarheid voor natuurrampen van de miljoenenstad blootgelegd. Op 4 april – en de daaropvolgende dagen – werd de stad getroffen door hevige regenval die overstromingen en aardverschuivingen veroorzaakte met slachtoffers en schade tot gevolg in 13 van de 24 gemeenten.
The rising spotlight on coltan: Understanding its strategic importance and role in the Eastern Congo conflict
In de afgelopen twintig jaar is er waarschijnlijk geen moment geweest waarop er zoveel over coltan is gesproken als nu. Begin van de jaren 2000 werd coltan wereldwijd onder de aandacht gebracht en vaak ten onrechte afgeschilderd als dé belangrijkste oorzaak van de oorlog in Oost-Congo. Een nieuw IPIS-onderzoeksrapport biedt inzicht in het strategisch belang en de rol van coltan vandaag in de context van het aanslepende conflict in het oosten van Congo en de geopolitieke strijd om zeldzame grondstoffen tussen de EU, de VS, Japan, China en Rusland.
Marianne Birthler: leven voor de vrijheid. Paralellen tussen de DDR-tijd en de huidige VS
Marianne Birthler werd in 1948 geboren in Berlijn en groeide op in de DDR. In de jaren tachtig engageerde ze zich in verschillende oppositiegroepen zoals Arbeitskreis Solidarische Kirche en Initiative Frieden und Menschenrechte. Na de ‘vrijheidsrevolutie’ nam Birthler deel aan de Centrale Ronde Tafel en werd lid van de ‘Grünen’ na de hereniging van Duitsland. Van 2000 tot 2011 was ze Bundesbeauftragte voor Stasi-documenten. In die functie zette ze zich in voor de verwerking van de SED-dictatuur. Vandaag is ze auteur en een veel gevraagde gastspreker. Ze leeft in Berlijn.
Nobel Peace laureate Mairead Maguire starts 40 days fast for Gaza and the worlds’ children for peace
De Ierse vredesactiviste en winnares van de Nobelprijs voor de Vrede, Mairead Maguire (81), heeft de voorbije vastenperiode 40 dagen gevast voor de kinderen van Gaza. Ze schreef hierover een open brief, die we hieronder volledig weergeven.
Mairead Maguire won in 1976 samen met Betty Williams de Nobelprijs voor de Vrede voor haar werk als oprichtster van Women for Peace. Die organisatie zette zich in voor vrede in Noord-Ierland, dat toen nog werd verscheurd door de gewelddadige ‘troubles’ tussen katholieke republikeinen en protestantse unionisten. De organisatie werd later bekend als The Peace People.
Critical minerals were once for renewables. Now they’re for war
Trumps obsessie met zeldzame en kritieke aardmetalen is logisch als je weet welke groeiende rol deze aardmetalen spelen in de moderne militaire technologie. Kritische mineralen stonden de afgelopen jaren vooral centraal in de wereldwijde scenario’s op zoek naar een groenere toekomst, weg van de fossiele brandstoffen. Het vinden van voldoende lithium nodig voor de accu’s in elektrische voertuigen, of zeldzame aardmetalen voor windturbines, werd gezien als essentieel in de pogingen om eindelijk af te stappen van onze afhankelijkheid van olie en gas. Nu spelen ze een hoofdrol in de ontketende oorlogslogica, schrijft de NGO Global Witness in een recent opiniestuk.
Turkey shouts against authoritarianism: “all together or none of us!”
Sinds 19 maart 2025 beleeft Turkije een van de belangrijkste en meest wijdverspreide sociaal-politieke omwentelingen van de afgelopen jaren. De arrestatie van Ekrem İmamoğlu, de populaire burgemeester van Istanbul, leidde tot een golf van ongeziene volkswoede in vrijwel alle Turkse steden tegen de almaar autoritairder wordende regering van president Erdoğan en zijn AKP-partij.
Optimisme zonder hoop – het ultieme coping mechanisme?
De Nederlandse auteur Tommy Wieringa schreef een essay voor de Maand van de Filosofie in Nederland over de toestand van de wereld en de existentiële bedreiging van de klimaatcrisis. De titel van het werkje en meteen ook zijn belangrijkste boodschap voelt aan als een stomp in de maag: ‘Optimisme zonder hoop’.
David Van Reybrouck en Thomas d’Ansembourg: ‘Vrede kun je leren’
“Kunnen we de geestelijke nood van zoveel mensen enerzijds en de bewezen doeltreffendheid van de vredestechnieken anderzijds blijven vaststellen en niets doen?Maken we ons daarmee niet schuldig aan het niet-verlenen van bijstand aan personen in gevaar?” (citaat uit ‘Vrede kun je leren’, p. 66)
Vasili Grossman: ‘Leven & lot’ – Robert Sapolsky: ‘Behave. Waarom we van nature goed en slecht zijn: een biologische blik’
Of toeval bestaat, weet ik niet. Feit is dat ik in dezelfde periode twee boeken herlezen heb, totaal verschillend (een roman en een wetenschappelijk werk) en toch gelijkaardig (alle twee handelen ze over goed en kwaad). Beide in hardcover mét leeslint (pure luxe), beide tellen bijna duizend pagina’s, dus perfect voor de toen nog lange grijze winterweken.
